Bagabaga College of Education

Diyila Dagbani Wikipedia
Bagabaga College of Education
school of pedagogy
Di pilli ni31 Silimin gɔli January 1944 Mali niŋ
Yu'ŋmaaBACE/BATCO Mali niŋ
Bala yɛlibu, sabbu bee buɣisibuSilmiinsili Mali niŋ
AffiliationGhana Gomnanti Mali niŋ
TiŋaGhana Mali niŋ
Din be shɛli polonaTudu yaɣili Mali niŋ
Dini be shɛliTudu yaɣili Mali niŋ
Tiŋgbaŋ yaɣili calinli9°25′26″N 0°52′10″W Mali niŋ
Loo zalibu yaɣaSagnarigu Municipality Mali niŋ
Operating areaTudu yaɣili Mali niŋ
Map

Bagabaga College of Education[1][2] (bɛ ni daa mi shɛli Bagabaga Training College, bee BATCO la) nyɛla karimzɔŋ karili din be Tamale (Sagnarigu Municipality, Northern region, Ghana) n-wumisiri karimbanima[3]. Karimzɔŋ maa nyɛla din be Northern zone la ni. Di nyɛla Ghana tingbani ŋɔ ni karimbanima karim zɔndi din kalinli yiɣisi kaman pihinahi ni ayɔbu (46) la puuni yini. Silimiingoli January biɛɣu pihita ni yini dali (31 st), 1944 yuuni ka bɛ daa kpa lala karimzɔŋ ŋɔ. Bɛ daa zaŋ la shikurubihi pia ni ayopɔin (17) m-pili [[shikuru ŋɔ, ka zaŋ tɛhisuma din nyɛ baŋsim lɛbu dini ni di che ka bɛ lee karimba maŋa n-wuhiri m mayaankalɛhi shikuriti.[4] Bagabaga College of Education nyɛla shikuru shɛli din ba daansi ni Sagnarigu Municipal Education duu la yaɣili ni Tamale Senior High School nti pahi Tamale Technical University karimzɔŋ kara la. Bagabaga College of Education (BACE), Tamale Technical University (TaTU), Tamale College of Education (TACE), Bagabaga Demonstration KG/PRIMARY/JHS zaa ka bɛ laɣim boli Education Ridge la Sagnarigu yaɣili la. Bagabaga College of Education nyɛla karimzɔŋ shɛli din bɛ University of Education, Winnebanima fukumsi ni. Bagabaga College of Education nyɛla karimzɔŋ shɛli ban wumsi karimbanima pam ka bɛ be bolli ni yiɣ'jam yaɣili Northern tudu yaɣili. Bagabaga College of Education nyɛla ban kpaŋdi bɛ maŋ pam zaŋ chaŋ karimba mini karimmanima bɔhimbu polo[5].

Taarihi[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Bɛ daa kpala Bagabaga College of Education (BACE) la Silimiingɔli January biɛɣu pihita ni yini (31) dali, 1944 yuuni ka di taachi daa nyɛ "ADVANCE WITH THE SCIENCES"; waato Tabibi Baŋsim Toontibo". Karimbi' shɛba bɛ ni daa tuui kpuɣi niŋ karimzɔŋ ŋɔ ni daa nyɛla pia ni ayopɔin (17); bi zaa daa nyɛla bidibisi. Di tuuli karimba kpɛm n-daa nyɛ Mr.K. J Dickens. Abu Wemah mini J. C. Annan n daa nyɛ tuuli karimba shɛba ban daa pahi Mr. Dickens zuɣu n-wuhi kolaji ŋɔ ni.

BATCO nia nyɛla di wumsi karimbanima ban mali baŋsim, nimmɔhi ni bilichiinsi, ka bɛ ni tooi wuhi Ghana karimzɔŋ bihi la ni viɛnyɛla. Karimzɔŋ maa ni na min mali yu'sheŋa n-nyɛ:

Karimbihi Duri Yuya[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

  1. Dickens
  2. Guggisberg
  3. Candler
  4. Fergusson

Bɛ ni Bɔhindi Shɛli[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

  • 1944 yuuni, shikuru ŋɔ daa tirila bɛ shikurubihi shɛhira gbaŋ shɛli din yuli daa booni "Certificate B" la, nti pahi "Certificate A post B course", ŋɔ maa daa nyɛla yuma ayi bɔhimbu shɛhira gbaŋ.
  • 1961 yuuni, bɛ daa kpuɣi shikurubihi ka bɛ bɔhim bɔhimbu shɛli din yuli daa booni "Rural Agricultural Science" lala bɔhimbu ŋɔ daa jandila pukparilim mini di yɛli gola. Bɛ daa ti lahi taɣili niŋ yuma ayi bɔhimbu ka pii yuli boli li"Agricultural Science Specialist Course" ka di na ku jandila pukparilim tuma.
  • 1967 yuuni, bɛ daa yihi yuma ayi bɔhimbu ka pii yuli m-boli li "Post Secondary Teacher Training course".
  • 1972-1973 yuuni, shikuru ŋɔ daa pahi bɔhimbu shɛli din yuli booni "Post Secondary Teacher traning couse" la yuuni ka di lɛbi yuma ata bɔhimbu. Bɛ daa lahi piligi bɔhimbu zaɣ'palli m-pahi zaɣ'kurli maa zuɣu ka boli li "Specialist course in Mathematics and General Science" ka din nyɛ yuma ayi bɔhimbu.
  • 1983/84 yuuni, shikuru ŋɔ daa piligi bɔhimbu shɛli bɛ ni daa boli "Post-Middle Modular Programme" la.
  • 1987/88 yuuni, bɛ daa lahi piligi bɔhimbu shɛli din yuli daa booni "Certificate A post modular teacher training program" ka di daa Lee bi chaŋ tooni.
  • Yuuni 2004/2005, shikuru ŋɔ daa yihi shikuru bɔhimbu shɛli bɛ ni boli "Diploma in Basic Education la, ka di daa nyɛla Regular mini Distance bɔhimbu di mini "Certificate A" yuma anahi bɔhimbu.
  • Saha ŋɔ, bɛ mali bɔhimbu shɛŋa ti ni booni: 1.General Science, 2. General programme, 3. Technical nti pahi 4. French bɔhimbu karimzɔŋ ŋɔ ni.

