Naa Andani ll

Diyila Dagbani Wikipedia
Naa Andani II
ninsala
Paɣa bee dooDoo Mali niŋ
O ya TiŋgbaŋGhana Mali niŋ
Daŋ yuliAndani Mali niŋ
Doɣam dabsiliunknown value Mali niŋ
Kpibu dabisiliSilimin gɔli August 1899 Mali niŋ
Bala yɛlibu, sabbu bee buɣisibuDagbanli Mali niŋ
TumaToondana Mali niŋ
Zaa sheeNdan Yaa Naa Mali niŋ
Significant eventAdibo dali Mali niŋ

Naa Andani II daa nyɛla Dagbaŋ Yaa-Nanima puuni yino ŋun daa ʒini Yani gbana zuɣu yuuni 1876 hali ni yuuni 1899. Bɛ daa lahi mi o la Andani Jirilɔŋ, Naa Yakubu Nantoo bihi ni yino n-daa nyɛ o. O salima shɛŋa n-nyɛ ŋun bɔri Andani bini ka o bɔri a, ŋun je Andani bini ŋun zaŋ giri o lɔŋ jiya. O daa na dirila Savelugu ka o dɔɣarikpema, Naa Abdulai Naɣibiɛɣu ti zaŋ o dihi buɣa tiŋa kachɛ Yani gbana ka o daa kana ti mali kuli ka deei nam maa. Naa Andani daa ŋme tɔbiri pam o biɛhigu ni hali ka shɛbi daa ti booni o la tɔbulana. Shɛŋa daa nyɛla o maŋmaŋ dina ka shɛŋa mi nyɛ o soŋmi. Di puuni shɛŋa n nyɛ, o daa be Nabi pala mini nabikura tobuni, o daa lahi beli o Naa Abudu Baasali, Siimiinsi mini Dagbamba tuuli tobu shɛli tini boondi Adiboo dalila, ŋuni n daa diri Yani din saha. O daa lahi zaɣasi o bihi ka di zuɣu chɛ ka Dagbamba dii bi yarili dama ni o daa zaɣasila o bihi. Dini n nyɛ o mini Kumbungu Naa Abilaai Gariŋga tobu, ni Karinaa Alaasan Somu'a. Lala tɔbu ŋɔ daa wuligi n gili Dagbaŋ pam.

Piligu[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

O Nam dibu[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

O bihi[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Naa Andani Jirilɔŋ daa doɣa bihi ka o zuu daa nyɛ Savelugunaa Yiri, Tugulaan Yiri (Bi bi zuhi zuu Yiri ka o tim o toli), ŋundaa paya nyɛ Savelugunaa Bukali Jia (Chɛnticho nim dɛɛmi miya labakonim dɛɛmi miya, zuɣulango nim dɛɛmi miya guŋguŋ kpuli npo ni ŋun ku dɛɛi anduniya talahi. Jankuno n diri saɣam ka di bɛri baa amii baa nɛli bee baa kuliga. Gampirigu m puhiri vari ka di bɛri shiya shii ŋun taachi. Sokam bomi o dalirilan shɛɛ) Andani Bia Kpatiŋlan Mahama (poham bi ʒɛra ka gbaŋ damda, ŋun kam dam kpikpali gbaŋ ni wum divuri), Andani Bia Zoɣulan Alaasan (ŋuni n daa yali Dagbaŋ nima ni ŋun kalinsi nyɛenŋa ni dabba n yɛn nɛmda ka paɣabi monda ka o kalinsi nyɛenŋa ka bi shiri sa kakuma nɛli), Andani Bia Sagnarinaa Ziblim (Kamboŋ pakurigu ŋubi soɣu ka Dagbamba yɛn yali n tarigi yaligu) Andani Bia Naa Mahama Kpema (Dagbamba yolila yɛligu ka siimiingi nyɛ ʒiiʒini) Andani Bia Mioŋlana Ablai, Andani Bia Gayanaa Azim, Andani Bia Zangbaliŋnaa Shitobu, Andani Bia Kutuŋlan Nabila, Andani Bia Tijonaa Alaasan, Andani Bia Savelugunaa Mahamuru, Andani Bia Savelugunaa Yakubu ŋun bɛnkpalim, Andani Bia Bagurunaa Mahama, Andani Bipuɣunŋa Gundonaa Adisa, Andani Bipuɣunŋa Gundonaa Samata Kpema, Andani Bipuɣunŋa Gundonaa Samatabla, Andani Bipuɣunŋa Kpatuanaa Dahali, Andani Bipuɣunŋa Awa Garo.

Andani Bihi daagalisiya ka n kutooi kalibi zaa. O bihimaa pam daa di nama amaa Naa Mahama Kpem ko n daa paai Yan n di Andani Jirilɔŋ bihini. Naa Mahama Kpemmaa bia m bobiri Yan zuŋɔ. ŋuni n nyɛ Naa Abukari II (Naa Gariba Siɣilana). Naawuni malimi Naa ŋɛmani.

O kum yuuni[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Kundivihira[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]