Yeondeunghoe

Diyila Dagbani Wikipedia
Yeondeunghoe
Yeondeunghoe in Seoul Jongno in 2012
Korean name
Hangul
Hanja
Revised RomanizationYeondeunghoe
McCune–ReischauerYŏndŭnghoe

Yeondeunghoe (Korean: 연등회; Hanja: 燃燈會; Korean pronunciation: [jʌnd​ɯ̽ŋɦø]) nyɛla lantern-lighting chuɣu din be Korea ka bɛ niŋdi li puhiri Buddha's Birthday.  Dabisili shɛli bɛn puhiri lala chuɣu ŋɔ nyɛla din be Korean Lunar calendar ka di luri dabaa anii dali fourth lunar month. [6,8] Chuɣu ŋɔ siliminsili yuli booni Yeondeunghoe, Yeon Deung Hoe, bee Yeondeung Hoe. Di siliminsili bachi nim ŋɔ, “Yeon” “Deung” “Hoe" nyɛla din gbuni be koŋkoba, din nyɛ “Lotus Lantern Festival” mini “lighting a lantern.” [7]

Di pili li[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Taarihi din nyɛ yuuni tɔhi li ni kɔbishi, Kundivihira wuhiya ni Hwangnyongsa Temple, nyɛla din be Gyeongju, yuuni 866 Silla Dynasty (57 B.C. – 935 A.D.) saha. [7,8] Lala chuɣu ŋɔ nyɛla din piligiri ni kom subu kom ni zaŋ n-ti Buddha ka bia la. Bɛ kpɛma nyɛla ŋun yɛn zaŋ "ritual ladle" dam dam kom ni ka mihi li sari niriba maa ka di wuhiri Buddha nahingbana.[8]

Lanterns[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Nyɛla bɛn niŋ shɛli Buddhist temples, yiŋ mini parades, lanterns nyɛla din mali bari koŋkoba. Lantern ni mali binshɛŋa nyɛ bin'ŋmɛra, cranes, zahim, n-ti pahi "flowers".[6] Yuuni 2014, lantern piligu n-daa nyɛ nahingbana kamani King Sejong n-ti pahi Hangul script piligu.[9] Buddhist piligu zaŋ n-ti Lotus Lantern Festival nyɛla lantern design din mali yaa.  Buddhism, lotus nyɛla binshɛli din tabi jilima. [6] Lotus flower lantern nyɛla laɣingu nim zaŋ n-ti ninvuɣ shɛba ban puhiri chɛɣu ŋɔ South Korea mini dunia zaa.

Kpamba nyɛla ban niŋ lanterns zaŋ n-ti Yeondeunghoe ka di mali gbuni buku ni. Lantern frame nyɛla binshɛli bɛn mali "bamboo" bee "aluminum armature wire". Di yaɣa dibaa ata wire shape nyɛla bɛn zaŋ shɛli niŋ Hanji gbaŋ puuni, kali Korean gbaŋ shɛli bɛn mali bɛ nuhi maana ka di yirina mulberry tree bark. Hanji gbaŋ kam nyɛla bɛn ŋmaahiri shɛli. [10,11,13]

Recognition[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Yeondeunghoe nyɛla bɛn daa zaŋ shɛli pahi UNESCO Intangible Cultural Heritage List yuuni 2020 ka bɛ daa zaŋ li South Korean Intangible Cultural Property yuuni 2011.  UNESCO Intangible Cultural Heritage Committee, adiini binyɛra nyɛla binshɛŋa bɛn yihira.[6] Amaa ka komitii daa gbaai ni bɛ zaŋ mi chɛɣu shɛŋa din nyɛ din laɣindi niriba ka pa din yɛn zaŋ nangban kpeeni na ninvuɣ shɛba ban puhiri li maa sunsuun nyɛla bɛn yɛn zaŋ shɛli pahi. [14] Niriba nyɛla ban laɣindi taba n-ti suhuri bori suhupiɛlli n-tiri bɛ maŋmaŋsi mini bɛ ninsali taba

Modern Year Celebrations[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Yuuni 2005 bɛn daa yɛn puhi di 40th anniversary tiŋgbani ayi sunsuun, lanterns din yina Japanese Region nim ata ni Akita, Aomori n-ti pahi Yamagata nyɛla ban daa pahi Korean lantern nim zuɣu Yeondeunghoe.

Yeondeunghoe nyɛla chuɣu shɛli din puhiri South Korea yuuni kam amaa ka zaɣa yini be Jongno District zaŋ n-ti Seoul Capital ni ka Jogyesa, chief temple zaŋ n-ti Korean Buddhist Jogye Order be.

Yuuni 2020, Yeondeunghoe nyɛla binshɛli bɛn daa kpihim ka di daliri daa nyɛ Coronavirus pandemic. Din bɔŋɔ n-daa pahiri bunahi saha ŋɔ Korean taarihi puuni tum yuuni 1960 ka Yeondeunghoe din be Jongro daa kpihim. Tuuli maa mini din pahiri ata daliri daa nyɛla "martial law proclaimed", April Revolution yuuni 1961 mini mSeoul Spring yuuni 1980 saha. Din pahiri ayi n-daa nyɛ yuuni 1970 din daa niŋ ka Seoul City gomnanti daa zaɣisi ni bɛ ku ti soli ka di niŋ soya zuɣu ni di nyɛla din yɛn mɔŋ niriba chandi.

Gallery[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Lihimi m-pahi[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Kundivihira[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

6. Faller, D.T. (2022, June 3). Magazine: Schauplatz] Yeon Deung Hoe. [European Chamber of Commerce in Korea. [Magazine: Schauplatz] Yeon Deung Hoe - European Chamber of Commerce in Korea (ecck.or.kr)

7. Yeon Deung Hoe Preservation Committee. (2020, December 22). Korea’s ‘YeonDeungHoe’ (Lantern Lighting Festival) Listed As UNESCO Intangible Cultural Heritage of Humanity. CISION PR Newswire. Korea's 'YeonDeungHoe' (Lantern Lighting Festival) Listed As UNESCO Intangible Cultural Heritage of Humanity (prnewswire.com)

8. UNESCO. (2020) Yeondeunghoe, lantern lighting festival in the Republic of Korea. UNESCO Intangible Cultural Heritage. Yeondeunghoe, lantern lighting festival in the Republic of Korea - intangible heritage - Culture Sector - UNESCO

9. Associated Press. (2014, November 7). 200,000 colourful lanterns on display at festival in Seoul. https://discovery-ebsco-com.ezproxy.umgc.edu/linkprocessor/plink?id=e089ecc4-8951-3a99-b2dc-de7c5d42f3a5

10. 강선사TV. (2020, November 9). The 21st Traditional Lantern Seminar (Victory Crafts) [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=uHc0tSQ734U

11. UNESCO. (2020, December 16). Yeondeunghoe, lantern lighting festival in the Republic of Korea [Video]. YouTube. https://youtu.be/A-wywPUMX0M

12. Dhammadharini Monastery. (2021, May 24). Vesak 2021 Lantern Making [Video]. YouTube.  Vesak 2021 Lantern Making - YouTube

13. Great Big Story. (2017, August 2). One Artist’s Audacious Pursuit of Traditional Korean Hanji [Video]. YouTube. https://youtu.be/fDM6E784Bxs

14. Molina, E. Jihae, L. (2020, December 17). Lotus Lantern Festival named UNESCO Intangible Cultural Heritage. Korea.net. https://www.korea.net/NewsFocus/Culture/view?articleId=192891

[[Pubu:#WWH 2023 WWH Intangible ]]