Zoloŋ Suurili

surah
Pahi la	Alikuraan
Zuliya wuhibu	الكهف
Japan zuliya (yuli kana) sabbu ni	どうくつ
Siɣili-lana yuli	Ashab al-Kahf
Be lɛbigili zuliya nima ni	18. The Cave, Q31204673
Balli tuma bɛi balli yuli	laribanchi
Tuma ŋɔ maa zaa bɛla URL maa ni	https://quran.com/18
Nahingbaŋ	Meccan surah
Stack Exchange tag	https://islam.stackexchange.com/tags/surat-al-kahf

Zoloŋ Suurili (Al-Kahf ٱلْكَهْف)^[1]

Suurili ŋɔ maa wuhirila maŋ’ gbargibu n-zaŋ ti Naawuni ni jεma. Ni Naawuni zalisi zaŋ tum tuma polo ni, ni di ni tu kamaata ni ninsala zaɣisi binshɛɣu kam din milgi ka chɛ Naawuni zalisi maa shɛm.

Aaya nima

Aaya nima:^[2]

1. Nam niŋ kasi n-ti Duuma so Ŋun zaŋ O dabli (Annabi Muhammadu) go yuŋgɔrim, n-yi Makka jiŋli ni n-zaŋ chaŋ Aksa jiŋ’ shεli Ti ni niŋ alibarka n-gili li la, domin Ti zaŋ Ti nam yɛlikpahinda puuni shεli wuhi o. Achiika! O (Naawuni) nyɛla Wumda, Nyara.
2. Ka Ti (Tinim’ Naawuni) ti Annabi Musa litaafi (Attaura), ka zaŋ li leei dolsigu n-zaŋ ti Israaila bihi (ka yεli ba): “Di gbibi ya so ka o nyɛ yi ni dalim so ka pa ni Mani (Naawuni).”
3. Yaa yinim’ ninvuɣu shɛba Ti ni daa kpiɣi niŋŋarim puuni n-ti pahi Annabi Nuhu zuɣu la zuliya! Achiika! O (Annabi Nuhu) daa nyɛla dab’ so ŋun zooi Naawuni paɣibu.
4. Ka Ti (Tinim’ Naawuni) niŋ fukumsi n-zaŋ chaŋ Israaila bihi sani litaafi (Attaura) puuni kadama: “Achiika! Yi (Israaila bihi) nyɛla ban yɛn saɣim tiŋgbani yaaŋa zuɣu yim yim buyi, yi mi ni lahi kpahi yεɣi Naawuni zalsi, ka di nyɛla kpahiyεɣi din galsi.”
5. Dinzuɣu, di yiti niŋ ka diba ayi maa puuni tuuli dini maa daalikauli saha kana, Ti (Tinim’ Naawuni) ni tim Ti dab’ shεba na ka bɛ ti tuhi ya, ka nyɛla bidibkuma tobu ni, ka bɛ yɛn ti kpe yi yiŋsi puuni (m-bɔriyi sheenibɛ kun ya). Di nyɛla alikauli shεli dinyɛn niŋ.
6. Din nyaaŋa (ka yi yɛn ti niŋ tuuba), ka Ti labsi nasara na n-ti tin ya, ka pahi ya ni arzichi mini bihi, ka zaŋ ya leei salo ban zooi tobu ni yibu.
7. Yi yi viɛlgi yi tuma, tɔ! Yi maŋ’ zuɣu ka yi viɛlgi, yi mi yi lahi tum ka di be, tɔ! Yi lahi niŋla yi maŋ’ zuɣu. Yaha! bahigu daalikauli maa saha yi ti kana, Ti (Tinim’ Naawuni) ni chɛ ka yi dimba maa saɣim yi nina polo, ka bɛ lahi kpe jiŋli (Aksa) puuni, kamani bɛ ni daa pun kpe li tuuli maa shεm. Yaha! Bɛ yɛn ti wurimla binshɛɣu kam bɛ ni yɛn tooi nyɛŋ, wurimbu ni yεlimaŋli.
8. Tamaha beni kadama yi Duuma ni zon ya nambɔɣu, yi mi yi lahi labi (yi tuumbiɛri ni), ka Ti (Tinim’ Naawuni) gba labsi (Ti daazaaba) n-tin ya na. Yaha! Ti zaŋla ʒahannama buɣum leei sarka n-ti chεfurinima.
9. Achiika! Alkur’aani ŋɔ maa dolsirila (ninsalinim’) n-zaŋ chaŋ din tuhi, ka lahi tiri ninvuɣu shεba ban ti Naawuni yεlimaŋli ka tumdi tuunviεla suhupiεlli lahibali kadama bɛ mali laara din galsi.
10. Yaha! Achiika! Ninvuɣu shεba ban bi ti Bahigudali yɛlimaŋli, Ti (Tinim’ Naawuni) malila azaabakpeeni shili nguli ba.
11. Ka ninsala suhiri Naawuni din be kamani o ni suhiri din viɛla shεm. Yaha! Ninsala nyɛla ŋun bɔri yoma.
12. Ka Ti (Tinim’ Naawuni) zali yuŋ mini wuntaŋ’ ka di nyɛ alaamanim’ ayi, ka Ti nyεhi yuŋ daalaama, ka zali wuntaŋ’ daalaama ka dinyɛla din ne, domin yi bo pini shɛli din yi yi Duuma (Naawuni) sani na. Yaha! Domin yi baŋ yuma kalinli ni laasabu. Yaha! Ti (Tinim’ Naawuni) kahigila binshɛɣu kam ka di nyɛ kahigibu ni yεlimaŋli.
13. Yaha! Ti (Tinim’ Naawuni) zaŋla ninsala kam tuma lo n-tabli o niŋgoli ni. Ka Ti yɛn ti yihi litaafi shεli na n-ti ti o Zaadali, ka o laɣim ni dina, ka di nyɛla din yɛrgi doya (ka o tuuntumsa sabi be di ni).
14. (Ka bɛ yɛli o): “Karimmi a litaafi (a tuuntumsa gbaŋ), zuŋɔ nyini mammaŋ’ saɣiyani a karia maŋ’ saliya.”
15. Ŋun dolsi, tɔ! Achiika! O maŋ’ zuɣu ka o dolsi, ŋun mi bɔrgi, tɔ! O maŋ’ zuɣu ka o lahi bɔrigi, nyɛvuli shεli din mali taali ku tooi deei di nyɛvuli kpee taali. Yaha! Ti (Tinim’ Naawuni) pala ban niŋdi azaaba, naɣila Ti timla tuun’ so na (ka tiŋ’ maa nim’ ti zaɣisi o).
16. Yaha! Ti (Tinim’ Naawuni) yi ti yu ni ti niŋ tiŋgbani shɛli nim hallaka, Ti chɛri mi ka di puuni asanzanim’ kpahi yɛɣi tarsi, ka yɛltɔɣali (azaaba) niŋ talahi bɛ zuɣu, ka Ti niŋ ba hallaka ni yɛlimaŋli.
17. Yaha! Di zooiya ka Ti (Tinim’ Naawuni) niŋ tiŋgbananim’ hallaka Annabi Nuhu nyaaŋa. (Yaa nyini Annabi)! A Duuma (Naawuni) saɣiya niO nyɛ Baŋda ni dinsɔɣi O daba taya puuni, Nyara.
18. Ninvuɣu so ŋun bɔri yomyoma (Dunia biεhigu), tɔ! Ti (Tinim’ Naawuni) ni niŋ o yom’ di puuni ni ninvuɣu so Ti ni bɔra. Din nyaaŋa, kaTizalio ʒahannama buɣum,ka o ti yɛn kpe li, ka nyɛla bɛ ni galindi so, ka kari o yihi (Naawuni nambɔzobo) ni.
19. Yaha! Ŋun bɔri Bahigudabli, ka tum di tuma ni nyɛ shεli, ka lahi nyɛla ŋun ti Naawuni yεlimaŋli, tɔ! Bannim’ maa tuma nyɛla bɛ ni yɛn paɣi shεli.
20. Bɛ zaɣiyino kam, Ti tirila bambɔŋɔnima, ka tiri bambɔŋɔnim’ a Duuma (Naawuni) pini puuni. Yaha! A Duuma pini pala bɛ ni mɔŋdi shεli.
21. (Yaa nyini Annabi)! Yulimi Ti (Tinim’ Naawuni) ni tibgi bɛ puuni shεba taba zuɣu shɛm. Yaha! Achiika! Bahigu (Chiyaama) n-nyɛ din mali darzakara, ni tibginsim din gari.
22. (Yaa nyini ninsala)! Di bo Duuma so m-pahi Naawuni zuɣu, ka tileei bɛ ni galindi so, ni ŋun filiŋ.
23. Yaha! (Yaa nyini ŋun wumda)! A Duuma (Naawuni) zali zaligu kadama yi (ninsalinim’) miri ka yi jεm binshɛɣu naɣila O ko, ka be ba ni ma biɛrisuŋ, di yiti niŋ ka bɛ kurugu paagi a, bɛ yino bee bɛ niriba ayi maa zaa, tɔ! Nyini miri ka a yεli ba: “Kaashi gba.” Yaha! Di tahi bɛ zuɣu,ka yɛli ba jilma yεltɔɣa.
24. Yaha! Siɣisim a kpimkpama n-ti ba ka di nyɛla nambɔzɔbo dini, ka yεli: “Yaa n Duuma (Naawuni), zom ba nambɔɣu kamani bɛ ni daa yoli ma ka n-nyɛ zaɣabila shεm.
