Khon

Diyila Dagbani Wikipedia
Khon
theatrical genre, waa balibu
Tingbani shɛli din yinaThailand Mali niŋ
Intangible cultural heritage statusRepresentative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity Mali niŋ
Described at URLhttps://ich.unesco.org/en/RL/01385, https://ich.unesco.org/fr/RL/01385, https://ich.unesco.org/es/RL/01385 Mali niŋ

Tɛmplet:Culture of Thailand Tɛmplet:Dance drama of Indochina Khon (Tɛmplet:Lang-th, pronounced [kʰǒːn]) nyɛla waa balibu din yina Thailand. Khon dɛma dɛmdi la tum Ayutthaya Kingdom.[1]

Bɛ tooi niŋdi li la "royal court" ko, dobba ban be ninpɔbirisi n wari li, ban kahigiri lahabaya mini kali "piphat" laɣingu.Paɣaba ni wari lala waa ŋɔ balishɛli bɛ ooni li la khon phu ying (โขนผู้หญิง).

Taarihi[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Khon nyɛla Thai kali waa din laɣindi waa balibu mini kpɛriti. Shɛhira dii kani din wuhiri di ni pili shɛli, amaa di be la Thai kundu ni, Lilit Phra Lo (c. 1529) which bɛ ni daa sabi shɛli pɔi ni King Narai Maharaj saha.[2][3][failed verification]

Taarihi shɛhira wuhiya ni "Thai art of stage" dɛma nyɛla din yɛn mnyɛ taɣibu pɔi 17th century. Yuuni 1687, Louis XIV ŋun yina France daa tim la Simon de la Loubère ni o ti yaai o ni nya shɛli zaa Siamese Kingdom. O akaunti din yuli du ni, Du Royaume de Siam, La Loubère daa lihi la 17th century theatre din nyɛ Siam dini viɛnyɛla, n-ti pahi yɛltɔɣataɣamalisi kpatabo din nyɛ Khon dɛma, ka o sabi ni o nyɛya binyɛra pam:

Siamese malila steeji dɛma balibu dibaa anahi: Ni ka bɛ booni li Cone [khôn] ka di nyɛ waa din gahim, ka di wari ni violin kumsi mini binkumda din pahi. Wa'wariba maa pɔbiri la ninpɔbirisi ka gbubi tɔbu bina, ka di ŋmani tɔbu n gari waa. Sokam wari li la wa'girigiri, ni niŋsima din yi di ko, bɛ bi niŋdili ka zaani ni bachi shɛŋa gabi din ni. Bɛ ninpɔbirisi maa nyɛla din sɔɣiri bɛ nina, ka tooi ŋmani "monstrous Beasts", bee buɣa bali shɛŋa. Deen sɛli bɛ ni booni Lacone nyɛla yɛltɔɣataɣamalisi din laɣim lahabaya mini kpɛriti, din niŋdi dabaa ata, din piini asiba kuriga anii n'ti naari yuŋ kuriga awɔi. Din nyɛla taarihi din nyɛ yila, nimmohi, ka niriba pam laɣindi yiini li, ka bɛ tooi yiini li ka yiini li labisira .... Rabam nyɛla waa din wari ni dobba mini paɣaba, din pa zabili,amaa ka nyɛ girigiri ...bɛ ni tooi wa li ka wumsim dii bi gbahiba, dama bɛ waa maa tooi zooi la "march round", zamzam, ka bi wari girigiri; ka niŋgbuna maa mini bɔɣiri damdi bela bela.[4]

Siamese Khôn wa'wariba nɛma ni, La Loubère sabi ya ni, " ni din wari Rabam, mini Cone, malila "gilded paper-bonnets", din du ka niŋ zaɣ'munli, kamani "Mandarins caps of ceremony", amaa ka lee yili bɛ tiba nyaansi gbuuni, ka mali kuɣa din pa yɛlimaŋli dini, ni dari dibaa ayi."[4]

