Karaga

Diyila Dagbani Wikipedia
Kariga,Ghana
town
Yɛltɔɣa din nyɛ tuma ni diniDagbanli Mali niŋ
TiŋaGhana Mali niŋ
Capital ofKaraga District Mali niŋ
Din be shɛli polonaKaraga District Mali niŋ
Wakati luɣiliUTC±00:00 Mali niŋ
Tiŋgbaŋ yaɣili calinli9°55′30″N 0°25′47″W Mali niŋ
Bal' tɔɣasiraDagbanli Mali niŋ
Map

E-Class


Kariga[1] nyɛla tiŋa din be Ghana[2] tuduu yaɣili palo. Kariga nyɛla Tiŋ' titali ka lahi mali daadam biɛligu lala. Dagbaŋ[3] kali soli zuɣu Karinaa n-nyɛ tuuli Yani nabihi puuni. Ka lahi nyɛ tiŋ shɛli din bɛ Dagbaŋ tiŋsi. Di nyɛla tiŋ'karili ka zooi pukparilim tuma ni.

Taarihi[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Karaga piligu chaŋmi ti gbaai zaaman kura saha pɔi ka bɛ naan yi baŋ Nama dibu lala tiŋa maani. Nabihi maa puuni Shɛba kamani : Naa Gbewaa[4] , Fatɛɣu , Zirili, kufɔɣu, Tɔhagu, Shitobu[5], ŋmantambo, Sibee, Karateeli, Beemoni ni Buɣiyԑligu: Beemoni n daa nyɛ ŋun piligi Kariga nam dibu ka tiŋ maa mini di yaɣili maa be o fukumsi ni. Shitɔbu ŋun daa nyɛ kpɛm ni Beemoni. Shitɔbu ŋɔ n daa dɔɣi  Naa Nyaɣisi[6] ŋun daa di Nazuɣu Dagbaŋ ka o ba na be o nyɛvuli ni. Naa Nyaɣisi ŋun daa nyɛ  Beemoni beli bia la daa gbaami ni O yɛligi ka tirisi Dagbaŋ. Kamani Naa Nyaɣisi bapiri nima; ŋmantambo, Sibee, Karateeli, Beemoni ni Buɣiyԑligu zaa daa nyɛla ban biɛli bɛ bia O ni daa gbaai soli ni lala chandi maa. Naa Nyaɣisi daa nyahila yɛm shɛli  O ni mali yeeri bɛ nama kpariti  bee ka zaŋdi ban nyɛ nama talahinima n-tiba ka bɛ gbib' lala tiŋ shɛŋa o ni tuhi fa n-ti o ba nima mini Nabihi

Ka ban daatu ni bɛ lihiri tiŋgbana maa daa nyɛ Tindaanba. Naa Nyaɣisi chandini ndaa tahi O na Kariga tiŋgbani  ni ka Naa Nyaɣisi nyaŋ Kariga Tindana  ka zaŋ o ŋahiba Beemoni zani o zaani. Naa Nyaɣisi daa zaŋmi tuɣu nti lahi nyaŋ  Sunsɔŋ  Tindana ka lahi zaŋ o ŋahiba so ŋun yuli booni  Sunsɔŋ Buɣiyԑligu.[7]

Kariga Na' kura[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

  1. Kariga Naa Beemoni
  2. Kariga Naa Yɔɣuwuni(ŋun bilisi gbaŋ Ku Ӡini tiŋa)
  3. Kariga Naa simviԑla(Ni kpambirigu niŋ kpam zamba,ka kpam chilim n-lee kpabirigu)
  4. Kariga Naa Dakpaɣili(Ni wuun mana di pali piԑɣu ni pali ŋmani)
  5. Kariga Naa Mushe(Ni noli galimuni Ku niŋ ŋaani,Ni daliri din cheka yuŋ zibi din cheka ka biԑɣu neei)
  6. Kariga Naa Adam Nolɔɣu(Ni Nolɔɣu che Yobli n-balim suliga,suliga ku che o paɣa ni o bia)
  7. Kariga Naa Sumani/Mion Lana Sumani(Doo bԑ nyԑ o tɔ Yԑri kadi bara,N-ti nyԑ o tɔ taɣa zinli)
  8. Kariga Naa Mahami(Ni nyingoli di bɔri baŋa ka zuɣu kana niŋ zamba)
  9. Kariga Naa Adam Binbarigu(Ni jԑrigu Ӡiԑm binbarigu ka binbarigu gbaagi o)
  10. Kariga Naa Alhassan Somoa(Ni somoa bԑ zɔri ka cheri o ba Tiŋa)
  11. Kariga Naa Yunufa
  12. Kariga Naa  Bukali kokua(Ni  salinima kuriti kalimbaŋdi ka Naawuni kuriti banchiriga ni o baa gbaai bahi)
  13. Kariga Naa  Ziblim(Ni ŋun zali sala, ŋuni nyԑ  duniya bunu zaana)
  14. Kariga Naa Zanjina
  15. Kariga Naa(ŋun Ӡiԑm tinaa ŋɔ,ni Ӡiԑm saa nyinyaɣu)

Tarisi[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Salima[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Bɛɛmoni yili

Di Nanima[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Di Shikuru[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Kundivihira[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]