Karimbi' Kura[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Karimzɔŋ maa tooi wumsi karimbanima ban kalinli yaɣi 7,000 zuɣu zaŋ ti Ghana Education Service. Di zuɣu bi karimbikura tooi nyɛ zaashɛhi din niŋ kamaata Ghana bɔba ni yaɣa zaa. Bi puuni shɛba ban gahim n-nyɛ:

Kpaŋmaŋ pina[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Bagabaga College of Education deei yuli pam Ghana mini tiŋduya ka di bi yi shɛli pahila bɛ kpaŋmaŋ zaŋ jandila shikurubihi karimbu kpaŋmaŋ, diɛma ni yiɣi jam polo ni din pahi pahi.

  1. 2020 yuuni, bɛ daa pahila teacher colegi di baa anii bin' pia shɛŋa ban kpaŋ bɛ maŋa Ghana.[13]
  2. Colegi ŋɔ n-daa lahi di kpaŋmaŋ colegi ti tudi yaɣili ŋɔ Northern Region.[14]
  3. Shikuru ŋɔ daa lahi pahi shikuriti bin pia ban kpaŋ bɛ maŋ karim baŋsim polo Ghana yuuni 2021 puuni. Ban daa nyɛ shikuru dibaa awɔi bin pia maa ni.[15] Bɛn daa lahi di karim baŋsim kpaŋ maŋ Northern Region.

Di Karimbakpeen' Kura[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Yuuni 1944 zaŋ kana zuŋɔ, kɔleegi maa karimbakpeen' kura paai pishi yinka. Bana n-nyɛ:
Name Years served
K. J. Dickens 1944 – 1946
Lt. Col. Wentworth 1946 – 1951
A. G. Page 1951 – 1953
D. M. Walsh 1953 – 1956
H. O. A. Mcwilliams 1956 – 1963
A. F. Menka 1963 – 1964
D. Gave 1964 – 1965
E. I. Benyarku 1965 – 1968
G. J. Agyeman 1968 – 1969
S. Aberdie Asante 1969 – 1971
Name Years served
A. Anaara 1971 – 1972
J. A. Braimah (Jnr) 1972 – 1974
J. N. Diakpieng 1974 – 1987
J. E. Bawa 1987 – 1988
J. A. Braimah (Jnr) 1988 – 1989
J. A. Ali 1989 – 1991
M. M. Mahama 1991 – 1995
S. M. Safo 1995 – 1998
S. Seini 1998 – 2001
A. Zakaria 2001-

Kundivihira[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

  1. Bagabaga college of education 2022/2023 Admission List (en-US) (2021-11-17).
  2. Teachers asked to motivate students to learn Mathematics (en-gb).
  3. Tetteh, Ransford (2010-03-16). Daily Graphic: Issue 1,8176 March 16 2010 (in English). Graphic Communications Group.
  4. Ghana Education Service – GES (en-US).
  5. Johann, Mouton; Lauren, Wildschut (2015-08-06). Leadership and Management: Case Studies in Training in Higher Education in Africa (in English). African Minds. ISBN 978-1-920677-89-3.
  6. "Hilla Limann", Wikipedia (in English), 2021-11-09, retrieved 2021-12-06
  7. Grischow, Jeff (2007-05). "Alhaji Mumuni Bawumia, A Life in Political History: memoirs of Alhaji Mumuni Bawumia. Accra: Ghana Universities Press (pb £17.95 – 9964 3 0335 1). 2004, 279 pp (distributed by the African Books Collective Ltd, Oxford)." (in en). Africa 77 (2): 302–303. DOI:10.3366/afr.2007.77.2.302. ISSN 1750-0184.
  8. Online, Peace FM. [https://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/201211/148080.php Jatoe Kaleo�s Family Denies Defecting To NDC].
  9. B. K. Adama died a pauper - MPs (en) (-001-11-30T00:00:00+00:00).
  10. Simon Diedong Dombo, Biography.
  11. House pays tribute to Naa Abeifaa Karbo (en) (-001-11-30T00:00:00+00:00).
  12. Asumda laid to rest (en) (-001-11-30T00:00:00+00:00).
  13. Series (2020-02-01). BEST TEACHER TRAINING COLLEGES RANKINGS 2020 (en-US).
  14. Isoda, Masami (2007). Japanese Lesson Study in Mathematics: Its Impact, Diversity and Potential for Educational Improvement (in English). World Scientific. ISBN 978-981-270-747-5.
  15. COEWJ lists Top 10 Best Colleges of Education in Ghana 2021 - Georgeweb (en-US).