Namsadang nori

Diyila Dagbani Wikipedia
Namsadang nori
performance
McCune-Reischauer labi sabi Roman niNamsatang Mali niŋ
Sabbu din labi sabi Roman sabbu niNamsadang Mali niŋ
TiŋaSouth Korea Mali niŋ
Tingbani shɛli din yinaSouth Korea Mali niŋ
Intangible cultural heritage statusNational Intangible Cultural Heritage in South Korea, Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity Mali niŋ
Described at URLhttps://ich.unesco.org/en/RL/00184, https://ich.unesco.org/fr/RL/00184, https://ich.unesco.org/es/RL/00184, https://english.cha.go.kr/chaen/search/selectGeneralSearchDetail.do?mn=EN_02_02&sCcebKdcd=17&ccebAsno=00030000&sCcebCtcd=11&pageIndex=1&ccebKdcd=17&ccebCtcd=, https://www.heritage.go.kr/heri/cul/culSelectDetail.do?ccbaCpno=1271100030000 Mali niŋ
Namsadang nori
Pungmul nori, one of the six nori performed by namsadang
Korean name
Hangul
남사당
Hanja
Revised RomanizationNamsadang
McCune–ReischauerNamsatang

Namsadang (Korean pronunciation: [nam.sa.daŋ]) nyɛla Korea laɣingu shɛli ban gori chani tinsi ni ka nyɛ dobba ban dɛmdi dɛma kamani "acrobatics", yila, waa, ka lahi dɛmdi kamani "circus".[1] Lahabali wuhiya ni namsadang daa kpa mi pɔi ni 1900 Joseon Dynasty saha[2][3] ka daa tooi zooi ka bɛ gɔri chani dahi ni mini tinkpansi.[1] Laɣingu ŋɔ n daa nyɛ ban ka yaa tinsi ni n-ti pahi cheonmin (vulgar commoners) bee baekjeong (nakohi nima), di zuɣu bɛ yɛltɔɣa bela ko n sabi sɔŋ. Amaa, tum "puppet show" ni daa niŋ Silla period (57 BCE – 935 CE) ni daa yaai sɔŋ ka bɛ nyali lala, di wuhiya ni lala laɣinsi daa pun' be Korea saha waɣila.[4]

Joseon Dynasty saha, namsadang nima pam daa beni, amaa ban daa ʒini Cheongryongsa temple (청룡사) din be Anseong, Gyeonggi tiŋgbani yaɣili n daa nyɛ niriba ni mi shɛli yɛla pam.[1][5] Bɛ daa leei la namsadang ka di daliri nyɛla dobba ko n daa be laɣingu ŋɔ ni ka "nam" (남, ) gbunni nyɛ doo Korea balli ni. Di ni daa tirisi tooni, bɛ daa chɛ ka paɣaba bela pahi bɛ ni.[6]

Bɛ booni la dɛma dibaa ayɔbu shɛli laɣingu ŋɔ ni laɣindi dɛmdi Namsadang nori (남사당놀이), din gbunni nyɛ nori (놀이) ka namsadang nima dɛmdi li. Nori nyɛla dɛma, dɛma ni yiɣijam din be Korea. Lala namsadang nori ŋɔ n-nyɛ pungmul nori (풍물, Korean spinning hat dance), beona nori (버나놀이, spinning hoops and dishes), salpan (살판, tumbling), eoreum (어름, tightrope dancing), deotboegi (덧뵈기, mask dance drama), n-ti pahi deolmi (덜미, puppet play). Nori dibaa ayɔbu maa zaa kpɛrila taba ni ka chani ni binyɛra kamani binkumda, feat, acrobatics, stunt, kpɛrigu, waa, ni ninpɔbirisi waa. Tuuli dɛma balibu pia n daa na be Namsadang-nori amaa dibaa ayɔbu n kpalim zaŋ kana zuŋɔ.[7]

Anashaara goli December 7, 1964, South Korean Gɔmnanti daa zaŋ la deolmi (puppet play) n- leei "Important Intangible Cultural Property" din pahiri ata.[3] Anashaara goli August 1, 1988, Namsadang nori dibaa ayɔbu maa zaa nyɛla bɛ ni daa zaŋ shɛli m-pahi "Important Intangible Cultural Properties" ni.

