Gelede

Diyila Dagbani Wikipedia
Gelede
religious and cultural festive day
Tingbani shɛli din yinaBenin, Nigeria, Togo Mali niŋ
Intangible cultural heritage statusRepresentative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity, Masterpieces of the Oral and Intangible Heritage of Humanity Mali niŋ
Described at URLhttps://ich.unesco.org/en/RL/00002, https://ich.unesco.org/fr/RL/00002, https://ich.unesco.org/es/RL/00002 Mali niŋ
Di bukaata nimaGẹlẹdẹ mask Mali niŋ

Tɛmplet:Orisa-Ifá sidebar

Gelede mask from the Yoruba people of Nigeria. Held at the Birmingham Museum of Art
Gelede Body Mask
Gelede mask, Afro-Brazilian Museum, São Paulo

Gẹlẹdẹ nyɛla Yoruba waa shɛli bɛn wari ka mali "colorful masks" pɔb'ri bɛ niini ka di laɣim "art" mini ritual dance ka di wuhiri niriba jama ka kpaŋsiri ba ni jama maa.[1] Gelede nyɛla bɛn niŋdi shɛli puhiri ma nima “Mothers” (awon iya wa), di laɣindi la paɣasara mini paɣa ninkura ka bɛ wari waa ŋɔ ʒilɛli ni.[1][2][3] Di pala din jɛndi paɣa poli kpaɣibu mini ma leebu koŋko amaa ka kpaŋsiri kpaŋsiri ʒilɛli ni biɛhi suŋ Yoruba ʒilɛli ni.[1]

Gelede in the context of Yoruba belief[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Gelede ŋɔ biɛhi suŋ nyɛla din jɛndi Yoruba maxim Eso l'aye (The world is fragile). Lahabali shɛli nyɛla din wuhiri ni biɛhi suŋ to malibu din yɛn che ka niriba tooi laɣim be ni.[1]

Gelede pili li[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Shikuriti nim ayi nyɛ din di fiila zaŋ kpa Gelede ni piligi shɛm. Taarihi zaŋ n-ti di pili nyɛla din jɛndi yaɣa ata, Old Oyo, Ketu, n-ti pahi Ilobi. Ketu, taarihi kura zaɣayini nyɛla din wuhiri ni Gelede chuɣu puhibu lahabali nyɛla din piligi ni Naa (king) ŋun daa kpi ka o bihi ayi ban daa nyɛ jabihi ayi (two twin sons) ban daa kpaɣiri m-bɔri nam ŋɔ. Din daa niŋ ka o bihi maa yino baŋ ni o ku tooi nya nam ŋɔ daa niŋ nia ni o di o kpee maa nyɛvuli. Din daa niŋ ka o baŋ o kpee ŋɔ ni mali nia shɛm ni o di o nyɛvuli ka o daa niŋ "mask" mini "makeshift" ninsala ni o yuhim o kpee maa. Di pili nyɛla din jɛndi Iya Nla, bee "Great Mother" ŋun daa dɔɣi jabihi.[1]

Kundivihira[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

  1. 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 Lawal, Babatunde (1996). The Gèlèdé spectacle : art, gender, and social harmony in an African culture. Seattle: University of Washington press. ISBN 978-0-295-97599-3.
  2. Siegmann, William C.; Adande, Joseph; Dumouchelle, Kevin D. (2009). African art a century at the Brooklyn Museum. Brooklyn, NY: Brooklyn Museum. ISBN 978-3791343211.
  3. Washington, Teresa N. (2014). The Architects of Existence: Aje in Yoruba Cosmology, Ontology, and Orature. Oya's Tornado. pp. 196–199. ISBN 9780991073016.

Tɛmplet:Orisa-Ifá