25. Yi Duuma (Naawuni) mi din be yi suhiri ni, yi yi nyɛla ninvuɣu suma, tɔ! Achiika! O (Naawuni) nyɛla Chεmpaŋlana n-ti ninvuɣu shεba ban niŋdi tuuba n-labri O sani na.
26. Yaha! Tim dɔɣim o talahi din ʒi a zuɣu, ni nandana, n-ti pahi sochanda, ka miri ka a di a daarzichi ni barina soli.
27. Achiika! Ninvuɣu shɛba ban niŋdi barina ni bɛ daarzichi nyɛla shintaŋ mabihi, shintaŋ mi nyɛla ŋun zooi gutulunsi ni O Duuma (Naawuni).
28. (Yaa nyini Annab)! A lԑbi biri ba, (ka di nyɛla a kala dinyɛn ti ba) ka nyɛla ŋun niŋdila kore ni a Duuma (Naawuni) nambɔzobo, tɔ! Nyini yεlimi ba yεltɔɣa ni zilimballi.
29. Yaha! Di zaŋ a nuu n-kirsi a niŋgoli ni (di leei biɛmlana), a mi di teeri li teebu zaa, ka leei bɛ ni galindi so, ka o liɣiri lahi naai ka chɛ o.
30. Achiika! A Duuma (Naawuni) yεrgirila arzichi tiri O ni bɔri so, ka tahiri miisim na n-ti tiri O ni bɔri so. Achiika! O nyɛla Ŋunmidin sɔɣi O daba tuuntumsa ni, ka lahi nyɛ Nyara.
31. Yaha! Di kuri ya yi bihi ka di nyɛla yi zɔrila fara zuɣu, Ti (Tinim’ (Naawuni) N-largiri ba bindirigu n-ti pahi yi mammaŋa. Achiika! Bɛ kubu nyεla taali din bara.
32. Yaha! Di miri ya zina, achiika! Di nyɛla tuumbɛɣu, ka di soli lahi nyɛ din be.
33. Yaha! Di kun ya nyɛvuli shεli Naawuni ni mɔŋ di kubu 1 naɣila ni di soli. Yaha! Ninvuɣu so bɛ ni ku ka o nyɛla bɛ ni di so zualinsi, tɔ! Achiika! Ti (Tinim’ Naawuni) zaŋ yiko ti o nyanzaanda (ni o niŋ kisaasi), amaa! O miri ka o niŋ barina kubu maa ni, domin achiika! O nyɛla bɛ ni sɔŋdi so.
34. Yaha! Di miri ya kpibga liɣiri, naɣila ni so’ shεli din viεla, halika o ti saɣi daadam. Yaha! Palmi ya alikauli. Achiika! Alikauli nyɛla bɛ ni yɛn ti bɔhi shεli yɛla (Zaadali).
35. Yaha! Palmi ya zaɣa di yi ti niŋ ka yi yɛn zahim. Yaha! Zahimmi ya ni aadalsi binzahindigu, dina n-nyɛ din gari ka di bahigu lahi viɛla.
36. (Yaa nyini ninsala)! Di doli a ni ka shɛli baŋsim, achiika! Wumbu mini nyabu, n-ti pahi suhiri zaasa nyɛla bɛ ni yɛn ti bɔhi (ninsala) shεli yɛla (Zaadali).
37. Yaha! Di chani tiŋgbani ni ka nyɛla ŋun fuhira. Achiika! Di kariya ka a tooi cheei tiŋgbani, a mi ku tooi paai zoya waɣilim.
38. Di zaasa zuɣubetali nyɛla bɛ ni je shɛli.
39. (Yaa nyini Annabi)! Ŋɔ maa be a Duuma (Naawuni) ni siɣisi shɛli wahayi n-ti a na ni yεmgoliŋga, ka miri ka a bo duuma so mpahi Naawuni zuɣu, ka bɛ ti zaŋ a n-labi ʒahannama buɣum ni, ka nyɛla bɛ ni galindi so, ka kari o n- yihi Naawuni nambɔzɔbo ni.
40. (Yaa yinim’ Maka chεfurinima)! Di ni bɔŋɔ, yi Duuma (Naawuni) gahimla yinim’ ni bidibsi, ka gbubi Malaaikanim’ puuni shɛba ka bɛ nyɛ bipuɣinsi n-ti O. Achiika! Yi yεrila yɛltɔɣa shɛli din bara.
41. Yaha! Achiika! Ti (Tinim’ Naawuni) kahigimi neei (yɛllikam) Alkur’aani ŋɔ puuni, domin bɛ (ninsalinim’) niŋ tεha, amaa! Di bi pahiri ba shεli naɣila guubu.
42. (Yaa nyini Annabi)! Yεlima: “Duuma shεba yidi pahiO (Naawuni) zuɣu kamani bɛ (chεfurinim’) ni yεri shεm, tɔ!Bɛ (duumanim’ maa) naan bo so’ shεli bɛ ni yɛn zaŋ m-paai Al’arshi lana (Naawuni) sani.
43. Onam niŋ’ kasi ka du, ka chɛ bɛ ni yɛri shɛli maa, dubu din galsi.
44. Sagbana ayɔpɔin mini tiŋgbani, n-ti pahi din be di sunsuuni niŋdi O la kasi. Yaha! Binshɛɣu n-kani naɣila di simsirimi ni O (Naawuni) paɣibu, amaa! Yinim’ (ninsalinim’) bi baŋdi bɛ simsibu maa. Achiika! O (Naawuni) nyɛla suɣulolana titali, Chɛmpaŋlana.
45. Yaha! (Yaa nyini Annabi)! A yi ti karim Alkur’aani, Ti (Tinim’ Naawuni) zaŋdila saɣili n-niŋ a mini ninvuɣu shεba ban bi ti Bahigudali yεlimaŋli maa sunsuuni, ka di nyɛla din taɣira.
46. Yaha! Ti (Tinim’ Naawuni) zaŋla binwɔri m-pili bɛ (chεfurinim’ maa) suhiri ni, ka zaŋ timsim (tikpirlim) niŋ bɛ tiba ni. Yaha! (Yaa nyini Annabi)! A yi ti teei a Duuma (Naawuni) koŋko yɛla Alkur’aani puuni, bɛ lebrimi biri, ka nyɛla ban guura.
47. Ti (Tinim’ Naawuni) mi bɛ ni wumdi li (Alkur’aani) ni daliri shɛli zuɣu, saha shεli bɛ yi ti wumdi a yɛltɔɣa, ni saha shεli bɛ yi ti gbaari saawɔra ashilo ni bɛ sunsuuni, saha shεli zualindiriba maa ni yεra: “Yi bi doli so m-pahila ninvuɣu so shirku ni gbaai.”
48. (Yaa nyini Annabi)! Yulimi bɛ ni tiri a ŋmahinli shεŋa, dinzuɣubɛ bɔrgi ya, ka ku lahi tooi dolsi sochibga.
49. Ka bɛ (Maka chɛfurinim’) naan yεli:“Dini bɔŋɔ, ti yi ti (kpi) ka leei koba din bursi. Di ni bɔŋɔ, ti nyɛla bɛ ni yɛn ti yiɣisi shɛba ka ti nyɛ binnamda pala?”
50. (Yaa nyini Annabi)! Yεlima: “Leemi ya kuɣa, bee kuruti (Naawuni nyɛla Ŋun yɛn labsi yi nyɛvuya ni, ka kari ya saliya).
51. Bee (ka yi leei) binnamdi shεli din galsi yi suhiri ni (n-gari lala). Tɔ! Ni baalim, bɛ (chɛfurinim’) ni yεli: “Ŋuni n-leei yɛn tooi labsi ti na? Yεlima: “Ŋun daa nam ya na piligu maa.” Tɔ! Ni baalim, bɛ ni gbaɣisi bɛ zuɣuri niŋ a ka yεli: “Bondali n-nyɛli? Yεlima: “Di yi pa shɛli ka di be yoma.”
52. Dabsi’ shεli O (Naawuni) ni yɛn ti boli ya ka yi saɣi (boligu maa) ni O paɣibu, ka yi (ninsalinim’) naan tεhiri ka yi na ʒin ʒini (Dunia puuni), naɣila saha biɛla.
53. Yaha! (Yaa nyini Annabi)! Yεlimi N daba ni bɛ yεlimi yɛltɔɣa din viεla, achiika! Shintaŋ zaŋdila yɛltɔɣa biɛɣu n-niŋdi bɛ (ninsalinim’) sunsuuni. Achiika! Shintaŋ nyɛla dima n-ti ninsala polo ni.
54. Yi Duuma mi yi yɛla, Oyibɔra, ka O zon ya nambɔɣu,O mi yi bɔra, ka O niŋ ya azaaba. (Yaa nyini Annabi)! Ti (Tinim’ Naawuni) bi tima na ni a tileei bɛ ni zaŋ maŋ dalim so.
55. Yaha! A Duuma (Naawuni) m-mi ban be sagbana ni mini ban be tiŋgbani ni. Achiika! Ti (Tinim’ Naawuni) tibgila Annabinim’ maa puuni shεba bɛ taba zuɣu. Yaha! Ka Ti ti Annabi Daawuda Zabuura.
