Yiɣi chaŋ yɛligu maŋamaŋa puuni

Ahmadu Bello University

Diyila Dagbani Wikipedia
Ahmadu Bello University
public university
Di pilli ni4 Silimin gɔli October 1962 Mali niŋ
Yu'maŋliAhmadu Bello University Mali niŋ
Zuliya wuhibuAhmadu Bello University Mali niŋ
YupaaABU Mali niŋ
AffiliationAssociation of African Universities Mali niŋ
Siɣili-lana yuliAhmadu Bello Mali niŋ
Taachi sabbuDiscipline, Self-Reliance and Excellence Mali niŋ
TiŋaNigeria Mali niŋ
Din be shɛli polonaZaria Mali niŋ
Wakati luɣiliCentral European Time Mali niŋ
Tiŋgbaŋ yaɣili calinli11°9′0″N 7°39′0″E Mali niŋ
Nira zaŋtiAssociation of African Universities Mali niŋ
Bal' tɔɣasiraSilmiinsili Mali niŋ
Lahabaya dundɔŋ din mali dihitabilihttps://www.abu.edu.ng/ Mali niŋ
Nahingbaŋ maŋligreen, white Mali niŋ
Map

Tɛmplet:Infobox university

Ahmadu Bello University Zaria nyɛla federal government research university din be Zaria, Kaduna State, Nigeria,[1] bɛ daa yooi li la yuuni in 1962 ka boli University of Northern Nigeria.[1] Saha ŋɔ bɛ booni li la Ahmadu Bello, ŋun daa nyɛ tuuli premier zaŋ n-ti Northern Nigeria.[2]

University ŋɔ nyɛla din mali di tuma duzuɣu Samaru ni pre-degree shikuru be Funtua wa di waɣilim nyɛ kamani 85 kilometres (53 mi). Di mali la bɔhimbu yaɣa kamani physical sciences, life sciences, social sciences, arts, languages, education, environmental design, engineering, medical sciences, vetrinary medicine,agricultural sciences, n-ti pahi vihigu niŋbu shɛhi. Kongo nyɛla din niŋdi alikaali tali, bɛ daa ti piligi accounting, business administration, local government, development studies n-ti pahi public administration bɔhimbu.[3]

University ŋɔ nyɛla din mali teaching hospitals zaɣa titali tiŋgbani maa ni sɔŋdi shɛrimihi tibu wuhibu mini vihigu.[4]

Taarihi[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Tuuli yuma[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Din daa niŋ ka Nigeria deei di maŋsulinsi silimiin goli October dahin yini dali yuuni 1960 di daa mali la degree tibu shikuru yini: University College, Ibadan din daa piligi yuuni 1948. Ashby Report nyɛla o ni daa bahi shɛli goli pɔi ni maŋsulinsi deebu ka di daa wuhiri ni bɛ pahi universities palla Nigeria's, lala saha ŋɔ region nim ata ka di zuɣu daa be Lagos.[5]

Silimiin goli May yuuni 1960, Northern Region daa lɛbigi shikuru zaŋti Arabic Studies din be Kano Ahmadu Bello College for Arabic and Islamic Studies ka Ashby Report maa zuɣu daa chɛ ka di leei University of Northern Nigeria m-be Zaria amaa ka Kano. Lala university palli ŋɔ daa nyɛla din yɛn deei neema Nigerian College of Arts, Science and Technology be Samaru; Ahmadu Bello College din be Kano; Agricultural Research Institute be Samaru; Institute of Administration be Zarian n-ti pahi Veterinary Research Institute be Vom , Jos Plateau.[6][7]

Din daa niŋ ka bɛ yoogi university ŋɔ silimiin goli October dabaa anahi dali yuuni 1962, di mali la it had four "faculties" dibaa anahi ni bɔhimbu yaɣa din yiɣisi pinaanu,[8] ka mali shikuru bihi ban kalinli yiɣisi kɔbisi'nahi ni pishi ni ayobu (426).[9]

