Guadalajara

Diyila Dagbani Wikipedia

E-Class

Guadalajara (/ˌɡwɑːdələˈhɑːrə/ GWAH-də-lə-HAR,[1] Spanish: [ɡwaðalaˈxaɾa] (listen)) nyɛla "metropolis" din be western Mexico ka nyɛ Jalisco tiŋ'zuɣu. Yuuni 2020 kalibu ni wuhi shɛm, tiŋa maa malila salo ban kalinli yiɣisi niriba 1,385,629, ka di zuɣu chɛ ka di nyɛ tiŋa din dɔ buyopɔin zuɣu zaŋ chaŋ niriba galisim polo Mexico, ka "Guadalajara metropolitan area" mali salo ban kalinli yiɣisi niriba 5,268,642,[2][3] ka di nyɛ tiŋgbani din galisim dɔ buta zuɣu tiŋgbani ŋɔ ni ka nyɛ din dɔ niriba kalinli ban ni yaɣi 10,361 "square kilometer" kam zuɣuni.[4] Mexico tiŋgbani puuni, Guadalajara n-nyɛ daabiligu shee, binyɛra malibu ni kaya ni taɣada yaa shee, tbiibi zaŋ tum tuma n-ti pahi ninliha shee; ka lahi nyɛ daabiligu shee n-ti Bajío region.[5][6][7]Bɛ tooi kaani li mpahiri dunia tiŋa kɔbigu din niŋdi daabiligu ka di mali yaa shee.[8]Binyɛra pam m-be ni, di shɛŋa n-nyɛ Guadalajara Cathedral, Teatro Degollado, Templo Expiatorio, UNESCO World Heritage site Hospicio Cabañas, n-ti pahiSan Juan de Dios Market—tiŋpuuni da'karili din be Latin America.[9][10]

Cristóbal de Oñate daa mɛla ya'shɛŋa Guadalajara yaɣili yuma din gbaai 1532 piligu ha. Bɛ daa labi ti lala ya'nima ŋɔ yuya[11]ka daa tirisi pam ka bɛ naan yi ti boli li Guadalajara, bɛ ni daa dɔɣi Guzmán luɣ'shɛli nyaanŋa yuuni 1542, ka di naan yi pa zani dini pa be Atemajac Valley luɣ'shɛli ŋɔ. Anashaara goli November 8, 1539, "Emperor Charles V" ti li la "coat of arms" mini tiŋa maa yuli ka zaŋ li n leei Kingdom of Nueva Galicia, Viceroyalty of New Spain yaɣ'shɛli. Zaŋ kana 18th century, Guadalajara nyɛla din dɔni buyi zuɣu Mexico tiŋ'kara puuni, zaŋ dɔli niriba ni daa yi n'kpe ni shɛm yuuni 1720s mini 1760s.

Mexico tɔbu ŋmɛ n-deei maŋsulinsi ni, maŋsulinsi toondana Miguel Hidalgo y Costilla daa lee tuuli Mexico tiŋgbani zuɣulana Guadalajara yuuni 1810. Tiŋa maa daa puhi pani Porfiriato saha, ka daabiligu niŋ bayana, amaa di toontibɔ daa dam'ya pam Mexican Revolution saha. Yuuni 1929, Cristero War daa naai tiŋa ŋɔ tiŋgbani ni, Di ni daa niŋa ka tiŋgbani zuɣulana Plutarco Elías Calles daa deei Grito de Guadalajara. Ka tiŋa toontibɔ pa chaŋ tooni 20th century, ka di salo galisim pa chaŋ 1 miliyɔŋ yuma din gbaai 1960s ka gari 3 miliyɔŋ yuma din gbaai1990s.

Guadalajara nyɛla "Gamma+ global city,"[12] ka nyɛ Mexico kaya ni taɣada luɣa puuni yini. Mariachi, Tequila, ni Birria ka laɣinsi pam ʒini ni, Guadalajara International Film Festival, filim nima chu'gahinda puuni yini din be Latin America,Guadalajara International Book Fair. Tiŋa ŋɔ n daa nyɛ America kaya ni taɣada tiŋ'zuɣu yuuni 2005 ka laɣim dunia laɣinsi pam, di shɛŋa n-nyɛ 1970 FIFA World Cup, 1986 FIFA World Cup,the 1st Ibero-American Summit in 1991, and the 2011 Pan American Games.The city is home to numerous universiti nima mini vihisi tuma du'zuɣuri, di shɛŋa n-nyɛ University of Guadalajara ni Universidad Autónoma de Guadalajara, universiti kara dibaa ayi din yuya du Mexico. [13][14]

Taarihi/History[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Geography/Joografi/tiŋgbani baŋsim bɔhimbu[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Demographics/ninsali biɛlim kalibu baŋsim bɔhimbu[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Bomma ni nyamma soya/Economy[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Zalikpana mini Gɔmnanti tali/Law and Government[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Baŋsim Bɔbu/Education[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Kaya ni taɣada/Culture[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Lahabali churi/Media[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Binkpɛra/Transportation[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Kundivihira[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]