56. (Yaa nyini Annabi) Yεlima: “Bolmi ya binyεri shεŋa yi ni go n-yɛri ni bɛ nyɛla duumanim’ ka pa ni Naawuni maa, bɛ ku tooi vuui chuuta shεli kachε n ya, bɛ mi ku tooi ŋmalgi li n-ti so.
57. Bɛ (chεfurinim’ maa) ni boondi shεba yuya maa (kamani Annabi Issa mini Uzairu) gba bɔrila din yɛn zaŋ ba miri bɛ Duuma (Naawuni), kadama bɛ puuni ŋuni n-leei miri O. Ka bɛ niŋdi kore ni O nambɔzɔbo, ka zɔri O daazaaba, Achiika! A Duuma (Naawuni) daazaaba nyɛla bɛ ni zɔri shɛli.
58. Tiŋgbani shɛli n-kani naɣila Ti (Tinim’ Naawuni) niŋ li la hallaka pɔi ni Zaadali, bee ka Ti niŋ ba azaabakpeeni. Ŋɔ maa nyɛla din pun sabi be litaafi (Lauhul Mahfuuz) puuni.
59. Yaha! Pa shɛli m-mɔŋ ka Ti (Tinim’ Naawuni) bi Ti alaamanim’ na m-pahila kurumbuninim’ maa daa labsi li la ʒiri. Ka Ti daa ti Samuudunim’ (Annabi Sɔlihu niriba) laakumi polo ni, ka bɛ di li zualinsi. Ti mi bi timdi alaamanim’ na, naɣila varsigu zuɣu.
60. Yaha! (Yaa nyini Annabi)! Teemi saha shεli Ti (Tinim’ Naawuni) ni daa yεla: “Achiika! A Duuma (Naawuni) gilila ninsalinim’ (ni baŋsim). Yaha! Ti bi zaŋ zahinli shεli Tini zaŋ wuha a (a gom ni) maa m-pahila di nyɛla dahimbu n-ti ninsalinima, lala n-nyɛ tia shεli bɛ ni narim (Zakkuumi tia) Alkur’aani puuni la. Yaha! Ti (Tinim’ Naawuni) valsiri ba mi, amaa! Di bi pahiri ba shεli m-pahila kpahi yεɣi din galsi.
61. Yaha! (Yaa nyini Annabi) Teemi saha shεli Ti (Tinim’ Naawuni) ni daa yεli Malaaikanima: “Niŋmi ya suzuuda n-ti Annabi Adam, ka bɛ niŋ suzuuda maa naɣila Ibliisa (shintaŋ), ka o (shintaŋ) yεli:“Dini bɔŋɔ, n-yɛn niŋla suzuuda n-ti A ni nam so ka o nyɛla yεɣiri?”
62. Ka o (shintaŋ)yεli: “(Yaa n Duuma Naawuni)! Ma a nya a ni tibgi so n zuɣu maa, achiika! A yi naɣisi n-ti ma hali ni Zaadali, achiika! N-ni birgi o zuliya, naɣila bɛ puuni biɛla.
63. Ka O (Naawuni) yεli: “Chama, amaa ŋun tidolia bɛ puuni, tɔ! Achiika! Ʒahannama buɣum n-yɛn ti nyɛ yi sanyoo, ka di nyɛla sanyoo din pali.”
64. Yaha! Birimmi a ni yɛn tooi birim so bɛ puuni ni a kukoli, ka liri ba ni a yuri mini a tobbihi. Yaha! Pahimi bɛ zuɣu bɛ daarzichi mini bɛ bihi puuni. Yaha! Gbaami ba alikauli, shintaŋ mi bi gbaari ba alikauli shɛli m-pahila yɔhim.
65. (Ka Naawuni yεli): “Achiika! N daba (ban zani tuhi maa), a ka yiko shεli bɛ zuɣu. Yaha! A Duuma saɣi ni Oleeibɛ ni dalindi So.”
66. Yi Duuma (Naawuni) n-nyɛŊun chɛ ka ŋarim chani kom ni (ka di nyɛ anfaani) n-tin ya, domin yi bo O pini puuni. Achiika! O (Naawuni) nyɛla Nambɔzobonaa n-zaŋ tin ya.
67. Yaha! Chuuta shεli yi ti paai ya kom ni, ka binyεri shεŋa yi ni jɛmdi maa bɔrgi (yi haŋkya ni) naɣila O ko, amaa! Saha shεli O yi ti tilgi ya n-zaŋ kana duli, ka yi lahi lԑbi biri. Dinzuɣu, ninsala nyɛla ŋun zooi gutulunsi.
68. Di nibɔŋɔ, yi niŋla yεmbahiga ni O (Naawuni) chε ka tiŋgbani yεɣ’ shεli vali ya,bee ka Otim pɔhim biεɣu na yi zuɣu? Din nyaaŋa ka yi ku nya yi ni yɛn dalim so (ka pa ni Ŋuna).
69. Bee yi niŋla yεmbahiga ni O zaŋ ya labsi di (kom maa) ni din pahi ayi zuɣu,ka tim pɔhim bɛɣu din kabsiri binyεra nayi zuɣu, ka di (kom maa) din ya domin yi ni niŋ gutulunsi maa zuɣu. Din nyaaŋa, ka yi ku nya ŋun yɛn bɔhi Ti (Tinim’ Naawuni) biεri yizuɣu.
70. Yaha! Achiika! Ti (Tinim’ Naawuni) tibgi Adam bihi. Yaha! Ka Ti ʒi ba duli ni kom ni, ka largi ba bindira suma puuni. Yaha! Ka Ti tibgi ba Ti (Tinim’ Naawuni) ni nam binyεri shεŋa pam zuɣu,ka di nyɛla tibgibu.
71. Dabsi’ shεli Ti (Tinim’ Naawuni) ni yɛn ti boli ninsalinim’ balibu kam ni bɛ toondana, dinzuɣubɛ yi ti ti ninvuɣuso o tuuntumsa gbana o nudirgu ni, tɔ! Ban nim’ maa yɛn ti karimla bɛ gbana (ka di nyɛ suhupiɛlli ti ba), bɛ mi ku di ba zualinsi dobino kpilli yɛm pɔrlim kotomsi.
72. Ninvuɣu so ŋun minyɛ zom Dunia ŋɔ,tɔ! Zaadali o yɛn ti nyɛla zom, ka lahi nyɛŋun bɔrgi ka chɛ sochibga.
73. (Yaa nyini Annabi)! Achiika! Bɛ (chεfurinim’ maa) di chɛ biɛla ni bɛŋmalgi a ka chɛ Ti (Tinim’ Naawuni) ni siɣisi shɛli wahayi n-ti a na maa, domin a nam ʒiri shɛli din li m-pa Ti (Tinim’ Naawuni). Yaha! (A yidi niŋ lala), bɛ naan gbubi a ka a nyɛla bɛ sima.
74. (Yaa nyini Annabi)! Di yi di pala Ti (Tinim’ Naawuni) ni kpaŋsi a zuɣu, di di naan chɛ biɛla, ni a dalim bɛ polo.
75. Din ŋuna, Ti (Tinim’ Naawuni) naan chɛ ka a lam azaaba shɛli din nabgi biεhigu (Dunia) puuni, ka lahi chɛ ka a ti lam azaaba shɛli din nabgi a kpibu nyaaŋa. Din nyaaŋa, a naan ku nya ŋun yɛn tooi sɔŋa Ti zuɣu.
76. Yaha! (Yaa nyini Annabi)! Di di chɛ biɛla nibɛ (chεfurinim’ maa) varsi a (Maka) tiŋgbani ni, domin bɛ yihi a di puuni, bɛ mi naan ku lahi ʒini a nyaaŋa (Dunia puuni) naɣila saha biɛla.
77. (Yaa nyini Annabi)! Achiika! Di nyɛla Ti (Tinim’ Naawuni) ni tim tuun’ shɛba na pɔi ni nyini maa soli, a mi ku nya gɔŋbu ni Ti soli.
78. (Yaa nyini Annabi)! Puhimi jiŋli wuntaŋ’ ŋmalgili hali ni yuŋ yi ti zibgi, ni Asiba jiŋli puhibu, achiika! Asiba jiŋli puhibu nyɛla bɛ (Malaaikanim’) ni diri shεli shɛhira.
79. Yuŋ mi puuni, zaŋmi li (Alkur’aani) m-puhi jiŋli,ka dinyɛla pahigu n-ti a, achiika! A Duuma (Naawuni) nyɛla Ŋun yɛn ti yiɣisi a (Zaadali) zaashee din nyɛ paɣibu shee.
80. Yaha! Yεlima: “Yaa n Duuma (Naawuni)! Kpεhimi ma yεlimaŋli kpεhili shee, ka lahi yihi ma yihibu shee din nyɛ yɛlimaŋli. Yaha! Zaŋmi ma leei ŋun mali yaa A sani, ka nyɛla ŋun mali nasara (n dimba zuɣu).
81. Yaha! Yεlima: “Yεlimaŋli kana, ka ʒiri bɔrgi, achiika! Ʒiri pun nyɛla din yɛnbɔrgi.
82. Yaha! Ti (Tinim’ Naawuni) siɣisirila din nyɛ alaafee mini nambɔzɔbo na Alkur’aani puuni n-zaŋ ti ninvuɣu shεba ban ti Naawuni yεlimaŋli, amaa! Di bi pahiri zualindiriba shεli m- pahila ashaara.
83. Yaha! Ti (Tinim’ Naawuni) yi ti ti ninsala yolisi yolsiri shɛli, o lebrimi biri, ka shɛli o maŋ’ yaɣiyini. Yaha! Din be yi shihi o, ka o leei ŋun yihi tamaha.
