Saad Suurili

Diyila Dagbani Wikipedia
Yiɣi chaŋ yaɣa shɛli Yiɣi chaŋ vihigu ni
Saad Suurili
surah
Siɣili-lana yuliص Mali niŋ
Be lɛbigili zuliya nima ni38. Sad, Q31204696 Mali niŋ
Balli tuma bɛi balli yulilaribanchi Mali niŋ

Saad Suurili (Saad ص)[1]

Suurili ŋɔ maa wuhirila Muslinsi nam soli, ni di ni tu kamaata ni Muslimi di nam ka di doli Muslinsi zaligu shεm, ka di lahi saɣisiri ninsalinim’ kadama bɛ di doli so’ shεŋa din pa adiini zaligu soli, domin tarim mini naa zaasa yɛn ti labila Namlana Naawuni sani.

Aaya nima[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Aaya nima:[2]

  • 1. SAAD (S). [Bachi gaŋ ŋɔ maa wuhirimi ni Alkur’aani nyɛla Muɣujizah (lahiʒibsi din ka ŋmali), dama so ʒi di fasara naɣila Naawuni]. M (Mani Naawuni) po Alkur’aani shεli din mali teebu.
  • 2. Chɛli gba! Ninvuɣu shεba ban niŋ chεfuritali maa kuli bela maŋ’ tibgibu mini namgbankpeeni (ni Annabi Muhammadu).
  • 3. Di zooiya ka Ti (Tinim’ Naawuni) niŋ tiŋgbani shɛli hallaka pɔi ni bana (Maka chɛfurinima), ka bɛ kuhi (bɔri sɔŋsim), ka di lahi pala saha shεli bɛ ni yɛn tooi zo n-tilgi.
  • 4. Kɛ bɛ (Larbunim’) niŋ lahiʒiba domin wa’azulana so (Annabi Muhammadu) kaba na bɛ puuni zuɣu. ka chεfurinim’ maa naan yεli: “Ŋumbɔŋɔ nyɛla sihiralana, ni ʒirilana titali.”
  • 5. (Ka bɛ lahi yεli): “Di ni bɔŋɔ, o (Muhammadu maa) zaŋla duumanim’ zaasa leei duuma yino? Achiika! Ŋɔ maa shiri nyɛla lahiʒibsi bini.”
  • 6. Ka bɛ puuni asanzanim’ chaŋ (n-ti yεli: “Cham ya n-ti niŋ suɣulo ni yi buɣajɛma, achiika! Ŋɔ maa nyɛla yɛltɔɣa shɛli ka bɛ bɔra (ni bɛ zaŋ li mbirgiya).
  • 7. Tinim’ na ʒin wum ŋɔ maa tatabo adiini shεli din kana bahigu ŋɔ puuni (Annabi Issa daadiini), ŋɔ maa pala shεli m-pahila ʒiri ka o (Muhammadu) ŋma.”
  • 8. “Di ni bɔŋɔ, o (Muhammadu) koŋkosani ka bɛ (Naawuni) siɣisi teebu (Alkur’aani) na ti puuni? Chɛli gba! Bɛ (chεfurnim’) bela zilsigu puuni ni teebu (Alkur’aani). Chɛli gba! Bɛ na bi lamla azaaba.
  • 9. Bee bɛ sani ka a Duuma so Ŋun nyɛ Nyεŋda, ni Pintira nambɔzɔhigu arzichi sɔŋbu shee be?
  • 10. Bee bɛ malila sagbana ni tiŋgbani, n-ti pahi din be di sunsuuni yiko? Tɔ! (Di yi nyɛla lala), bɛ dum zuɣusaa (n-ti mɔŋ Alkur’aani aayanim’ sheebu na Annabi Muhammadu sani).
  • 11. Bɛ (chɛfurinim’) nyɛla tobbihi shɛba bɛ ti yɛn ti tuhi nyɛŋ ba nimaa ni (Badar tobu ni), ka bɛ be laɣinsi puuni.
  • 12. Annabi Nuhu niriba daa labsi o ʒirilana pɔi ni bana (Maka chɛfurinima), ni Aadunima (Annabi Hudu niriba), n-ti pahi Fir’auna so ŋun daa nyɛ bandilana (ankufunim’ lana) la.
  • 13. Ni Samudunima (Annabi Sālihu niriba), ni Annabi Lutu niriba, n-ti pahi Annabi Sayibu niriba, bannim’ maa daa nyɛla laɣinsi.
