Meddah

Diyila Dagbani Wikipedia
Meddah
profession, Tuma
Yaɣ shelistoryteller Mali niŋ
TiŋaTurkey Mali niŋ
Tingbani shɛli din yinaTurkey Mali niŋ
Intangible cultural heritage statusRepresentative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity, Masterpieces of the Oral and Intangible Heritage of Humanity Mali niŋ
Described at URLhttps://ich.unesco.org/en/RL/00037, https://ich.unesco.org/fr/RL/00037, https://ich.unesco.org/es/RL/00037 Mali niŋ


Meddah nyɛla yuli zaŋti Turkey tiŋgbani lahabali tira ŋun zaani niriba bandiibi galisi tooni n-diɛmdi diɛma ka bi yuuni o. Kamani niriba bani laɣim n nyuri binnyura. Lala tatabo diɛma ŋɔ daa nyɛla dini zoogi pam Ottoman Empire sahamaa bin dini gbaagi 16th Century zaŋ- chana. Dɛmaŋɔ daa kuli zooya kadi nyɛla lahabali zaɣa yiŋga, Meddah daa nyɛla ŋuni kpɛcti ninbuɣu bɔbigu kpɛrigu ka daa vɔɔri niriba haŋkaya n labisiri haŋkal shɛŋa dini bɛ lahabaya maa puuni. Medda daa yi malila bin yɛra kamani lɛm, anchiti, bee zipiligu n gahara di daayiti niŋ ka o yɛn taɣayi kpɛrikpɛtta ka o daalahi mali baŋsim pam zaŋ chaŋ kukoya niɣimbu n-ti pahi bala taɣabu. O mi naan tooi taɣiyi lahabali maa sahakam n zaŋ dɔli bani yuundɔ maa puuni.

Lahabal jia[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Meddah daa nyɛla ŋun gɔri pam n chani fɔŋ kara kara balile tiŋ' shɛŋa dini be pal' kara zuɣu. Meddah ni daa mali so shɛŋa n-tiri o lahabaya maa daa ŋmanila Greek lahabaya tiriba ni daa tiri shammaa kamani Iliad and Odyssey dimini lahabali kpanmaa daa nyɛ Ferhat ile șirin bee Layla mini Majnun. Saha shɛŋa daa beni Meddah daa tirila lahabali shɛŋa dini nyɛ yɛlimaŋli ka lee do bani wumdi maa, kpɛrikpɛtiba, ni siyaasa nima.

Istanbul Meddah daa zaŋla binkumda n-gabi o lahabaya maa puuni. Dini  n-daa waligi bɛ mini East Anatolian Dengbéjin

Yuuni 2008, Meddah daa nyɛla bini zaŋ so m pahi Representive List zaŋti Intangible Cultural Heritage of Humanity.

Taarihi[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Meddah daa pilimi ntiri lahabaya zaŋ kpa Adiini mini lahabaya dini gari[1] dini daa nyɛ din be Turkey lahabali turi puuni. Dini daa nyɛ Turkey kaya ni taada din daa yina Central Asia puuni. Turkey lahabali turi ŋɔ daa nyɛla din nyɛbili yi Laribaawa mini Persian kaya puuni bini din gbaai 11th - 13th Century[2]. Lala lahabali tiriba ŋɔ daa nyɛla bini mi shɛba Kissahan, ka bi lahabaya maa daa dalimdila Musulinsi dini yɛn kpaŋsi Musulim shɛba ban wumda ka lahi ni tooi dolisi ban pa Musulinnima Ʒia maa puuni.[1] Lala Kissahan ŋɔ daa nyɛla dini beni Seljuq saha ka daa nyɛ lahabali dini dalim Laribaawa nima mini Persian nima. Lahabaya zaŋ kpa Ali mini Hamza polo n-ti pahi One Thousand and One Night. Lala lahabaya ŋɔ daa yɛligiya ti paai Battal Gazi lahabali.[3]

Kissahan taada ŋɔ daa nyɛla dini chaŋ hali ni Ottoman saha. Di daliri n-daa nyɛ lahabal shɛli bin bɛ Nayili shɛli din nyɛ Mustafa zan chaŋ Mehmedbili saha. Saha ni daa ku chana, lahabal' tiri kam daa ti kpalinla Meddah ka bɛ lahabaya niŋdi nyaɣisim. Bɛ daa ti pa niɣimdimi ka binkɔbiri la din ku yɛn voogi ban yumdi haŋkaya.[3] Baŋdi daa yɛliya ''Di yi ti niŋ ka Mahamaru daa diini ŋɔ baŋdi kati bin shɛɣu, di ka taali kpɛrigu puuni'' Di zuɣu, Meddah kpɛrigu ŋɔ daa nyɛla kpɛrigu din yiɣisiri o dimnima suhuri.[1]

16th mini 18th Centuries saha, Meddah daa lahi pahala ban wumdi o yɛltɔɣa biɛhigu puuni. Bidaa ku nyɛla ban mali yuli hal ni 20th Century.[3] Tɔ amaa di zaa yɔli, Meddah behagu daa ti naala 20th Century sunsuuni, ka Sururi daa na bɛni hal ni yuuni 1930.   Dini daa tiniŋ ka lahabal turi tiribiŋɔ Turkey behagu puuni[4]

Kunduvihira[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

  1. 1.0 1.1 1.2 Halman, Talat S.; Warner, Jayne L. (2008-06-09). Ibrahim the Mad and Other Plays: Volume One: An Anthology of Modern Turkish Drama (in English). Syracuse University Press. ISBN 978-0-8156-0897-4.
  2. Ana Sayfa.
  3. 3.0 3.1 3.2 Seyirlik Halk Oyunlarından Meddah ve Meddahlık Geleneği (tr) (2023-06-25).
  4. ÇEVİK, Mehmet (2014-01-01). "Kültürel Değişim, Gelenek ve Türk Halk Hikâyeciliği". Journal of Turkish Studies 9 (Volume 9 Issue 12): 113–113. DOI:10.7827/turkishstudies.7482. ISSN 1308-2140.