84. (Yaa nyini Annabi)! Yεlima: “Sokam tumdila tuma ni o soli zuɣu, dinzuɣu yi Duuma (Naawuni) n-nyɛŊun mi ninvuɣu so ŋun dolsi nzaŋ chaŋ sochibga.”
85. (Yaa nyini Annabi)! Bɛ (Maka chεfurinim’) bɔhiri a nyɛvuli yɛla. Yεlima: “Nyεvuli baŋsim bela n Duuma (Naawuni) sani. Yaha! Bɛ bi tin ya baŋsim shɛli naɣila biɛla.
86. Yaha! (Yaa nyini Annabi)! Ti (Tinim’ Naawuni) yi di bɔra, Ti naan nyεhi (Alkur’aani) shεli Tini siɣisi di wahayi n-ti a na maa (ka a di tam li a suhu ni). Din nyaaŋa, anaan kunya a ni yɛn dalim so (ka nya nasara) Ti zuɣu.
87. Naɣila nambɔzɔbo din yi a Duuma (Naawuni) sani na. Achiika! O pini nyɛla din galsi a zuɣu.
88. Yεlima: “Achiika! Ninsalinim’ mini alizinnim’ yi laɣim ni bɛ tahi Alkur’aani ŋɔ maa tatabo na, bɛ ku tooi tahi li na, hali di yi nyɛla bɛ shεba sɔŋ la taba.”
89. Achiika! Ti (Tinim’ Naawuni) kahigi mi n-ti ninsalinim’ Alkur’aani ŋɔ maa puuni ni ŋmahinli balibu kam. Amaa! Ka ninsalinim’ pam zaɣisi (yɛlimaŋli) naɣili chεfuritali.
90. Ka bɛ (Maka chεfurinim’ maa) yεli: “Di kariya ka ti ti a (Muhammadu) yεlimaŋli naɣila a chɛ ka tiŋgbani puhi kobilnina n-ti ti na.”
91. “Bee ka a mali pu’ shεli din nyɛ dobino mini inabi (sinsaba) puri, di nyaaŋa, ka a (nyini Muhammadu) chɛ ka di puhi kulibɔna di sunsuuni, ka di shiri nyɛla puhibu ni yεlimaŋli.”
92. “Bee ka a chɛ ka sagbana lu ti zuɣu na, kamani a ni go n-yεri shεm, bee ka a tahi Naawuni mini Malaaikanim’ na polo ni.”
93. “Bee ka a mali salima yili, bee ka a du sagbana ni. Yaha! Di kariya ka ti ti yεlimaŋli ni a zuɣusaa dubu maa, naɣila a sheei na ni litaafi shɛli, ka ti karindi li.” Yεlima: “N Duuma (Naawuni) nam niŋ kasi, m-pa so m-pahila ninsala, ka lahi nyɛ tumo (n-zaŋ kana yi sani).”
94. Ka shɛli n-daa mɔŋ ninsalinim’ yεlimaŋli tibu saha shεli dolsigu ni daa ka ba na m-pahila bɛ yεlimi: “Di nibɔŋɔ, Naawuni shiri timla ninsala na ka o ti nyɛ tumo?”
95. Yεlima: “Di yi di nyɛla Malaaikanim’ m-be tiŋgbani ni chana ni suhudoo, Ti naan siɣisi ba Malaaika so na ka o yi zuɣusaa na n-ti leei tumo (nzaŋ kana bɛ sani).
96. (Yaa nyini Annabi)! Yεlima: “Naawuni saɣi ni O leei Shɛhiradira m mini ya sunsuuni. Achiika! O nyɛla Baŋda ni din Baŋda ni dinsɔɣi O daba tuuntumsa ni, ni Nyara.
97. Yaha! Naawuni ni dolsi so, tɔ! Ŋuna n-nyɛŋun dolsi, O mi yi birgi so, tɔ! Di kariya ka a nya (sɔŋdiba) ban yɛn tooi taɣi bakapa ni Ŋuna. Yaha! Ti (Tinim’ Naawuni) yɛn ti neei ba mi Zaadali ka bɛ nina ba tiŋgbani ni ka nyɛla zoomba mini biriti, ni tikpiranima. Bɛ labbu shee n-yɛn ti nyɛʒahannama buɣum ni, saha shεli kam ka di (buɣum maa) ti kpi, ka Ti (Tinim’ Naawuni) pahi ba buɣum kpeeni.
98. Dina n-nyɛ bɛ sanyoo, dama bɛ niŋla chεfuritali ni Ti (Tinim’ Naawuni) aayanima, ka yεli:“Dini bɔŋɔ, ti yi ti (kpi) ka leei koba ka burisi. Di ni bɔŋɔ, ti nyɛla bɛ ni yɛn yiɣisi shɛba ka ti leei binnamda pala?
99. Di ni bɔŋɔ, bɛ bi nya kadama Naawuni so Ŋun nam sagbana mini tiŋgbani nyɛla Ŋun yɛn tooi nam bɛ tatabo? Yaha! O zali ba la saha shεli din ka zilsigu di puuni, ka zualindiriba zaɣisi li naɣila (bɛ bɔrila) chεfuritali.
100. (Yaa nyini Annabi)! Yεlima: “Di yi di nyɛla yinima n-su n Duuma nambɔzɔbo (arzichi) sɔŋbu shee, tɔ! Yi naan niŋ biɛm, dama yizɔri dabiɛm ni yi ti dihi ka di naai zuɣu. Dinzuɣu ninsala nyɛla biɛmlana.
101. Yaha! Achiika! Ti (Tinim’ Naawuni) daa ti Annabi Musa alaamanima awei polo ni, dinzuɣu (yaa nyini Annabi)! Bɔhimi Israaila bihi saha shεli o (Annabi Musa) ni daa kaba na, ka Fir’auna yεli o: “Yaa nyini Musa Achiika! Mani tεhiri ni a nyɛla ninvuɣu so shirku ni gbaai.”
102. Ka o (Annabi Musa) yεli: “Achiika! A mi ni ka so n-siɣisi dimbɔŋɔnim’ zaa, naɣila sagbana mini tiŋgbani Duuma, ka di nyɛla kpahim. Yaha! Yaa nyini Fir’auna! kpahim ya ka a nyɛla ŋun niŋ hallaka.”
103. Ka o (Fir’auna) niŋ niya ni o yihi ba (Annabi Musa mini o niriba Misra) tiŋgbani ni, ka Ti (Tinim’ Naawuni) chɛ ka kom di o mini ninvuɣu shɛba ban pahi o zuɣu namgbaniyini.
104. Ka Ti (Tinim’ Naawuni) yεli Israaila bihi o (Fir’auna kum) nyaaŋa: “Ʒinimi ya (Misra) tiŋgbani ni, amaa! Bahigudali (Chiyaama) daalikauli maa yi ti kana, Ti ni zaŋ yana ka yiti nyɛla laɣinsi koŋkoba.”
105. Ni yεlimaŋli ka Ti (Tinim’ Naawuni) siɣisi li (Alkur’aani) na, ni yεlimaŋli mika di siɣi na. (Yaa nyini Annabi)! Ti bi tim a na naɣilaa ti nyɛ suhupiεlli lahibali tira (ni Alizanda), ka nyɛ saɣisigulana (ni buɣum daazaaba).
106. Alkur’aani mi, Ti (Tinim’ Naawuni) piripiri li mi domin a (Annabi Muhammadu) ti karim li n-ti ninsalinim’ ka di (aayanim sheebu) mali naɣisibu. Yaha! Ka Ti siɣisi li, siɣisibu ni yεlimaŋli.
107. (Yaa nyini Annabi)! Yεlima: “Tim ya li (Alkur’aani) yɛlimaŋli, bee ka yi bi tiyεlimaŋli. Achiika! Ninvuɣu shεba bɛ (Naawuni) ni daa ti baŋsim (Yahuudu mini Nashaaranima) pɔi ni dina maa, bɛ yi ti karindi li n-tiri ba, bɛ lurila bɛ yɛnonim’ zuɣu,ka nyɛla ban niŋdi suzuuda.
108. Ka bɛ yεra: “Ti Duuma nam niŋ kasi, achiika! Ti Duuma (Naawuni) daalikauli nyɛla din yɛn niŋ.”
109. Ka bɛ luri bɛ yɛnonim’ zuɣu nkuhira, ka di pahiri ba maŋ’ gbargi n-ti Naawuni.
110. (Yaa nyini Annabi)! Yεlima: “Bolimi ya O Naawuni, bee ka yi boli O Nambɔnaa,” di zaɣiyino kam ka yi boli O (di nyɛla yim), O malila yuviεla. Dinzuɣu (Yaa nyini Annabi)! Di yihi karim polo ni (a jiŋli puuni) n-ti yεɣi,a midisɔɣi li pam. Dinzuɣu, bom soli nzani di (diba ayi maa) sunsuuni.
111. Yaha! (Yaa nyini Annabi)! Yεlima: “Paɣibu balibu kam nyɛla Naawuni so Ŋun ka bia la dini, O mi ka nyintaa O nam puuni. Yaha! O ka ŋun sɔŋdi O domin chɔɣinsi zuɣu, ka tibgi O, ka di nyɛla tibgibu ni yɛlimaŋli.