  • 14. Bɛ zaɣiyino kam daa bi niŋ shɛli mpahila bɛ labsila bɛ tuumba ʒirinima, ka azaaba niŋ talahi bɛ zuɣu.
  • 15. Yaha! Bɛ (Makka chεfurinim’ maa) bi guhiri shεli m-pahila tahigu yim zuɣu (ka Dunia yiɣisi), di mi ti ka ŋmaabu.
  • 16. Kabɛ (chεfurinim’ maa) naan yεli: “Yaa ti Duuma (Naawuni)! Tim ti ti tarli (azaaba) yomyom’ pɔi ni saliya karibu dabsili maa.
  • 17. (Yaa nyini Annabi)! Niŋmi suɣulo ni bɛ ni yεri shεli maa, ka teei Ti (Tinim’ Naawuni) dabli Annabi Dawuda yɛla, ŋuna n-daa nyɛŋun mali yaa (Naawuni jεma shee). Achiika! O daa nyɛla ŋun niŋdi tuuba (n-labri Naawuni sani).
  • 18. Achiika! Ti (Tinim’ Naawuni) daa balgila zoya n-ti o (Annabi Dawuda), ka di niŋdi Naawuni kasi Zaawuni mini Wuntaŋ’ puhili saha m-pahi o zuɣu.
  • 19. Ka noombihi gba laɣisiri o (Annabi Dawuda) sani, ka bɛ zaɣiyino kam doli o zaligu.
  • 20. Ka Ti (Tinim’ Naawuni) kpaŋsio nam maa, ka Ti ti o yεmgoliŋga (Annabitali), n-ti pahi yεltɔɣa kahigibu.
  • 21. (Yaa nyini Annabi)! Di ni bɔŋɔ, namgbankpeeni nim’ la (Malaaikanim’ ayi la) lahibali ka a na saha shεli bɛ ni daa du gooni la n-kpe (Annabi Dawuda sani) jiŋli puhibu shee la?
  • 22. Saha shεli bɛ (Malaaikanim’ maa) ni daa kpe Annabi Dawuda sani, ka o yirgi ni bana, ka bɛ yεli: “Miri ka a zo dabεm, tinyɛla zazabra ayi ban kpahi yεɣi taba hachi zuɣu, dinzuɣu niŋmi fukumsi ti sunsuuni ni yεlimaŋli, ka miri ka a di zualinsi, ka dolsi ti n-zaŋ chaŋ sochibga.
  • 23. (Ka bɛ puuni so yεli): “Achiika! M mabia ŋɔ maa malila penyεma pihiwei ni awei, ka m mi mali penyεŋ zaɣiyino, ka o lahi yεli ni mani zaŋmi n-dini maa n-ti o, ka yɛli nyεŋ ma.”
  • 24. Ka o (Annabi Dawuda) yεli: “Achiika! O di a zualinsi ni o ni suhi a peyino maa ni o zaŋ pahi o dini ni ma. Yaha! Achiika! Zonim’ pam diri taba zualinsi ni lala maa, naɣila ninvuɣu shεba ban ti Naawuni yεlimaŋli ka tum tuunvεla, bɛ mi nyɛla bɛla (ninsalinim’ puuni). Ka Annabi Dawuda tɛhi ni Ti (Tinim’ Naawuni) dahimmi o mi, ka bo o Duuma (Naawuni) gaafara, ka lu n-niŋ suzuuda, ka niŋ tuuba n-labi Naawuni sani.
  • 25. Ka Ti (Tinim’ Naawuni) chɛ m-paŋ o. Yaha! Achiika! O nyɛla ninvuɣu so ŋun miri Ti (Tinim’ Naawuni), ka lahi mali labrisuŋ shee (Alizanda).
  • 26. (Ka Naawuni Yεli): “Yaa nyini Dawuda! Ti (Tinim’ Naawuni) zaŋ a mi leei gbaŋlana tiŋgbani yaaŋa zuɣu, dinzuɣu niŋmi fukumsi ninsalinim’ sunsuuni ni yεlimaŋli, ka miri ka o doli suhuyurlim ka dinzuɣu ti birgi a ka chɛ Naawuni soli. Achiika! Ninvuɣu shεba ban birgiri (ninsalinim’) ka chɛ Naawuni soli maa, bɛ mali azaaba kpeeni domin bɛ ni tam Saliya karibu dali maa zuɣu.
