Ashiqs of Azerbaijan

Diyila Dagbani Wikipedia
Ashiqs of Azerbaijan
music genre
Yaɣ sheliashik Mali niŋ
Tingbani shɛli din yinaAzerbaijan Mali niŋ
Intangible cultural heritage statusRepresentative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity Mali niŋ
Described at URLhttps://ich.unesco.org/en/RL/00253, https://ich.unesco.org/fr/RL/00253, https://ich.unesco.org/es/RL/00253 Mali niŋ

Tɛmplet:Infobox music genre

Tɛmplet:Music of Azerbaijan "art of Azerbaijani Ashiqs" laɣim la yɛltɔɣatamalisi, salima salimbu,waa,ni nolini mini binkumda ŋmɛbu bɛ ka dɛma ni. Lala niŋsim ŋɔ nyɛla dalinli nima puuni yini zaŋ ti Azerbaijani kaya ni taɣada ka nyɛ din wuhiri bɛ tiŋgbani mini din guri Azerbaijani balli, litricha mini binkumda.

Di nyɛla bɛ ni ŋmɛri shɛli ni kopuz, binkumda din mali mihi, Azerbaijani Ashiqs binkumda din laɣim shɛŋa n-nyɛ yila kɔbishii, kukoli mini binkumda ni laɣim taba shɛli yila kɔbigu ni pihinu yila shɛli bɛ ni boli dastans, yɛltɔɣatamalisi miri kamani tusaayi, ni salima din zooi.

Tum yuuni 2009 "art of Azerbaijani Ashiqs" nyɛla bɛ ni zaŋ shɛli m-pahi Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity.

Bachi maa ni pili shɛli[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Zuŋɔ baŋsim bayana kundunima ni bachi din nyɛ Ashiq, ka di gbunni nyɛ "ninvuɣi so ŋun be yurilim ni", di yimi na Arabic mini Persian bachi ni. Baŋdiba shɛba nyami ka Ashiq nyɛ yɛltɔɣatamalisi salima yila n-ti Caucasus mini di tiŋgbani kuɣa. Zaŋ pahi o yila nima puuni, In addition to songs of his own, dɛma balibu dɛmbu ni, Ashiq nyɛla yɛltɔɣatamalisi mini salima.[1]

Taarihi[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Early origins[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Ashiqs tuuli pilibu pili la 14-15th century, Book of Dede Korkut, din mali Oghuz Turks yɛltɔɣatamalisi lahabaya pam.[2][3]

16th century zaŋ kana, Azerbaijani ashiqs nyɛla din su ka lahi guli tiŋgbani balli, din wuhiri tiŋgbani mini wahi din wari amiliya yiya, di ka nyu mini salima salimbu churi ni.[4] 20th century ni, ashiq dɛma daa pili steeji nima zuɣu, ka radio mini telivisa niŋ bayana.

Soviet period (1930–1991)[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

1930s piligu, "Art of Azerbaijani ashiqs", kamani USSR niriba kaya bikumda zaa daa nyɛla din be tiŋgbani Gɔmnanti nuu ni.[5][6] Soviet Union nyɛla ban puhi ka paɣi lala "art" ŋɔ, kaya taɣibu ni, ashiq art ti tabili "mugham art of Azerbaijan" nyɛla din lɛbigi ka meykhana mi nyɛ din pa mali tarisi. Yuuni 1938, Azerbaijani ashiqs tuuli laɣingu nyɛla din ʒini ka ashiq pam din laɣim zaŋ wuhi salo. Di churi bi puhiri Azerbaijan SSR ko amaa ni di tiŋ'kuɣa kamani Georgian SSR mini Armenian SSR, luɣ'shɛli bɛ ni daa dɔɣi Ashig Alasgar.

