Ignatius Kutu Acheampong

Diyila Dagbani Wikipedia
Ignatius Kutu Acheampong
ninsala
Paɣa bee dooDoo Mali niŋ
O ya TiŋgbaŋGhana Mali niŋ
YumaŋliIgnatius Mali niŋ
Doɣam dabsili23 Silimin gɔli September 1931 Mali niŋ
Dɔɣim TiŋaKumasi Mali niŋ
Kpibu dabisili16 Silimin gɔli June 1979 Mali niŋ
Kpibu sheeAnkara Mali niŋ
Din tahi kumballistic trauma Mali niŋ
Paɣa/yidanaFaustina Acheampong Mali niŋ
Bala yɛlibu, sabbu bee buɣisibuSilmiinsili Mali niŋ
Tumapolitician, military personnel Mali niŋ
Zaa sheeGhana zuɣulana, Minister for Finance and Economic Planning, Minister for Defence Mali niŋ
AdiiniKristatali Mali niŋ
Participant in1972 Ghana coup d'état Mali niŋ
Soojɛnima kpamli kpamligeneral, sooja Mali niŋ
ZabiliCongo Crisis Mali niŋ
Ghana bɔba yuya URLhttps://sites.google.com/site/ghanaplacenames/places-in-perspective/birthplaces#h.bpg4wxutvb9b Mali niŋ

E-Class

General Ignatius Kutu Acheampong (dɔɣim dabisili: Silimin' gɔli September, yuuni 1931) nyɛla tiŋgbaŋ zuɣulan' kuro n-ti Ghana. O nam maa daa pilila Silimin' gɔli January, yuuni 1972 zaŋ chaŋ Silimin' gɔli July, yuuni 1978, di ni daa niŋ ka o linjin' taba daa zaŋ kinkansi yiɣisi o. Di nyaaŋa, fukumsi zaligu daa ti chɛmi ka bɛ ŋmɛ o malfa n-di o nyɛvuli Silimin' gɔli June biɛɣu pinaayɔbu dali, yuuni 1979.[1]

Shikuru Baŋsim[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Acheampong laambi daa nyɛla Catholic nima ka bɛ yina Kamboonsi ni na. O chaŋ la Roman Catholic din be Trabuom ni St Peter's shikuru (ka di gba nyɛ catholic) ka di bɛ Kumahi, ka di zaa yina Ashanti yaɣili Ghana tiŋgbaŋ ni. O daa lan chaŋla Colleji zaŋ kpa Kohamma ni Damma yaɣili din be Agona Swedru din be Central yaɣili Ghana la. Bɛ daa kpuɣi o la soja tuma 1959, ka gba daa pahi UN ban bori suhudoo nima la ni sahanshɛli Congo nima la ni daa zabiri la.

Siyaasa Tali[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Acheampong ndaa n-gari tooni o mini o linjin taba ka bɛ daa zaŋ kinkansi ŋme n-yihi salo maa zaa ni daa laɣim pii tingbani zuɣilan so la ŋuni daa nyɛ  Progress Party siyaasa yaɣili nira ni di toondan la, Dr. Kofi Busia silimin gɔli January yuuni 1972.[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

O daa leela tingbani zuɣilana ni dambolo zaŋ n-ti National Redemption Council (NRC), din daa ti lԑbi Supreme Military Council silimin gɔli October dabaa ayɔi dali, 1975 yuuni la, ka Acheampong daa lahi lee di dambolo.[2]

Yali taɣiri shɛŋa ti ni ku tooi tam ka di daa taɣiri bee n-kpɛna zaɣipalli Ghana biɛhigu puuni saha shɛli Acheampong ni daa nyɛ tingbani zuɣulana puuni n-nyɛ: bɛ daa taɣi la imperial binyɛra zahimbu soli la n-ti metric binyɛra zahimbu soli, lora duhibu bee moto nima babu nuzaa palo gba daa taɣimi labi nudirigu yaɣili palo ka bɛ daa booni li "Operation Keep Right", "Operation Feed Yourself" ni dihimi mi a maŋa (lala sochibigi ŋɔ maa daa borimi ni kpaŋsi sokam dimi o kparilim puuni), behigu nachintɛri zaŋti fandi ni gba daa nyɛla o ni kpaŋsi shɛli nti pahi labi maali bee n-duhi diɛma ni yiɣijɛm dundɔna(stadia) ka di saɣisi ti Ghana tiŋgbani ni borili shɛm.

Tuma[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Maŋmaŋa Biɛhigu[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Acheampong daa kpuɣila Faustina Acheampong lee o paɣa. O yaanga nyɛla Amarika(America) bol' ŋmɛra ka o yuli booni Charlie Peprah. O yaanga ŋun pahi maa mi nyɛla 6'9 Fulham FC pɔdirili ka bɛ booni o Yakini Acheampong.[1]

O Nyɛvili Dibu[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Zuɣizuɣi shɛli din daa niŋ Ghana yuuni 1979 la ni ka bɛ daa zali Acheampong mini o taba n-daa ŋmɛ ba malfa ku ba. Flight Lieutenant J.J Rawlings mini o sojabihi taba n-daa gari tooni ka lala zuɣizuɣi ŋɔ daa niŋ n-daa ŋmɛ m-paai gɔmnanti shɛli ŋun daa diri lala saha maa ka daa lee zaŋ Ghana gɔmnanti tali maa n-labisi sabiila tali ni September gɔli, yuuni 1979.

Kundivihira[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

  1. The Editors of Encyclopaedia Britannica. Ignatius Kutu Acheampong (English). britannica.com.
  2. Ghana's Parliament Is Dissolved by Leaders of Coup. The New York Times. Retrieved Jan. 14, 1972.