  • 27. Yaha! Ti (Tinim’ Naawuni) bɛ nam sagbana mini tiŋgbani, n-ti pahi din be di sunsuuni ka di nyɛla kpɛrigu zuɣu, dina n-nyɛ ninvuɣu shɛba ban niŋ chɛfuritali maa tɛha ni nyɛ shɛli, dinzuɣu buɣum daazaaba be ninvuɣu shɛba ban niŋ chεfuritali maa zuɣu.
  • 28. Di ni bɔŋɔ, Ti (Tinim’ Naawuni) ni zaŋ ninvuɣu shεba ban ti Naawuni yεlimaŋli ka tum tuunvεla mini ban saɣindi tiŋgbani yaaŋa zuɣu niŋ yim? Bee Ti ni zaŋ wuntizɔriba mini bibiɛhi leei yim?
  • 29. (Yaa nyini Annabi)! Di (Alkur’aani ŋɔ maa) nyɛla litaafi shεli Ti ni siɣisi nzaŋ kana a sani, ka di nyɛ alibarika dini, domin bɛ (ninsalinim’) kpahim di aayanima. Yaha! Domin ninvuɣu shεba ban mali haŋkali zaŋ li n-teei Naawuni yɛla.
  • 30. Ka Ti (Tinim’ Naawuni) ti Annabi Dawuda Sulemana. M-bo ni Ti dabli ŋɔ maa. Achiika! O nyɛla ŋun niŋdi tuba n-labri Naawuni sani.
  • 31. Saha shɛli bɛ ni daa zaŋ yuri ban zaandi bɛ naba ata zuɣu n-wuhi o (Annabi Sulemana) Zaawuni.
  • 32. Kao yεli: “Achiika! N-gahim yuri yurlim ka kpalim bɛ yulibu ni, ka tam Naawuni yεla teebu, hali ka wuntaŋ’ ti lu.”
  • 33. (Ka Annabi Sulemana) yεli: “Labsim ya ba (yuri maa) n-ti ma na, ka o dii kɔriti ba (n-wahiri) bɛ biɛhi mini bɛ niŋgoya.
  • 34. Achiika! Ti (Tinim’ Naawuni) daa dahim Annabi sulemana, ka Tizaŋ nimgbin’ shɛli (alizini) n-ʒili o nam kuɣu zuɣu, din nyaaŋa ka o niŋ tuuba nlabi Naawuni sani.
  • 35. Ka o (Annabi Sulemana) yεli: “Yaa n Duuma (Naawuni)! Chɛli paŋ ma, ka ti ma nam, ka so ku lahi tooi di li n nyaaŋa. Achiika! Nyini n-nyɛ Pintira.”
  • 36. Dinzuɣu, ka Ti (Tinim’ Naawuni) balgi pɔhim n-ti o, ka di chana ni o fukumsi, ka ʒɛri ni baalim, ka di doli o luɣulikam o ni bɔra.
  • 37. Ni alizinnim’ balibu kam ban mi tandi mεbu (ka Naawuni balgi ba n-ti o), n-ti pahi ban fimdi kom gbinni.
  • 38. Bɛ (alizinnim’ maa) shɛba mi, ka bɛ loba kabɛ be bandi ni.
  • 39. (Ka Naawuni yεli Sulemana): “Ŋɔ maa nyɛla Ti (Tinim’ Naawuni) pini, dinzuɣu,a nibɔriso kaa niŋ o alheeri, bee ka a chɛ, kadipani saliya shɛli karibu m beni.”
  • 40. Yaha! Achiika! O nyɛla ninvuɣu so ŋun miri Ti (Tinim’ Naawuni), ka lahi mali labrisuŋ shee (Alizanda).
  • 41. Yaha! Teemi Ti (Tinim Naawuni) dabli Ayuba yɛla, saha shεli o ni daa boli o Duuma (ka yεli): “Achiika! Shintaŋ shihi ma ni wahala ni azaaba.”
  • 42. (Ka Naawuni yεli o): “(Yaa nyini Ayuba)! Zaŋmi a napɔŋ n-to tiŋa, (ka o shiri to li, ka kom puhi na tiŋgbani ni, ka Naawuni yεli o): “Ŋɔ maa nyɛla kosurum mini konyurim din maai.”
  • 43. Ka Ti (Tinim’ Naawuni) ti o o malgu (iyaali), ka lahi pahi o bɛ ŋmali, ka di nyɛ nambɔzɔbo Ti sani, ka nyɛ teebu n-ti haŋkayanima.