Aaya nima

Aaya nima:^[2]

1. Paɣibu balibu kam nyεla din dihitabli n-zaŋ ti Naawuni so Ŋun siɣisi kunduli (Alkur’aani) na n-ti ti O dabli (Annabi Muhammadu), O mi bi chɛ ka dimali gɔŋbu.
2. Ka di nyɛla din tuhi, domin O zaŋ li varsi (ninsalinim’) ni azaabakpeeni din be O sani, ka ti ban ti Naawuni yɛlimaŋli ka tumdi tuunviεla suhupεlli lahibali kadama bɛ mali sanyoviɛlli (Alizanda).
3. Ka bɛ nyɛla ban yɛn ti ʒini di (Alizanda) puuni kuli mali wɔra.
4. Ka O lahi varsi ninvuɣu shεba ban yεli: “Naawuni mali bia.”
5. Bɛ ka di baŋsim shεli, lala n-daa nyɛ bɛ banim’ gba, yεltɔɣa shεli din yiri bɛ noya ni maa bara, ka shεli ka bɛ yεra mpahila ʒiri.
6. (Yaa nyini Annabi)! Achiika! A di chɛ bɛlani a kua maŋ’ (ni suhusaɣiŋgu) bɛ (chεfurinim’ maa) boba zuɣu, domin bɛ bi ti yɛltɔɣali (Alkur’aani) ŋɔ maa yεlimaŋli zuɣu.
7. Achiika! Ti (Tinim’ Naawuni) zaŋla dinbe tiŋgbani yaaŋa zuɣu leei naɣachinsi n-ti li, domin Ti dahim ba (bɛ ninsalinima) ka nya bɛ puuni ŋuni n-yɛnvεlgi o tuma.
8. Yaha! Achiika! Ti nyɛla ban yɛn zaŋ din be di zuɣu leei tiŋgbani kuŋ (Zaadali).
9. (Yaa nyini Annabi)! Di ni bɔŋɔ,atεhirimi ni zoloŋnima (nachimba n-daa nyɛ ba), n-ti pahi woliga la daa nyɛla lahiʒiba Ti (Tinim’ Naawuni) nam yɛlikpahinda puuni?
10. Saha shεli nachimba maa ni daa zo n-ti laɣim zoloŋ maa ni, kabɛ yεli: “Yaa ti Duuma (Naawuni)! Tim ti nambɔzɔbo din yi A sani na, ka balgi dolsigu n-ti ti hali shεli puuni ti ni be ŋɔ maa.”
11. Ka Ti (Tinim’ Naawuni) chɛ ka bɛʒeei gom zoloŋ maa ni yuungbaliŋ.
12. Din nyaaŋa, ka Ti lahi neei ba domin ti baŋ zamaatu biba ayi puuni ban mi yuun’ shεŋa tariga bɛ ni ʒini (zoloŋ maa ni).
13. (Yaa nyini Annabi)! Ti (Tinim’ Naawuni) n-tira bɛ lahibali ni yεlimaŋli. Achiika! Bɛ daa nyɛla naɣachin’ shεba ban tibɛ Duuma (Naawuni) yεlimaŋli, ka Ti pahi ba dolsigu.
14. Yaha! Ka ti kpaŋsi bɛ suhiri, saha shεli bɛ ni daa yiɣisi (bɛ ni daa yiɣisi zani bɛ ya naa maa tooni), ka bɛ yεli: “Ti Duuma Naawuni n-nyɛ sagbana mini tiŋgbani Duuma, di kariya ka ti jεm duuma Ŋuna, (ti yi niŋ lala), din ŋuna ti di yɛli yɛltɔɣa din kpahi yɛɣi tariga.”
15. (Ka nachimba maa yεli): “Ti niriba ŋɔ maa gbibila duuma shεba dabam ka chɛŊuna (Naawuni). Bozuɣu ka bɛ bi tahi daliri shεli din be polo ni. Dinzuɣu, zualindira bɛ lahi paai ninvuɣu so ŋun ŋma ʒiri m-pa Naawuni.”
16. (Ka nachimba yεli taba): “Yi yi niŋ katiŋ’ ka chɛ ba ni binyɛr’ shɛŋa bɛ ni jɛmda ka pa Naawuni maa, tɔ! Yin laɣimmi ya yi maŋa n-tahi zoloŋ ŋɔ maa ni, yi Duuma (Naawuni) ni yεrigi O nambɔzobo m-pli ya, ka balgi yi vɛnyɛla shee n-tin ya.
17. (Yaa nyini ŋun gbilsiri tibli)! Ka a nya ka wuntaŋ’ yi ti puhi na, ka di naan sheendi ka chεri bɛ (naɣachimba maa) zoloŋ maa nudirgu polo, wuntaŋ’ yi ti lahi yɛn lu, ka di milgiri ka chɛri ba nuzaa polo, ka bɛ nyɛla ban do zoloŋ maa sunsuuni. Dimbɔŋɔ maa bela Naawuni nam yɛlikpahinda puuni. Naawuni ni dolsi so, tɔ! Ŋuna n-nyɛŋun shiri dolsi, O mi yi birgi so, tɔ! Di kariya ka a nya zo so ŋun yɛn tooi taɣi o, ka dolsi o.
18. Yaha! (A yi daa nya ba), a naan tεhi ni bɛ nyɛla ninvuɣu shɛba ban ne, amaa! Ka bɛ nyɛla ban gbihira. Ka Ti (Tinim’ Naawuni) naan lahi lebgiri ba nudirgu mini nuzaa polo, ka bɛ baa teei o napɔna n-do zoloŋ maa noli ni. (Yaa nyini ŋun gbilsiri tibli)! Di yi di daa niŋ ka a vɔhim n-lihi ba, a naan ŋmalgi vaai guui ka chɛ ba. Achiika! Dabεm naan lahi pali a suhu ni ni bana.
19. Lala ka Ti (Tinim’ Naawuni) daa neei ba domin bɛ bɔhiri taba bɛ suusuuni, ka bɛ puuni so yεli: “Saha dini ka yi zaŋʒini (zoloŋ ŋɔ ni)?” “Ka bɛ yεli: “Ti ʒinila kpe dahinyini, bee dabsili pirgili.” Ka bɛ (puuni shεba mi) yεli: “Yi Duuma (Naawuni) n-nyɛŊun mi yi ni ʒini kpe saha shɛli tariga. Dinzuɣu, zaŋmiyayi anʒilfa liɣiri ŋɔ maa n-tim yi ni so tiŋ’ puuni, ka o ti yuli nya bindir’ shεli din niŋ kasi, ka kan ya na ni bindirgu di puuni. Amaa! O yulmi viɛnyɛla ka di chɛ ka ninvuɣu so baŋ yi yεla.”
20. Achiika! Bɛ (tiŋ’ puuni nim’) yi baŋ yi yεla kpe, bɛ ni labi ya kuɣa,bee ka bɛ labsi ya bɛ daadiini (buɣajɛma) puuni, din ŋuna yi ku tilgi (Naawuni sani) kuli mali wɔra.
21. Lala ka Ti (Tinim’ Naawuni) zaŋ bɛ yɛltɔɣa m-baŋsi (ninsalinima), domin bɛ baŋ ni Naawuni daalikauli nyɛla yεlimaŋli, ka baŋ ni Chiyaama yiɣisibu ka zilsigu di puuni. Saha shɛli bɛ (tiŋ’ maa nim’) ni daa ŋmεri namgbankpeeni bɛ sunsuuni. Ka bɛ naan yεli: “Miεm ya mee n-tam bɛ zuɣu, bɛ Duuma (Naawuni) n-nyɛŊun mi bɛ yεlimaŋli, ka ninvuɣu shεba banyεltɔɣa nyεŋ yεli: “Achiika! Ti ni mɛ jiŋli n-tam bɛ zuɣu.”
22. Ni baalim, bɛ (ninsalinim’) ni yɛli: “Bɛ daa nyɛla niriba ata, ka bɛ baa maa pahi bɛ zuɣu anahi, ka shεba yεlini bɛ daa nyɛla niriba anu, ka bɛ baa maa pahi bɛ zuɣu ayobu, ka di nyɛla biɛhim n-zaŋ ti ba zimsim puuni. Yaha! Bɛ ni lahi yεli: “Bɛ nyɛla niriba ayɔpoin, ka bɛ baa maa pahi bɛ zuɣu anii.” (Yaa nyini Annabi)! Yεlima: “N Duuma (Naawuni) n-nyɛŊun mi, so ʒi bɛ tariga naɣila niriba bɛla. Dinzuɣu (Yaa nyini Annabi)! Miri ka a ŋmε so namgbankpeeni nzaŋ chaŋ bɛ polo, a mi miri ka a bɔhi bɛ (chɛfurinim’) puuni so bɛ yɛltɔɣa.
23. Yaha! Di yεli shɛli: “Achiika! Mani nyɛla ŋun sayɛn niŋ bini yaakaza biεɣuni.”
24. Naɣila Naawuni yi yu. Yaha! Di yi ti niŋ kaatam, tɔ! Nyin teemi a Duuma (Naawuni) yɛla. Yaha! Yεlima: “N-niŋdi tamaha ni n Duuma (Naawuni) dolsi ma n-zaŋ chaŋ din miri dolsigu ngari ŋɔ maa.”
25. Ka bɛ (nachimba maa) ʒini bɛ zoloŋ maa ni yuuŋkɔbsi ata, ka lahi pahi yuma awei di zuɣu.
