Karaga
Yɛltɔɣa din nyɛ tuma ni dini | Dagbanli ![]() |
---|---|
Tiŋa | Ghana ![]() |
Capital of | Karaga District ![]() |
Din be shɛli polona | Karaga District ![]() |
Tiŋgbaŋ yaɣili calinli | 9°55′30″N 0°25′47″W ![]() |
Wakati luɣili | UTC±00:00 ![]() |
Bal' tɔɣasira | Dagbanli ![]() |

Kariga[1] nyɛla tiŋa din be Ghana[2] tuduu yaɣili palo. Kariga nyɛla Tiŋ' titali ka lahi mali daadam biɛligu lala. Dagbaŋ[3] kali soli zuɣu Karinaa n-nyɛ tuuli Yani nabihi puuni. Ka lahi nyɛ tiŋ shɛli din bɛ Dagbani tiŋnsi puuni ka nyɛ tiŋ ti tali lala yaɣili maa n ti paahi pukparilim lala yaɣili maa.
Taarihi[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]
Karaga piligu chaŋmi ti gbaai zaaman kura saha pɔi ka bɛ naan yi baŋ Nama dibu lala tiŋ maani. Nabihi maa puuni Shɛb kamani : Naa Gbewaa[4] , Fatɛɣu , Zirili, kufɔɣu, Tɔhagu, Shitobu[5], ŋmantambo, Sibee, Karateeli, Beemoni ni Buɣiyԑligu: Beemoni n daa nyɛ ŋun piligi Kariga nam dibu ka tiŋ maa mini di yaɣili maa be o fukumsi ni. Shitɔbu ŋun daa nyɛ kpɛm ni Beemoni. Shitɔbu ŋɔ n daa dɔɣi Naa Nyaɣisi[6] ŋun daa di Nazuɣu Dagbaŋ ka o ba na be o nyɛvuli ni. Naa Nyaɣisi ŋun daa nyɛ Beemoni beli bia la daa gbaami ni O yɛligi ka tirisi Dagbaŋ. Kamani Naa Nyaɣisi bapiri nima; ŋmantambo, Sibee, Karateeli, Beemoni ni Buɣiyԑligu zaa daa nyɛla ban biɛli bɛ bia O ni daa gbaai soli ni lala chandi maa. Naa Nyaɣisi daa nyahila yɛm shɛli O ni mali yeeri bɛ nama kpariti bee ka zaŋdi ban nyɛ nama talahinima n-tiba ka bɛ gbib' lala tiŋ shɛŋa o ni tuhi fa n-ti o ba nima mini Nabihi
Ka ban daatu ni bɛ lihiri tiŋgbana maa daa nyɛ Tindaanba. Naa Nyaɣisi chandini ndaa tahi O na Kariga tiŋgbani ni ka Naa Nyaɣisi nyaŋ Kariga Tindana ka zaŋ o ŋahiba Beemoni zani o zaani. Naa Nyaɣisi daa zaŋmi tuɣu nti lahi nyaŋ Sunsɔŋ Tindana ka lahi zaŋ o ŋahiba so ŋun yuli booni Sunsɔŋ Buɣiyԑligu.[7]
Kariga Na' kura[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]
- Kariga Naa Beemoni
- Kariga Naa Yɔɣuwuni(ŋun bilisi gbaŋ Ku Ӡini tiŋa)
- Kariga Naa simviԑla(Ni kpambirigu niŋ kpam zamba,ka kpam chilim n-lee kpabirigu)
- Kariga Naa Dakpaɣili(Ni wuun mana di pali piԑɣu ni pali ŋmani)
- Kariga Naa Mushe(Ni noli galimuni Ku niŋ ŋaani,Ni daliri din cheka yuŋ zibi din cheka ka biԑɣu neei)
- Kariga Naa Adam Nolɔɣu(Ni Nolɔɣu che Yobli n-balim suliga,suliga ku che o paɣa ni o bia)
- Kariga Naa Sumani/Mion Lana Sumani(Doo bԑ nyԑ o tɔ Yԑri kadi bara,N-ti nyԑ o tɔ taɣa zinli)
- Kariga Naa Mahami(Ni nyingoli di bɔri baŋa ka zuɣu kana niŋ zamba)
- Kariga Naa Adam Binbarigu(Ni jԑrigu Ӡiԑm binbarigu ka binbarigu gbaagi o)
- Kariga Naa Alhassan Somoa(Ni somoa bԑ zɔri ka cheri o ba Tiŋa)
- Kariga Naa Yunufa
- Kariga Naa Bukali kokua(Ni salinima kuriti kalimbaŋdi ka Naawuni kuriti banchiriga ni o baa gbaai bahi)
- Kariga Naa Ziblim(Ni ŋun zali sala, ŋuni nyԑ duniya bunu zaana)
- Kariga Naa Zanjina
- Kariga Naa(ŋun Ӡiԑm tinaa ŋɔ,ni Ӡiԑm saa nyinyaɣu)
Tarisi[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]
Salima[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]
Di Nanima[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]
Di Shikuru[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]
Kundivihira[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]
- ↑ admin (2022-01-21). Karaga residents urged to embrace peace (en).
- ↑ Ghana | History, Flag, Map, Population, Language, Currency, & Facts | Britannica (en).
- ↑ Ennin, Richard. Chiefs of Dagbaŋ, Nanuŋ appreciate Defence Minister's move to ensure peace in their areas (en).
- ↑ GBC (2021-03-19). The Naa Gbewaa Shrine (en-US).
- ↑ History and origin of Gushegu (en) (2020-10-14).
- ↑ History of the Dagbon State (en) (2019-01-26).
- ↑ https://mofa.gov.gh/site/sports/district-directorates/northern-region/258-karaga