  • 44. (Ka Naawuni lahi yεli o)! Zaŋmi a nuu gbaai mokpalli ŋɔ maa, ka zaŋ li n-fεbi (apaɣa maa), ka miri ka a labsi a pɔri maa. Achiika! Ti (Tinim’ Naawuni) shiri nya o (Annabi Ayuba) ka o nyɛla suɣulolana. M-bo ni Ti dabli ŋɔ maa. Achiika! O nyɛla ŋun niŋdi tuuba nlabri Naawuni sani.
  • 45. Yaha! Teemi Ti (Tinim’ Naawuni) dabli Annabi Ibrahima yɛla, n-ti pahi Annabi Is’haka mini Annabi Ya’akuba, bɛ daa nyɛla ban mali yaa (Naawuni jɛma shee), ka bɛ suhiri ne.
  • 46. Achiika! Ti (Tinim’ Naawuni) daa gahim ba mi ni hali suŋ zaɣiyini, dina n-nyɛ Chiyaama yili yɛla teebu.
  • 47. Yaha! Achiika! Bɛ daa be bɛ ni gahim shɛba ka be ninvuɣu gahinda puuni Ti sani.
  • 48. Yaha! (Yaa nyini Annabi)! Teemi Annabi Ismaaila, ni Annabi Yasaɣa, n-ti pahi Annabi Zulkiflu yɛla, bɛ zaasa daa nyɛla Ti Tinim’ (Naawuni) ni gahim shεba.
  • 49. Ŋɔ maa nyɛla teebu. Achiika! wuntizɔriba yɛn ti mali la labrisuŋ shee (Alizanda).
  • 50. Ʒinahigu Daalizanda la, ka bɛ yɛn ti yooi di dindoya m- bahi ba.
  • 51. Ka bɛ do n-dalim di puuni, ka boondi ni bɛ ti ti ba binwola pam mini binnyura.
  • 52. Kabɛ lahi mali Alizanda paɣa shεba ban bi lihiri bɛ yidannim’ ko, ka bɛ yuma lahi saɣisi taba.
  • 53. (Ka bɛ yεli ba)! “Ŋɔ maa n-nyɛ bɛ ni daa gbaari ya alikauli shεli zaŋ chaŋ Saliya karibu dali la.”
  • 54. “Achiika! Ŋɔ maa nyɛla Ti (Tinim’ Naawuni) yolsigu, di nyɛla din ka naabu.”
  • 55. Lala n-nyɛ li! Achiika! Ninvuɣu shεba ban kpahi yaɣi, bɛ labbu shee ti yɛn nyɛla din be (Zaadali).
  • 56. Bɛ yɛn ti kpɛla ʒahannama buɣum ni, dinzuɣu di dooshee maa nyɛla din be.
  • 57. Ŋɔ maa (azaaba), bɛ lammi li, di nyɛla kotulum mini mari.
  • 58. Ni azaaba shεli din ŋmani li yaha, ka di nyɛ balibu.
  • 59. (Ka Malaaikanim’ yεli chεfurinim’ toondannima): “Bambɔŋɔnima (yi nyaandoliba maa) n-nyɛ salo ban yɛn kpe (buɣum ni) m-pahi yi zuɣu, (ka bɛ toondannim’ maa yɛli): “Ti ku niŋ ba maraaba, achiika! Bɛ nyɛla ban yɛn kpe buɣum ni.”
  • 60. Ka bɛ (nyaandolibu maa yεli bɛ toondannima): “Chɛli gba! Ti gba ku niŋ ya maraaba, domin yinima n-nyɛ ban bo li n-ti ti, dinzuɣu bɛhigu shee ŋɔ maa (buɣum) nyɛla din be.”
  • 61. Ka bɛ (nyaandoliba maa) lahi yεli: “Yaa ti Duuma (Naawuni)! Ninvuɣu so ŋun tahi ti ŋɔ maa na, tɔ! Nyin pahimi o azaaba shεli din nabgi buɣum ŋɔ ni.”
  • 62. Ka bɛ (toondannim’ maa) yεli: “Bo n-leei chɛ ka ti bi nyari ninvuɣu shεba ti ni daa kaandi pahiri ninvuɣubɛri puuni la?”
  • 63. “Dini bɔŋɔ, ti daa kuli maandi ba la ansarsi (Dunia puuni), bee ti nina n-kuli bi pali ba (buɣum ŋɔ ni)?”
  • 64. Achiika! Di lala buɣum bihi namgbanpeeni ŋɔ maa nyɛla yɛlimaŋli.