26. (Yaa nyini Annabi)! Yεlima: “Naawuni m-mi saha shεli tariga bɛ ni daa ʒini zoloŋ maa ni, Ŋuna n-su din sɔɣi sagbana mini tiŋgbani ni, O nyabu mini O wumbu paai tariga, bɛ ka ŋun yɛn guli ba ka pa Ŋuna. Yaha! O mini so bɛ laɣinda O nam zaligu puuni.”
27. Yaha! (Yaa nyini Annabi)! Karimmi ba bɛ ni siɣisi shɛli wahayi n-ti a na din nyɛ a Duuma (Naawuni) litaafi, so nkani yɛn tooi taɣiO yɛltɔɣa (zaligu). Yaha! Di kariya ka a nya sɔɣibu shee kapaniO sani.
28. Yaha! (Yaa nyinin Annabi)! Tim a maŋ’ suɣulo ni ninvuɣu shεba ban jεmdi bɛ Duuma (Naawuni) Asiba ni Zaawuni ka di nyɛla bɛ bɔri la O yεda. Yaha! Di ŋmalgi a nini ka chɛ ba domin mi miri ka a doli ninvuɣu so Ti (Tinim’ Naawuni) ni zaŋ tamsim niŋ o suhu ni, ka o tam Ti yεla teebu, ka dinzuɣu chɛ ka o doli o suhuyurlim, ka o bɛhigu ti leei hallaka.
29. Yaha! (Yaa nyini Annabi)! Yεlima: “Yεlimaŋli bela yi Duuma (Naawuni) sani, dinzuɣu ŋun bɔra, ŋun timyεlimaŋli, ŋun mi bɔra, ŋun niŋmi gutulunsi. Achiika! Ti malila buɣum shεli shili n-guli zualindiriba, ka di goma ti yɛn gili ba. Yaha! Bɛ yi ti bɔri kunzoo, ka bɛ zoba kuŋ’ ni ko’ shεli din ŋmani kpatulli din chimdi (ninsalinim’) nina ni. Di binnyurgu maa nyɛla din be, ka lahi be ni di nyɛ vuhim shee.
30. Achiika! Ninvuɣu shεba ban ti Naawuni yεlimaŋli, ka tum tuunvεla, tɔ! Ti (Tinim’ Naawuni) ku chɛ ka ninvuɣu shεba ban tum tuunsuma sanyoo bahi yoli.
31. Bannim’ maa sanyoo nyɛla ʒinahigu Daalizanda, ka kulibɔnati yɛn zɔri di gbinni, ka bɛ dihi ba nachinsi ni salima baŋsi, ka yεli ba sitira din nyɛ vakaha, ka di nyɛla silki din tibsi ni din bi tibsa, ka bɛ dondoya n-dalim kuɣuwaɣila zuɣu. Mbo ni sanyoo dimbɔŋɔ maa, Yaha! Di (Alizanda) vεla ni di leei vuhim shee (n-zaŋ ti ninsala).
32. (Yaa nyini Annabi)! Tim ba niriba ayi ŋmahinli, Ti (Tinim’ Naawuni) zalila bɛ puuni yino Inabi (sinsaba) puri ayi, ka zaŋ dobino tihi n-gili li. Yaha! Ka Ti zali bimbilma di sunsuuni.
33. Ka di puri ayi maa puuni zaɣiyini kam yihi di bindirigu na ka shɛli bi pooi di puuni. Ka Ti (Tinim’ Naawuni) lahi chɛ ka kulibɔŋ puhi di sunsuuni.
34. Ka o nyɛla ŋun mali binwola, ka naan yεliozomaa ka di nyɛla o ŋmεri o la namgbani kpeeni: “Mani n-nyɛŋun garia liɣiri, ni jilma niriba ni.”
35. Ka kpe o puu maa ni, ka nyɛla ŋun dirila o maŋ’ zualinsi ka yεli: “Mani bi tεhiri ni ŋɔ maa (puri ayi maa) ni ti kpi kuli mali wɔra.”
36. Yaha! Mani bi tεhiri ni Chiyaami ni yiɣisi. Yaha! Di yi ti niŋ ka bɛ labsi ma n Duuma (Naawuni) sani (Zaadali), tɔ! Achiika! N-nyɛla ŋun yɛn nya viɛnyɛla din gari lala, ka di nyɛla labrisuŋ shee n-ti ma.”
37. Kaozomaa yεli,ka di nyɛlaolabsirio layɛltɔɣa: “Di ni bɔŋɔ,a niŋla gutulunsi ni Ŋun nama (a ba Annabi Adam) ni taŋkpaɣu, din nyaaŋa ka O nam a ni maniyyi (dablim kom), ka nam a saɣisi ka a nyɛ ninsala?”
38. Amaa! Mani, (n-ti yɛlimaŋli) ni Ŋuna n-nyɛ Naawuni, n Duuma, m-pala ŋun yɛn laɣim n Duuma (Naawuni) ni so jεm.
39. “Bozuɣuka a ni di kpe a puu maa ni, ka a bi yεli: “Naawuni ni yu shεli (dina n-yɛn niŋ). Yiko shɛli kani naɣila ni Naawuni, domin a nya ma ka m-bi paagi a liɣiri mini bihi zuɣu.”
40. “Tamaha beni kadama n Duuma ni ti ma (arzichi) din gari a puu ŋɔ maa, ka tim azaaba shεli ka di yi zuɣusaa na (nti shee a puu maa ni), ka di leei tiŋgbani shɛli din niŋ polipoli (ka ku tooi lahi ko).”
41. “Bee ka di kom leei din zilgi tiŋgbani ni, ka a ku tooi lahi bo n-nya li.”
42. Ka o (o puu maa) binwola zaa saɣim, ka o leei ŋun kpalim n-lebri o nuhi ayi domin o ni di laɣi shεli puu maa ni zuɣu,ka dilu n-do di wula zuɣu,kaonaan yεra: “M-baye, bo n-di leei niŋ kam bi laɣim n Duuma mini so.”
43. Ka o ka zamaatu shɛba ban yɛnsɔŋ o ka pa ni Naawuni, o mi ku tooi sɔŋ o maŋa (ka chɛ Naawuni daazaaba).
44. Nimaa ni ka sɔŋsim nyɛ Naawuni so Ŋun nyɛ yɛlimaŋli lana maa ko dini, Ŋun gari sokam sanyoo ni bahindi suŋ.
45. Yaha! (Yaa nyini Annabi)! Tim ba ŋmahinli ni Dunia biεhigu, di ŋmanila ko’ shεli Ti (Tinim’ Naawuni) ni siɣisi na zuɣusaa, ka tiŋgbani ni bimbila gabi ni dina, (ka di bili na n-ti niŋ bindirigu), din nyaaŋa ka di kuui, ka kabsi kabsi, ka pɔhim ʒɛri li. Yaha! Naawuni nyɛla Toora binshɛɣu kam zuɣu.
46. Arzichi mini bihi nyɛla Dunia biεhigu nachintεri, amaa! Tuunviεla din kpalinda, dina n-nyɛ din sanyoo gari a Duuma (Naawuni) sani, dina n-lahi nyɛ din tamaha gari.
47. Yaha! Dabsi’ shεli Ti (Tinim’ Naawuni) ni yɛn ti vuui zoya, ka a nya ka tiŋgbani kuli ne n-doya, ka Ti laɣimba (bɛ ninsalinima), Ti mi ti bi yɛn chɛ bɛ puuni ninvuɣu yino.
48. (Yaa nyini Annabi)! Ka bɛ yɛn ti zaŋ ba n-zali a Duuma (Naawuni) tooni, ka bɛ nyɛla ban ʒe safu ni (ka bɛ yɛli ba): “Achiika! Yi kana Ti (Tinim’ Naawuni) sani na kamani Ti ni daa nam ya pilgu maa shɛm, chɛli gba! Yi daa tɛhimi ni di kariya ka Ti zaliya laɣimbu saha.”
49. Ka bɛ zali (ninsalinim’) tuuntumsa litaafi (ka bɛ zaŋ ninvuɣu suma sabli niŋ bɛ nudirgu ni, ka zaŋ bibɛhi litaafi niŋ bɛ nuzaa ni), ka a nya bibɛhi ka bɛ zɔri dabεm ni din be di (sabli maa) puuni, ka bɛ naan yεra: “Yaa ni ti yolitɛm! Bo sabli n-leei bɔŋɔ, di bi chεri tuun’ shɛli din pɔra bee din galsi, naɣila di gu li mi (ka di sabi doya)?” Ka bɛ (ninsalinima) nya bɛ ni tum shɛli ka di ʒebɛ tooni. Yaha! A Duuma (Naawuni) bi diri so zualinsi.
50. (Yaa nyini Annabi)! Teemi saha shεli Ti (Tinim’ Naawuni) ni daa yεli Malaaikanima: “Niŋmi ya suzuuda n-ti Annabi Adam, ka bɛ niŋ suzuuda maa, naɣila Ibliisu (shintaŋ), o daa bela alizinnim’ puuni, ka kpee yi ka chɛ o Duuma (Naawuni) zaligu. Di ni bɔŋɔ, yi (ninsalinim’) yɛn zaŋla o mini o zuliya n-leei duumanim’ ka pa ni Mani (Naawuni)? Ka bɛ mi nyɛla dimba nzaŋ tin ya? Di shintaŋ dolibu ka pa ni Naawuni maa nyɛla din be n-zaŋ ti zualindiriba.
