Lhamo

Diyila Dagbani Wikipedia
Lhamo
music genre, waa balibu, theatrical genre
Tingbani shɛli din yinaChina Mali niŋ
Intangible cultural heritage statusRepresentative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity Mali niŋ
Described at URLhttps://ich.unesco.org/en/RL/00208, https://ich.unesco.org/fr/RL/00208, https://ich.unesco.org/es/RL/00208 Mali niŋ

Tɛmplet:Additional citations

Masked dancers (hero and leaping dog) at the Wangdue Phodrang tshechu, Bhutan, 2007.
Dance of the Lord of Death and his Consort, Paro, Bhutan, at a tsechu festival in 2006.
Lhamo during Qing dynasty
Ache Lhamo in front of Gongkar Dzong, 1939

Lhamo, bee Ache Lhamo nyɛla "classical secular theatre" zaŋ n-ti Tibet ni yila mini waa ka bɛ niŋdi li tum kurumbuna ni ha (centuries). Di niŋbu nyɛla din mali jiri ka asafihili niŋbu gba be din ni ; ninvuɣ shɛba ban yiinda ka wari ŋɔ nyɛla ban niŋdi (colorful masks). Di lahabali nyɛla din tooi yirina ancient Indian Buddhist folk tales, di yi ti niŋ ka bɛ yɛri ninvuɣ shɛba ban niŋ kpaŋmaŋ pam n-ti tiŋgbani maa yɛltɔɣa mini Tibetan maŋ'sulinsi deebu taarihi. Amaa di yila ŋɔ mini waa maa nyɛla din jɛndi Tibetan Royal Dynasti.

Di ŋmali nyɛla din be Bhutan mini yaɣa shɛŋa zaa din be Tibetan Buddhism. Bɛ mali la shikuriti koŋkoba dibaa ata zaŋ n-ti Lhamo: Kyimulunga, Gyangara, n-ti pahi Chungba.[1]

Taarihi[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Lahabali din nyɛ nolini baŋsim wuhiya ni di nyɛla din daa piligi Ache Lhamo tum 14th-century mystic Thang Tong Gyalpo. Lhamo nyɛla bɛn dihi shɛli tabili ni di mali la "spiritual" mini "non-spiritual" zaa.[2] Ache Lhamo niŋbu nyɛla din taɣi bela saha ka che din daa niŋdi shɛm di piligu 14th-15th centuries. Amaa bɛ na kuli piligiri limi ni yɛl'kura malibu pɔi ni yila mini waa.

Lahabali shɛli daa na kani zaŋ n-ti Lhamo troupes pili hali ni fifth Dalai Lama, Ngawang Lobsang Gyatso (1617-1682 A.D). Ban nim nyɛ lhamo lahabali din daa niŋ Potala Palace ka niriba mali dihitabili ni di daa niŋ la bini din gbaai yuuni 1695 mini yuuni 1705 sunsuun. 19th century saha, Ache Lhamo nyɛla din daa niŋdi Tibet luɣ'li kam.

Lahabali tiri shɛba nyɛla ban zaŋ Tashi Sholpa, Chongye Phundun, Shangpa, Gyalkhara, Chungpa n-ti pahi Kyormulung zaŋ pahi lala chuɣu puhibu ni. Bɛ niŋdi limi wuhiri lhamo yurilim. Waa shɛli bɛn yɛn wari maa doli la binkumda maa kumsim.[3]

Tibetan balli puuni bɛ booni la "opera" ŋɔ Al-che-lha-mo, ha-mo-ba mini script khrab-gzhung kpɛrikpɛrita. Di nyɛla bɛn nya shɛli kamani "living fossil" zaŋ n-ti Tibetan kaya ni taada ni ka UNESCO nim daa zaŋ li pahi "Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity yuuni 2009."[4]

Notable performers[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Lihimi m-pahi[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Kundivihira[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

  1. (Spring 2006) "Tibetan Folk Opera: "Lhamo" in Contemporary Cultural Politics". Asian Theatre Journal 23 (1): 149–178. DOI:10.1353/atj.2006.0001.
  2. (Spring 2014) "Tibetan Opera in and outside the Tibet Autonomous Region". Asian Theatre Journal 31 (1). DOI:10.1353/atj.2014.0001.
  3. (Summer 1984) "Lhamo: The folk opera of Tibet". The Tibet Journal 9 (2).
  4. Tibetan opera - intangible heritage - Culture Sector - UNESCO. United Nations Education Scientific and Cultural Organization.

Tɛmplet:UNESCO Oral and Intangible music