  • 65. (Yaa nyini Annabi)! Yεlima! Achiika! Mani nyɛla saɣisigu lana. Yaha! Duuma jεmdigu n-kani ni yεlimaŋli naɣila Naawuni, O nyɛla zaɣiyini, Nyɛŋda.
  • 66. “Sagbana mini tiŋgbani, n-ti pahi din be di sunsuuni Duuma, Ŋuna n-nyɛ Nyɛŋda, Chεmpaŋlana.
  • 67. (Yaa nyini Annabi)! Yεlima: “Di (Alkur’aani) nyɛla lahibali din bara.”
  • 68. Yinim’ (Larbunim’) mi nyɛla ban lԑbi biri ka chɛ li.
  • 69. N-di ka baŋsim shεli n-zaŋ chaŋ Malaaikanim’ sani saha shɛli bɛ ni daa ŋmεri namgbankpeeni la.
  • 70. Bɛ bi siɣsiri wahayi n-tiri ma na m-pahila n-nyɛla saɣisigulana n-tin ya polo ni.
  • 71. (Yaa nyini Annabi)! Teemi saha shεli a Duuma (Naawuni) ni daa yεli Malaaikanima: “Achiika! N (Mani Naawuni) nyɛla Ŋun yɛn nam ninsala ni yεɣari.”
  • 72. “Dinzuɣu, N-yi ti nam o naai, ka pɔbsiN nyɛvuli niŋ o ni, yi (Malaaikanim’) man lum ya, ka nyɛla ban niŋdi suzuuda n- tiri o.”
  • 73. Ka Malaaikanim’ zaasa lu n-niŋ suzuuda n-ti o namgbaniyini.
  • 74. Naɣila Ibliisa (shintaŋ) n-daa tibgi o maŋa, ka pahi gutulunim’ puuni.
  • 75. Ka O (Naawuni) yεli: “Yaa nyini Ibliisa (shintaŋ)! Bo n-leei mɔŋ a ni a lu suzuuda ti N-ni nam ni N (Mani Naawuni) nuhi ayi? Di ni bɔŋɔ, a tibgila a maŋa, bee a bela ban duhiri bɛ maŋ’ zuɣusaa puuni?
  • 76. Ka o (shintaŋ) yεli: “Mani n-gari o, A nam ma mi ni buɣum, ka nam o ni yεɣiri.”
  • 77. Ka O (Naawuni) yεli: “Tɔ! Yim di (Alizanda maa) puuni, achiika! A nyɛla bɛ ni kari so yihi N nambɔzɔhigu ni.”
  • 78. “Yaha! Achiika! N narimbu be a zuɣu n-zaŋ hali ni Sanyoodali.”
  • 79. Ka o (shintaŋ)yεli: “Yaa n Duuma (Naawuni)! Naɣisim ma hali ni dabsi’ shεli Chiyaama ni yɛn ti yiɣisi.”
  • 80. Ka O (Naawuni) yεli: “Achiika! A be bɛ ni yɛn naɣisi shɛba ni.”
  • 81. “N-zaŋ chaŋ dabsili shɛli din mali sahamirili dali.”
  • 82. Ka o (shintaŋ)yεli: “M-po A nam nyɛŋsim, achiika! N-nyɛla ŋun yɛn birgi ba namgbaniyini.”
  • 83. “Naɣila bɛ puuni ban nyɛ A dabgahinda.”
  • 84. Ka O (Naawuni) yεli: “Di nyɛla yεlimaŋli, yεlimaŋli mika n-yɛra.”
  • 85. Achiika! N (Mani Naawuni) nyɛla Ŋun yɛn chɛ ka ʒahannama (buɣum) pali ni nyini (shintaŋ), n-ti pahi ban doli a bɛ (ninsalinim’) puuni namgbaniyini.
  • 86. (Yaa nyini Annabi)! Yεlima: “M-bi bɔhiri ya sanyo’ shεli n-zaŋ chaŋ di (Alkur’aani wumbu) zuɣu.M mi ka ban ŋmari ʒiri puuni.”
  • 87. “Di (Alkur’aani maa) pala shεli mpahila teebu n-zaŋ ti binnamda.”
  • 88. “Yaha! Achiika! Yi ni ti baŋ di lahibali ni saha bɛla nyaaŋa.”

Kundivihira[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

  1. Bachigahinda Din Be Dagbanli Kur'aani Puuni. The Noble Qur'an: Translation of the Meanings (Dagbani language).
  2. Translation of the Meanings of the Noble Qur'an - Dagbani translation, by Muhammad Baba Gutubu.