51. N (Mani Naawuni) daa bi niŋ ba (shintaŋ mini o zuliya) saawɔra sagbana mini tiŋgbani nambu puuni, lala n-nyɛ bɛ mammaŋ’ nambu ni, M-mi pala Ŋun yɛn gbubi ban birgiri (ninsalinim’ maa) ka bɛ nyɛ sɔŋdiba.
52. Yaha! Dabsi’ shεli O (Naawuni) ni yɛnti yεli: “Bolimi ya yi ni daa boondi duuma shεba ka di pa Mani (Naawuni) maa,” ka bɛ boli ba, ka bɛ bi saɣi ti ba, ka Ti (Tinim’ Naawuni) zali Maubika (hallaka) bɛ sunsuuni.
53. Ka bibɛhi nya buɣum, ka dihitabli ni achiika! Bɛ nyɛla ban yɛn faai lu di puuni, ka mi ku tooi nya ŋmaɣibu shee ka chɛ li.
54. Yaha! Achiika! Ti (Tinim’ Naawuni) tila ninsalinim’ ŋmahinli kam Alkur’aani ŋɔ puuni, amaa! Ninsala nyɛla ŋun zooi namgbankpeeni gari binshɛɣu kam.
55. Yaha! Pa shɛli m-mɔŋ ninsalinim’ ni bɛ ti Naawuni yεlimaŋli kabo chɛmpaŋ bɛ Duuma (Naawuni) sani saha shεli dolsigu ni daa ti kaba na mpahila bɛ guhiri mi ni din daa paai tooni nim’ maa kaba na, bee ka azaaba kaba na polo ni.
56. Yaha! Ti (Tinim’ Naawuni) bi timdi tuumba na naɣila bɛ ti leei suhupiεlli lahibali tiriba (ni Alizanda kpεbu), ka lahi kpεhiri dabiεm (ni buɣum daazaaba). Ka ninvuɣu shεba ban niŋ chεfuritali maa naan ŋmɛri namgbankpeeni domin bɛ zaŋ li saɣim yεlimaŋli. Ka bɛ gbibi N (Mani Naawuni) aayanima, n-ti pahi bɛ ni saɣisiri ba ni shεli maa ka dinyɛ ansarsi.
57. Yaha! Ŋuni n-leei nyɛ zualindira nti lahi paai ninvuɣu so bɛ ni zaŋ o Duuma (Naawuni) aayanim’ teegi o, ka o lԑbi biri li, ka tam o nuhi ayi ni daŋ tum tuun’ shεŋa. Achiika! Ti (Tinim’ Naawuni) zaŋla binwɔri ŋari bɛ suhiri zuɣu, ka bɛ ku tooi lahi baŋ li, ka zaŋ tibsim (tikpirlim) niŋ bɛ tiba ni. Yaha! Yi yi boli ba n-zaŋ chaŋ dolsigu shee, di kariya ka bɛ dolsi kuli mali wɔra.
58. (Yaa nyini Annabi)! A Duuma (Naawuni) nyɛla Chεmpaŋlana, Nambɔzobonaa, O yi di yɛn gbibi ba (ninsalinima) ni bɛ ni tuuntumsa, tɔ! O naan niŋ ba azaaba ni yomyoma. Chɛli gba! Bɛ malila saha shɛli bɛ (Naawuni) ni zali ba, (dindali maa), di kariya ka bɛ yɛn ti nya sɔɣibu shee ka pa ni O (Naawuni) sani.
59. Yaha! Di lala tiŋgbana (Aadu mini Samuudunim’ tiŋgbana) maa, Ti (Tinim’ Naawuni) daa niŋ ba la hallaka saha shεli bɛ ni daa di zualinsi. Yaha! Ti daa zali la bɛ hallaka maa ka di mali di saha.
60. Yaha! (Yaa nyini Annabi)! Teemi saha shεli Annabi Musa ni daa yεli o nachimbila (Annabi Ishawu): “Mani bi yɛn chɛ chandi ŋɔ maa naɣila n-ti paai kuli kara ayi la laɣimbu sheei, bee ka ntuɣi n-chandi yuungbaliŋ.”
61. Saha shεli bɛ niriba ayi (Annabi Musa mini o nachimbila) maa ni ti paai di (kuli kara ayi maa) laɣimbu shee, ka bɛ tam bɛ zahim yεla, ka di (zahim maa) gbaagi di soli n-chana kom maa ni, ka di leei dolibu shee n-zaŋ ti o.
62. Saha shεli bɛ ni daa ti chaŋ yɛɣi (kulikara ayi maa shee), ka o (Annabi Musa) yεli o nachimbila maa: “Zaŋmi ti bindirigu la na, achiika! Ti yi wahala zuɣuti gɔrim ŋɔ ni.”
63. Ka O (nachimbila maa) yεli: “Ma a nya saha shεli ti ni di laɣim tampiŋ maa gbinni la, mani di tamla zahim maa yεla, pa so mi n-chɛ ka n-tam di yεla naɣila shintaŋ, ka di (zahim maa) gbaai di chandi kom maa ni, ka di nyɛla lahiʒiba (n-ti Annabi Musa mini o nachimbila maa).
64. Ka o (Annabi Musa) yεli: “Ŋɔ maa n-nyɛ ti ni bɔri shεli maa (domin zahim maa nyɛla alaama shεli n-zaŋ titi), ka bɛ niriba ayi maa naan labi n-ti doli bɛ napɔmbɔba.
65. Ka bɛ (niriba ayi maa) nya dab’ so Ti (Tinim’ Naawuni) daba puuni, ka Ti ti o nambɔzɔhigu Ti sani, ka baŋsi o baŋsim shεli din yi Ti sani na.
66. Ka Annabi Musa yεli o (Naawuni dabli maa): “Di ni bɔŋɔ, n-doli a ka a baŋsima bɛ (Naawuni) ni baŋsi a shɛli ka leei ŋun dolsi?”
67. Ka O (Naawuni dabli maa, Annabi Halaru) yεli: “Achiika! Di kariya ka a tooi niŋ suɣulo ni mani.”
68. “Kawula ka a yɛn tooi niŋ suɣulo ni binshɛɣubɛ ni bi baŋsi a di yɛlimaŋli?”
69. Ka o (Annabi Musa) yεli: “Ni baalim, Naawuni yi saɣi, a ni nya ma ka n-nyɛla suɣulolana, m-mi ku tum birgi a zaligu.”
70. Ka o (Annabi Halaru) yεli: “Tɔ! A yi doli ma, nyin miri ka a bɔhi ma shɛli yɛla naɣilam maŋmaŋ’ti tɔɣisiadini nyɛ shɛm.”
71. Kabɛ chaŋ hali ti kpe ŋarim ni, ka o (Annabi Halaru) chɛ n-vubgi li (ŋarim maa), ka o (Annabi Musa) yεli: “Di nibɔŋɔ, a chɛmi vubgi li, ni kom di ban be di puuni maa? Achiika! A tum tuumbiɛɣu din galsi.”
72. Ka o (Annabi Halaru) Yεli: “Di nibɔŋɔ, m-bi yεla ni di kariya ka a tooi niŋ suɣulo ni mani?”
73. Ka o (Annabi Musa) Yεli: “Di gbibi ma ni taali n-ni tam ka tum shɛli ŋɔ maa zuɣu,a mi di zaŋ wahala pa n zuɣum mini a biɛhigu puuni.”
74. Ka bɛ niriba ayi maa lahi chaŋ hali n-ti chirigi bidibbila so, ka o (Annabi Halaru) ku o, ka o (Annabi Musa) Yεli: “Di ni bɔŋɔ, o kula nyɛvuli din niŋ kasi ka pa ni di yihila nyɛvuli shεli? Achiika! A tum tuumbiɛɣu.”
75. Ka o (Annabi Halaru) yεli: “Di nibɔŋɔ, m-bi yεli a ni di kariya ka a tooi niŋ suɣulo ni mani?
76. ka o (Annabi Musa) yεli: “N-yi lahi bɔhi a shɛli yɛla di nyaaŋa, tɔ! Nyin miri ka a lahi chɛ ka n-doli a, achiika! A fabla paai tariga nzaŋ kana n sani.”
77. Ka bɛ lahi chaŋ hali ti paai tiŋshee nima, ka suhi di tiŋ’ maa nim’ bindirigu, ka bɛ zaɣisi ni bɛ deei bɛ saani, ka bɛ (Annabi Halaru mini Annabi Musa) nya dikpini shεli di (tiŋ’ maa) ni ka di bɔri ni di lu, ka o (Annabi Halaru) mali li zali dede. Ka o (Annabi Musa) yεli: “A yi di saɣi, a naan deei laɣ’ shεli di zuɣu.”
78. Ka o (Annabi Halaru) yεli: “Ŋɔ maa n-nyɛ m mina sunsuuni wolgibu. Amaa! Ni baalim, n-ni yɛli a a ni bi tooi niŋ suɣulo ni shɛli maa gbinni.”
79. (Yaa nyini Musa)! Ma a nya ŋarim la, ban su li nyɛla faranima, ka bɛ mali li tumdi tuma kulgi maa ni, ka m-bɔri ni n-saɣim li, dama na’ so m-be tiŋ maa ni n-fari ŋarim kam (din viεla) ka di nyɛla ni zualinsi.”
