Right to a healthy environment

Diyila Dagbani Wikipedia
Namatεri viεlim Yolisim
Human rights
Yaɣ sheliHuman rights Mali niŋ
Facet ofenvironmental rights, umwelt Mali niŋ
Gɔhiri niHuman right to water and sanitation Mali niŋ

E-Class

Soli zaŋ jɛndi alaafei ʒileli ni di nyɛla ʒingama zuɣu laɣingu din wuhiri salinim hachinim ni nyɛ shɛli be ʒileli puuni zaŋ jɛndi be daa alaafei. Sokam mali sɔli ni o bo bɛrisuŋ o ʒileli ni. Bɛrisuŋ ʒileli-ni nɣɛla bɛhi-sheli dintu ni di nɣɛ naba zani poi ka di naayi bo bɛrisuŋ zaŋ chaŋ salo ni.[1][2] Hachinima laɣim mi ni alaafee-n dahi ninsalinima hachinima, kamani ninsali hachinima ni kɔm ni sabita, hachinima ni bindirigu ni hachinima ni alaafei. Lala biɛhiɡu zalisi ŋɔ mini zal'shɛŋa ŋan za' n-ti salo biɛrisuŋ nyɛla din kpɛri taba ni, ŋan nim n nyɛ kamani; sal' hachinima ni konyuri suŋ n-ti pahi sabita, sal' hachinima ni bindriɡu n-ti pahi alaafei zalisi din ɡbubi tiŋɡbani nama tɛri nyɛla din mɛ n-tam sal' biɛrisuŋ sochibisi zuɣu, ni di ɡu tiŋɡbani nama tɛri biɛrisuŋ toon tibo, kamani, so'chibi shɛŋa din za' n-ti namtɛri din mori ni di yoo soya n-ti zalisi din za' n-ti ninsalinima ni zalisi din kpini namtɛri.

Tingbani Maa Tuma[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Yolisim ŋɔ bɔla soli nti tingbani maa ni gba yuuni ka che ka tingbani namatεri zalisi tumdi tuma, n guri tingbani saɣimbu ka lahi bɔri adaalichi ka bɔri taɣibu zaŋ ti tingban’ shεŋa namatεri barina ni paai. Alaafee Namatεri yolisim  nyεla din kpa talahi zaŋ ti namatεri  zalisi din sɔŋdi baligiri tingbani biεhigu saɣimbu nit pahi namatεri yεla zaa.[3]

Tinduyanima so’ chibisi[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Taarihi puuni, tinduya laɣin’ kpεma din jεndi daadama yolisima kamani, Universal Declaration on Human Rights, Internatonal Covenant on Civil and Political Rights bee International Covenant on Economic, ni Social and Cultural Rights nima zaa nyεla ban bε  yuli nya namatεri daalaafee yolisim.

1972 Stockholm Declaration nima ban nya li amaa di bi sabi do zalikpana kudin ni. 1992 Rio Declaration ban bε bi zaŋdi daadama yolisim balli tumdi tuma, dimini di wuhiya ni nira kam to ni o mali soli zaŋ chaŋ lahabali wumbu polo din jεndi namatεri yεla zaa, sokam tɔɣino niŋbu gbaabu kam ni ni salo adalichi.[4]

Di Bukaata[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Di to pam ni ti dii baŋ namatεri daalaafee zalisi din taɣiri namatεri  la. UN lahabali tira John Knox buɣisiya ni n zaŋ namatεri daalaafee yolisim kpεhi  tingbani zaligu kundi ni naan sɔŋ ka di mali bukaata, din yεn che ka ŋari bɔɣa din be ti mini tinduya ni, n kpaŋsiri zalisi zaŋ tum tuma, n kpaŋsiri namatεri tuma tingbani maa ni. Yaha, Knox buɣisiya ni, ti yi zaŋ  namatεri daalaafee n che ka di lεbi yolisim ti zalikpana puuni ni che ka di mali bukaata zaŋ chaŋ ti baŋsim zaŋ chaŋ daadama yolisim zaligu ni  nyε shεli.[5]

Kundivihira[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

  1. The Case for a Right to a Healthy Environment (English). World Policy. Retrieved 22 May 2021.
  2. Sébastien Duyck. The Time is Now for the UN to Formally Recognize the Right to a Healthy and Sustainable Environment (English). ciel.org. Retrieved 22 May 2021.
  3. Knox, John H. (2020-10-13). "Constructing the Human Right to a Healthy Environment". Annual Review of Law and Social Science 16 (1): 79–95. DOI:10.1146/annurev-lawsocsci-031720-074856. ISSN 1550-3585.
  4. The Time is Now for the UN to Formally Recognize the Right to a Healthy and Sustainable Environment (en-US) (2018-10-25).
  5. The Time is Now for the UN to Formally Recognize the Right to a Healthy and Sustainable Environment (en-US) (2018-10-25).