Modern history and worldwide acceptance (1991–present)[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Azerbaijani ashiq

Ʒaamani Azerbaijan, Ashiqs baŋdiba daa pu la buyi zuɣu: wa'wariba mini Ashiq-yɛltɔɣatamalisi niŋdiba. Ashiq-wa'wariba, ban nyɛ salima salimbu nmbaŋdiba, bɛ zaŋ bɛ nuu pahi yɛltɔɣatamalisi ni.[7]

Ashiq-yɛltɔɣatamalisi niŋdiba, ni ban be salima salimbu ni, nyɛla ban niŋdi yɛltɔɣatamalisi. Azerbaijan tiŋgbani ni, lala Ashiqs ŋɔ bɛ daa booni ba la Ustad, din lɛbigibu Persian ni nyɛ "baŋda". Ashiq-yɛltɔɣatamalisi niŋdiba malila bɛ maŋmaŋa shikuruti, luɣ'shɛli bɛ ni wuhiri bɛ shikuru bihi ashiq baŋsima. Ashiq-yɛltɔɣatamalisi niŋdiba ban yuli du shɛba n-nyɛ Gurbani, ashiq Abbas ŋun yina Tufargan, Xəstə Qasım (Hasta Gasym), ashiq Valeh, Ashig Alasgar ni ban pahi pahi. Ka ashig yɛltɔɣatamalisi ko ka bɛ sɔŋ amaa di lahi nyɛla din sɔŋsi Azerbaijan kundunima sabbu.[8]

Ashigs din be Azerbaijan saha ŋɔ ka mali yuli shɛŋa n-nyɛ ashiq Zulfiyya, ashiq Nemet Qasimli, ashiq Ahliman, ashiq Adalat, ashiq Kamandar, Ali Tovuzly n-ti pahi ashiq Khanlar.[7] Zalimkhan Yagub ŋun lahi ka o nyɛvuli ni, Azerbaijan jintɔra mini Union of Ashiqs daambalo zaŋ yi yuuni 2015, gba daa nyɛla ŋun mali yuli.

Azerbaijan ni deei maŋsulinsi USSR nima sani nyaaŋa, Art of Azerbaijani ashiqs daa kpaŋsila dunia kampee niŋbu din jɛndi Azerbaijan kaya ni taɣada.

Zaŋ kana yuuni 2009, Azerbaijani Ashiqs kalinli dunia nyaaŋa zuɣu daa du m-paai ninvuɣi tusaata, ka bɛ zaŋli m-pahi UNESCO Intangible Cultural Heritage yuya ni.[4][9]

Delivery[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Azerbaijan tiŋgbani ni, ashigs dɛma ni dɛmdi shɛm malila balibu. Kamani ŋmahinli, ashig kam zaanimi n-tiri tiŋgbana yaɣa kamani Ganja, Kalbajar, Gazakh, Tovuz n-ti pahi Borchali.[10] Di tooi zooya ka ashigs dɛma chani ni balaban deendɛmda mini pɔhim binkumda, amaa din kuli nyɛ ashigs binkumda zaɣi maŋli nyɛla bɛ ni nya ka shɛli nyɛ Azerbaijani saz.[11] Ashigs malila baŋsim niŋsim nim wali taba din doli ŋɔ na ni:

  • Usta-Ashiqs. Yɛltɔɣatamalisi nira zaŋ ti "Usta ashough (Ashiq-master) niriba – sabiri la yɛltɔɣatamalisi, yɛltɔɣatamalisi, yila nambu, yiini ka dɛmdi tiri saz ka doli li ni waa.
  • Ashiq-instrumentalist. Din bɔŋɔ nyɛla Ashiqs din mali yuli wuligi ti salo, yilibu mini saz dɛmbu, ni saha shɛŋa waa wabu.
  • Ashiq-narrators tooi nyɛla din niŋdi ninyino saha shɛŋa bee ka saz pahi di zuɣu bee ŋun ŋmɛri duduk, ka wari waa, n-tirisi chani o sani.