Khon piligu nyɛla din tam bachi din nyɛ "Khon" zuɣu. Di ni pili shɛm nyɛla din dii bi kahigi,amaa yɛla dibaa anahi ni tooi bɛni. Tuuli, "Khon" Benguela Kalinin yimina bachi din nyɛ "kora" ni bee "Khon" ka di nyɛ binkumdi shɛli bɛ ni zaŋ Hindi gbaŋ m-mali. Di biɛhgu mini di nahingbana ŋmanila dala maa. Di daa nyɛla din yuli du ka bɛ mali li n dɛmdi kali dɛma.Bɛ kpuɣimi ni kora daa nyɛla binkumda puuni yini din be Khon dɛma ni. Tamil balli ni "Khon" yimi na bachi din nyɛ "koll" puuni ka di ŋmani "goll" bee "golumn" Tamil ni. Lala Tamil bachinima ŋɔ tabi la situra yɛbu bee n dihi niŋgbuna nachiinsi bini din gbaai napɔŋ bihi ni zaŋ chaŋ zuɣu ni kamani Khonnɛma yɛbu ni. "Khon" yib na Iran daa yimi na bachinima din nyɛ "zurat khan" ni ka di gbunni nyɛ 'handed-doll' bee 'puppet', bɛ ni daa mali s~hɛba n dɛmdi kali dɛma. Di yila daa ŋmanila saha ŋɔ Khon.[citation needed]

Nahingbana[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Khon kali ni yuui shɛm n wuhiri di ni niŋdi shɛm. Din dalim shɛba pam n-nyɛ "heroes, heroines, ogres," n-ti pahi jaŋsi. Jaŋsi maa nyɛla binyɛr'shɛŋa din kpa talahi pam puuni yini Khon ni.[citation needed] Jaŋa tuma din yi polo pam n-nyɛ Hanuman tɔbu tuhira.

Ʒɛmana Khon malila binyɛra pam din yina lakhon nai ka zuŋɔ, ka di mali paɣaba yaɣili ka bɛ tumdi paɣaba tuma,dobba ni daa na niŋdi shɛli.[5]Tɛmplet:RP Ka ogre mini aŋa tuma niŋdi ninpɔbirisi, din buɣisiri ninsalima tuma pam bi ni`ndi ninpɔbirisi .[5]Tɛmplet:RP

Performances[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Khon be la Ramakien yɛltɔɣataɣamalisi ni(Thai ni kpuɣi Indian Hindu yɛltɔɣataɣamalisi shɛli Ramayana),[6] Thai literature mini kpɛrigu nyɛla din kpaŋsiri "Indian arts" mini "legend". Khon Ramakien daa na nyɛla dobba ko ni niŋdi shɛli.[6] Paɣaba daa zani la bug'dobba mini bug'paɣaba zaani. Zuŋɔ paɣaba zaanimi n-tiri jaŋsi mini alizini nima. Saha shɛli, Khon daa na be la nanima zuliya ni, ka nanima dapaliba ban nyɛ dobba zaani n-tiri jaŋsi mini alizini nima. Thai Khon waa warimi kamani yɛlimaŋli la,di bahi bahindi jaŋa maa, di yaajɛndi viɛlim mini jaŋa waa. Khon bɔhimbu piini la bilim ni, wa'wari maa ni tooi baligi o maŋa ka niŋ yiɣi lɛbi nyaaŋa, di bahi bahindi Vanara (ban be yɔɣu ni bee jaŋa) biɛhigu.

Anfooni nima[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Lihi pahi[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Kundivihira[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

  1. Pungkanon, Kupluthai (6 September 2018). "Majesty in the movements". The Nation. http://www.nationmultimedia.com/detail/lifestyle/30353807.
  2. ความรู้ทั่วไป | Knowledge | สำนักการสังคีต | ความรู้ทั่วไปโขน | FineArts Department.
  3. History of Khone Drama.
  4. 4.0 4.1 La Loubère, Simon (1693). The Kingdom of Siam (1986 ed.). Oxford University Press. p. 49.
  5. 5.0 5.1 Brandon, James R (1967). Theatre in Southeast Asia. Harvard University Press. ISBN 0674875877. Retrieved 16 October 2017.
  6. 6.0 6.1 Historical Ties India and Thailand.