80. Yaha! A nya bidibbila maa, o ba ni o ma nyɛla ban ti Naawuni yεlimaŋli, ka ti zo dabiεm ni otizaŋ tipawumli mini chɛfuritali m-pili ba.”
81. Ka ti yu ni bɛ Duuma (Naawuni) taɣi ba (bia so) ŋun niŋ kasi ngari o, ka lahi zɔri ba nambɔɣu n-gari o.
82. Yaha! A nya dikpini la, ninvuɣu shεba ban suli nyɛla bidibbihi ayi ban nyɛ kpibsi tiŋ’ maa ni, ka di (dikpini maa) gbinni mali arzichi ka di nyɛ bɛ dini, ka bɛ ba daa nyɛ ninvuɣu suŋ, dinzuɣu ka a Duuma (Naawuni) yu ni bɛ ti bi dobba ka yihi bɛ daarzichi, ka di nyɛla nambɔzɔbo din yi a Duuma sani na. M-mi bi niŋ li ni n suhuyurlim. Dina n-nyɛ a ni bi tooi niŋ shɛli suɣulo maa fasara.”
83. Yaha! (Yaa nyini Annabi)! Bɛ bɔhiri a Zulkarnaini yɛla. Yεlima: “Ni baalim, n-ni karim ya o yεltɔɣa puuni shεli.”
84. Achiika! Ti (Tinim’ Naawuni) daa ti o yiko tiŋgbani yaaŋa zuɣu, ka balgi soli kam n-ti o.
85. (Dahinshɛli) Ka o ti doli so’ shεli.
86. Hali ti paai wuntaŋ’ lubu shee, ka nya ka di lurila kobilnin’ shεli din nyɛ yεɣiri sabinli ni, ka o nya ninvuɣu shεba nimaa ni, ka Ti (Tinim’ Naawuni) Yεli o: “Yaa nyini Zulkarnaini, a yi yu, nyini niŋmi ba azaaba, bee ka a gbibi ba ni vIεnyεla.”
87. Ka o (Zulkarnaini) yεli: “Amaa! Ŋun di zualinsi, tɔ! Ni baalim, Tini niŋ o azaaba, din nyaaŋa, kabɛ ti labsi o o Duuma sani, ka o ti niŋ o azaaba din be n-gari lala.
88. “Yaha! Amaa! Ŋun ti Naawuni yεlimaŋli, ka tum tuunsuŋ, tɔ! O mali tuunvɛla sanyoo (Alizanda).Yaha! Ni baalim, Ti ni yεli o dinnyɛ tuŋ (soochi) ti zaligu puuni.”
89. Din nyaaŋa, ka o (Zulkarnaini) lahi doli so’ shεli (o gɔrim puuni).
90. Hali ti paai wuntaŋ’ puhibu shee, ka nya ka li (wuntaŋ’ maa) ka di puhirila ninvuɣu shεba zuɣu Ti (Tinim’ Naawuni) ni bɛ ti ba din yɛn taɣiriba ka chɛ li (wuntaŋ’ maa tulum).
91. Lala n-daa nyɛ li, ka Ti (Tinim’ Naawuni) mi o (Zulkarnaini) lahibali kam ni daa nyɛ shεm.
92. Din nyaaŋa, ka o lahi doli so’ shεli (o gɔrim puuni).
93. Hali ti paai zoya ayi sunsuuni, ka nya ninvuɣu shεba (nimaani), ka bɛ kuli bi wumdi (Dunia) balli kam.
94.Ka bɛ yεli: “Yaa nyini Zulkarnaini Achiika! Yaazuuzu mini Maazuuzu nyɛla ban saɣindi tiŋgbani yaaŋa zuɣu. Di ni bɔŋɔ, ti yom farku n-ti a, ka a zali saɣali ti mini ba sunsuuni?
95. Ka o (Zulkarnaini) yεli: “N Duuma (Naawuni) ni ti ma yiko shɛli nnyɛ din gari. Dinzuɣu, sɔŋmi ya ma ni yaa, ka n-zali gooni yi mini ba sunsuuni.
96. Tim ya ma kurikabsa (ka n-zaŋ li tam taba zuɣu)halikadi ti saɣisi zoya ayi maa sunsuuni, ka o yεli: “Vubmi ya” hali ti zaŋ li leei buɣum, ka yεli: “Tim ya ma ka n-kpaai dalima pa di zuɣu.”
97. Dinzuɣu, bɛ (Yaazuuzu mini Maazuuzu) daa bi tooi lahi du li, bɛ mi bɛ tooi chibi li voli (di gbinni).
98. Ka o (Zulkarnaini) yεli: “Ŋɔ maa nyɛla nambɔzɔbo din yi n Duuma (Naawuni) sani na, Dinzuɣu n Duuma daalikauli saha (Chiyaama yiɣisibu) yi ti paai, o ni chɛ ka di (dukpini maa) lu n-dahim (ka Yaazuuzu mini Maazuuzu maa yi na). Yaha! N Duuma (Naawuni) daalikauli nyɛla yɛlimaŋli.”
99. Yaha! Dindali maa, ka Ti (Tinim’ Naawuni) yɛn ti chɛ ka bɛ (ninsalinim’) kpe n-shɛbsi taba ni, ka bɛ piεbsi kikaa ni, ka Ti laɣim ba, ka di nyɛla laɣimbu ni yεlimaŋli.
100. Yaha! Dindali maa, ka Ti (Tinim’ Naawuni) yɛn yihi ʒahannama buɣum zali chεfurinim’ tooni polo ni.
101. Ninvuɣu shεba ban nina daa be zimsim ni ka chɛ N (Mani Naawuni) yɛla teebu, ka daa nyɛla ban bi tooi wumdi li.
102. (Ka Naawuni yɛli): “Di ni bɔŋɔ, ninvuɣu shεba ban niŋ chεfuritali maa tεhirimi ni bɛ ni tooi gbibi n daba ka bɛ nyɛ duumanim’ ka pa ni Mani? Achiika! Ti (Tinim’ Naawuni) kpaɣisila ʒahannama buɣum n-zali chεfurinima, ka di yɛn ti nyɛ sheebu shee n-zaŋ ti ba.
103. (Yaa nyini Annabi)! Yεlima: “Di ni bɔŋɔ, n-tim ya ninvuɣu shεba ban tuuntumsa nyɛ kɔhilu lahibali?
104. Ninvuɣu shɛba ban tuma saɣim Dunia biɛhigu puuni, ka bɛ mi tεhiri ni bɛ viεlgiri la tuma.
105. Bana n-nyɛ ninvuɣu shεba ban niŋ chεfuritali ni bɛ Duuma (Naawuni) aayanim’ mini O laɣimbu, ka bɛ tuuntumsa (sanyoo) saɣim, dinzuɣu Ti (Tinim’ Naawuni) ti bi yɛn chɛ ka bɛ ti mali timsim (jilma) Zaadali.
106. Di ʒahannama (buɣum) n-nyɛ bɛ sanyoo domin bɛ ni niŋ chεfuritali shεli maa zuɣu, ka bɛ daa lahi gbibi N aayanim’ mini N tuumba ni ansarsi.
107. Achiika! Ninvuɣu shεba ban ti Naawuni yεlimaŋli ka tum tuunviεla, Firdausi Daalizanda yiya n-yɛn ti nyɛ saani n-zaŋ ti ba.
108. Ka bɛ nyɛla banyɛn ti kpalim di puuni, ka bɛ bi lahi bɔri ni bɛŋmalgi ba ka chɛ li.
109. (Yaa nyini Annabi)! Yεlima: “Teeku kom yi di yɛn leei tadabo (ni bɛ zaŋ li sabi) n Duuma (Naawuni) yεltɔɣa (Alkur’aani), achiika! Teeku kom maa naan naai, pɔi ka n Duuma (Naawuni) yεltɔɣa na bi naai, hali Ti (Tinim’ Naawuni) yi di tahi di tatabo na n-ti pahi di zuɣu.”
110. (Yaa nyini Annabi)! Yεlima: “Achiika! N-nyɛla ninsala yi tatabo, ka bɛ siɣisiri wahayi (tuuntali) n-tiri ma na, kadama yi Duuma nyɛla Duuma yino. Dinzuɣu, ŋun niŋdi kore ni o Duuma (Naawuni) laɣimbu, tɔ! Ŋun tummi tuunvIɛlli, ka miri ka o laɣim so ni o Duuma (Naawuni) jɛm.

Kundivihira

↑ Bachigahinda Din Be Dagbanli Kur'aani Puuni. The Noble Qur'an: Translation of the Meanings (Dagbani language).
1 2 Translation of the Meanings of the Noble Qur'an - Dagbani translation, by Muhammad Baba Gutubu.

[quran-1] Bachigahinda Din Be Dagbanli Kur'aani Puuni. The Noble Qur'an: Translation of the Meanings (Dagbani language).

[quranenc.com-2] 1 2 Translation of the Meanings of the Noble Qur'an - Dagbani translation, by Muhammad Baba Gutubu.

[1]

[2]