Genres of Azerbaijani Ashiq music[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Azerbaijani Ashiq yɛltɔɣatamalisi balibu shɛŋa n-nyɛ goshma, dastan, ustadnameh, n-ti pahi di yɛltɔɣatamalisi ni be shɛm — gerayli, divani, tajnis.[8]

Goshma[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Goshma n-nyɛ Ashiq salima yɛltɔɣatamalisi balishɛli din niŋ bayana. "Syllables" kalinli din be goshma ni tooi paai pia ni yini. Goshma maŋmaŋa gba nyɛla din pu balibu pam kamani Gozallama — balishɛli din wuhiri ʒilɛli viɛlim mini ninsali yɛltɔɣa, Tashlama — balishɛli din zaɣisiri ninsalinima tuun yoya, n-ti pahi Agyt — yɛla teebu kari.[12]

Dastan[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Dastan (Tɛmplet:Lang-fa "story"[13][14]) nyɛla balishɛli, din Eastern yɛltɔɣatamalisi ni ko, amaa ka lahi be Western yɛltɔɣatamalisi ni (n-ti tabili kali salima). Dastans ni, ashiqs kahigiri la niya suma, yurilim lahabaya mini taarihi yɛltɔɣa di kpa talahi.[15][16]

Ustadnameh[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Kali yɛltɔɣa zuɣuri din be din ni shɛŋa chaŋmi ti gbaai yila mini wuhibu din jɛndi biɛhi suŋ.[16][17]

Ban niŋdi li ka mali yuli[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Ninvuɣi gansi[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Paɣa[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Doo[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Ashig Alasgar is one of the most highly regarded poet of Azeri folk songs

Kundivihira[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

  1. АШУГ. ubrus.org.
  2. Michael E. Meeker, "The Dede Korkut Ethic", International Journal of Middle East Studies, Vol. 24, No. 3 (Aug., 1992), 395–417. "According to Lewis (1974), an older substratum of these oral traditions dates to conflicts between the ancient Oghuz and their Turkish rivals in Central Asia (the Pecheneks and the Kipchaks), but this substratum has been clothed in references to the 14th-century campaigns of the Akkoyunlu Confederation of Turkic tribes against the Georgians, the Abkhaz, and the Greeks in Trebizond."
  3. Geoffrey, Lewis (1974). The Book of Dede Korkut. ISBN 9780140442984.
  4. 4.0 4.1 The Art of Azerbaijani Ashiq. tourism-review.com.
  5. Hamı əlinə saz götürüb çıxıb meydana....
  6. SOVET AZƏRBAYCANININ ÇİÇƏKLƏNƏN İNCƏSƏNƏTİ.
  7. 7.0 7.1 MUSİQİ.
  8. 8.0 8.1 The Ashig Folk Art. Ministry of Culture and Tourism of Azerbaijan.
  9. The art of Azerbaijani Ashiq. List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity. UNESCO.
  10. AZƏRBAYCAN MUSİQİSİ.
  11. Aşıq sənəti.
  12. Формы ашугского творчества. REPUBLIC OF TURKEY MINISTRY OF CULTURE AND TOURISM.
  13. Steingass, Francis Joseph. A Comprehensive Persian-English dictionary, including the Arabic words and phrases to be met with in Persian literature. London: Routledge & K. Paul, 1892. [1]
  14. Russell, R., 1993. The Pursuit of Urdu Literature: A Select History. Palgrave Macmillan, Original from the University of Michigan. P. 85. ISBN 1-85649-029-7, ISBN 978-1-85649-029-0
  15. Azərbaycan Aşıqlar Birliyinin sədri, aşıq-şair Qaracan İsa oğlu Kərimli (Borçalı).
  16. 16.0 16.1 Mammadov, Tariyel. DASTAN YARADICILIĞI.
  17. Qaliboghlu, Elchin. Aşıq Ağaların poeziyası.

External links[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Tɛmplet:Middle Eastern music Tɛmplet:UNESCO Oral and Intangible music Tɛmplet:Intangible Heritage Azerbaijan