Troupe organization[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Ninvuɣi shɛba ban be Namsadang tooi zooi la niriba 40 ~ 50 ban yuma pa yuun yinsi. Bɛ booni la laɣingu maa kpɛma kkokdusoe (꼭두쇠, Korean pronunciation: [k͈okt͈usʰwe])[1] ka booni ŋun pa o zuɣu golbaengisoe (골뱅이쇠 [kolbɛŋiːsʰwe]). Gbunni bɛ daa malila tteunsoe (뜬쇠 [t͈ɯːnsʰwe]), gayeol (가열 [kajʌl]), ppiri (삐리 [p͈iɾi]), jeoseungpae (저승패 [tɕʌsʰɯŋpʰɛ]), n-ti pahi deungjimkkun (등짐꾼 [tɯŋdʑimk͈un]). Tteunsoe n-nyɛ kpɛma n-ti dɛma kam ka gayeol nyɛ ŋun dɛmda. Ppiri nyɛla ŋun na bɔhinda. Yaha, jeoseungpae zaani mi n tiri ban nyɛ kpamba ka deungjimkkun mi nyɛ ban ʒiri ʒiya.[1][2]

Zalisi daa beni gbubi lala laɣingu ŋɔ. Dama deendɛmdiba kamani yili yiiniba mini kpɛrikpɛritiba daa kpuɣirimi n doli yuma, laɣingu maa nima daa kpuɣiri la kpibisi niŋdi di ni, pukpariba ban ka yiko bihi ka sɔɣiri gbahiri shɛba niŋdi din ni saha shɛŋa. Ɛ daa bi yori ba viɛnyɛla. Biɛhigu daa niŋ tɔm pam n-ti ba.[1][3]

Di daa naan tooi niŋ ka bɛ niŋdi "homosexuality", ka yino kam zaani n-tiri Sutdongmo, "butch", bee Yodongmo, "queen".[8][9]

Namsadang nori[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Namsadang's yeonhui (연희, 演戱) dɛma da dɛmdi la tiŋgbani ni ka di pala tiyaata nima ni. Di yi daa niŋ ka namsadang chaŋ tinkpaŋa, sheei bɛ suhu soli tiŋa maa kpɛma sani ka naan yi dɛm bɛ dɛma. Ban be namsadang dɛmdi la nori balibu dibaa ayɔbu ŋɔ tiŋa maa polo din galisi ni. Nori ni pɛri taba shɛm buyɔbu maa n doli ŋɔ na.[3]

Pungmul nori[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Sangmo nori

Pungmul nori (풍물놀이) nyɛla namsadang nori dɛma dɛmbu, din laɣim ni binkumda, waa, sangmo nori (상모놀이, spinning streamer hat performance) ni binyɛra din pahi pahi. "Pungmul instruments" chanimi ni percussion instruments dibaa anahi kamani jing (gong), kkwaenggwari (gong balishɛli), buk (daliga), janggu (daliga din mali zuɣuri ayi) ni sogo (tabors) bɔbigu mini nallari/Taepyeongso (double-reed), din kumsi gahim ka luri zahindi taba.[3] Binkumdi shɛli lala pungmul ni ŋmɛri ŋɔ (i.e. jing, kkwaenggwari, buk, janggu) bɛ booni li la samul nori.[10]

Beona-nori[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Beaona nori (버나놀이) nyɛla din dɛmdi ni beona. Ŋun dɛmdi li walindimi ka wali mbeona m-bahi pɔhim zuɣu, taba duɣu bee dɔɣu din waɣa ka bɛ mali n niŋdi li ka diri alizama ni binshɛɣu bɛ ni boli maehossi (매호씨) or sorikkun (소리꾼).[3][11]

Salpan[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Bachi din nyɛ salpan (살판) yimi na ŋahili ni, "a yi niŋ ka di viɛla, a ni beni (salpan), a mi yi bi niŋ, a ni kpi" (jookeulpan). Bɛ lahi booni li la ttangjaeju (땅재주), din gbunni nyɛ baŋsim din niŋdi tiŋgbani ni. Deendɛmdi maa maa niŋdi la "acrobatic feats" balibu ka bɛ booni li "gondu" (곤두).[3]

Eoreum[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Tightrope dancing by namsadang, called either eoreum or jultagi

Eoreum (어름) bee jultagi (줄타기) nyɛa gabi lɔrili waal. Bɛ booni li la "eoreum" ka di daliri nyɛla nori kpaŋdi kpaŋdi la o maŋa ka chani di zuɣu ni siɣa (eoreum means "thin ice" in Korean).[3]

Deotboegi[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Deotboegi (덧뵈기) gbunni nyɛla "Nyam ka a ninpɔbirigu beni". Di nyɛla salo suhu ni yu shɛli. Deotboegi nyɛla ban lihiri li ni saɣiti shɛli.[3]

Deolmi[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Puppets used for deolmi

Deolmi (덜미) n-nyɛ din dɛmdi bahigu. Bɛ booni li la "kkokdugaksi noreum" (꼭두각시놀음), din laɣim bachi dibaa ata maa: kkokdu (puppet), gaksi (maiden) ni noreum (nori, dɛma). Yaha, bɛ booni la "puppetry" maa "bakcheomji noreum" (박첨지놀음) ni "hongdongji nori" (홍동지놀이).[12] Korea tiŋgbani ni, puppet dɛma daa pili Silla Dynasty (BC 57 – 935 AD) tuuli saha. "Puppet" dɛma nima zaa din daa pahi daa kpihim ya, amaa deolmi daa nyɛla din kpalim ka bɛ na kuli niŋdi li zuŋɔ.[3][13][14]

Baudeogi[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Taarihi ni ninvuɣi so ŋun yuli du pam namsadang ni n-nyɛ Baudeogi[2] O yumaŋli n-nyɛ Kim Amdeok (김암덕). O baa daa nyɛla pukpari ŋun ka yiko ka o daa pahi laɣingu ŋɔ ni o ni daa nyɛ yuma 5 yuuni 1853.

Lihi pahi[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Kundivihira[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

  1. 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 Namsadang:Professional acrobatics, Song and Dance groups. Anseon Namsadang Baudeogi Festival. Archived from the original on September 19, 2008. Retrieved 2008-07-13.
  2. 2.0 2.1 2.2 The Origin of Namsadang (남사당 유래) (Korean). Anseong Namsadang Baudeogi Pungmuldan. Retrieved 2008-07-13.
  3. 3.00 3.01 3.02 3.03 3.04 3.05 3.06 3.07 3.08 3.09 Namsadang (남사당 男寺黨) (Korean). Empas/ EncyKorea. Retrieved 2008-07-13.
  4. Namsadang (남사당 男寺黨) (Korean). Empas/ Britannica. Retrieved 2008-07-13.
  5. 남사당이 쉬어갔던 작은 절집 청룡사
  6. 유랑예인집단 남사당.
  7. 엠파스 - 한국학
  8. [1] Pacific Homosexualities, by Stephen O. Murray], iUniverse, 2002, ISBN 978-0-595-22785-3, 410 pages
  9. Homosexualities, by Stephen O. Murray, University of Chicago Press, 2000, ISBN 978-0-226-55195-1, 507 pages
  10. 엠파스 백과사전
  11. 엠파스 백과사전
  12. 엔싸이버 백과검색 - 꼭두각시놀음[permanent dead link]
  13. 엠파스 백과사전
  14. 인형들이 하는 연극(꼭두각시놀음).

External links[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]