Department of Microbiology, 2021

Di yɛlimuɣisira nyɛla din daa galisi pam. Yuma din gari yuun pihiyobu British sulinsi, shikuru baŋsim bɔhimbu Northern Region nyɛla din labisi shikuru baŋsim bɔhimbu nyaaŋa di yi zaŋ maɣisi southern region nima ayi maa. Shikuru bihi bela nyɛ ban shɛhira gbaŋ shɛŋa din ni tooi kpɛ university ka niriba bela mali shɛhira gbaŋ shɛŋa din ni tooi chɛ ka bɛ nya wuhibu tuma.[10]

ABU's ŋun daa nya tuuli vice chancellor daa nyɛla British. Niriba ayi koŋko n-daa nyɛ Nigeria nima—laasabu malibu baŋda Dr Iya Abubakar mini Adamu Baikie ŋun daa be "faculty of education"—tuuli karimba shɛba bɛ ni daa kpaɣi.[11]

Vice chancellorship Norman Alexander bɛ ni daa duɣi so New Zeeland saha, bɛ daa zaŋ bɔhimbu yaɣa pam pahi ka dizuɣu daa chɛ ka bɛ pa kpaɣiri shikuru bihi maa pam. Alexander's saha yuuni1966, shikuru bihi ban kalinli yiɣisi tɔhili nyɛla bɛ ni daa kpaɣi shɛba.[12]

Middle 1970s[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Alexander nyɛla ŋun daa deei tuuli Nigerian vice chancellor bilichini, Ishaya Shuaibu Audu. O daa nyɛla pediatrician; baŋdi kuro zaŋ n-ti University of Lagos ka nyɛ Hausa, bɛ duɣi o la Wusasa din miri Zaria.[13][8]Tɛmplet:Rp Shikuru bihi ban niŋdi School of Basic Studies nyɛla ban nari shikuru ŋɔ ka deeri bachelor's degree.

Yuun pia nyaaŋa bɛ ni piligi shikuru ŋɔ kalinli din gari 7,000 shikuru, niriba ban kalinli paai 2,333 nyɛla ban naai ni "degree". University of Ibadan nyɛla ban yihi shikuru bihi ban kalinli yiɣisi 615 di tuuli yuun pia ni.[14][8]Tɛmplet:Rp

Campus sign, 2021
Umar Suleiman Hall, 2021
Senate Building, 2021

Administration[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Ahmadu Bello University nyɛla din mali chancellor ka o nyɛ "ceremonial head" ka vice-chancellor nyɛ chief executive mini "academic officer". Vice-chancellor nyɛla bɛ ni tooi piiri so yuma anu kam.

Vice chancellors[15]
Tenure Profession
1 Norman Alexander 1961–1966 Physicist
2 Ishaya Audu 1966–1975 Medical doctor
3 Iya Abubakar 1975–1978 Mathematician
4 Oladipo Akikugbe 1978–1979 Medical doctor
5 Ango Abdullahi 1979–1986 Agricultural scientist
6 Adamu N Muhammad 1986–1991 Entomologist
7 Daniel Iyorkegh Saror 1991–1995 Veterinarian
8 Major-General Mamman Kontagora 1995–1998 [16][lower-alpha 1]
9 Abdullahi Mahadi 1999–2004 Historian
10 Shehu Usman Abdullahi 2004–2009 Veterinarian
11 Jarlath Udoudo Umoh 2009–2009 Veterinarian
12 Aliyu Mohammed 2009–2010 Linguist (English)
13 Abdullahi Mustapha 2010–2015 Pharmacist
14 Ibrahim Garba[17] 2015–2020 Geologist
15 Kabir Bala 2020–Date Construction
  1. 1.0 1.1 Ahmadu Bello University.
  2. History Of ABU Zaria: The Largest University In Sub Saharan Africa (en-US) (2021-05-03).
  3. History Of ABU Zaria: The Largest University In Sub Saharan Africa | The Abusites (en-US) (2021-05-03).[permanent dead link]
  4. A chirim ya: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named :0
  5. Sir Eric Ashby (1960). Investment in Education: The Report of the Commission on Post-School Certificate and Higher Education (Report). Lagos.
  6. press_admin (2022-09-12). History of Ahmadu Bello University Zaria(ABU) (en-US).
  7. Utuk, Isaac Efiong (1975). Britain Britain's Colonial Administr s Colonial Administrations and De ations and Developments, elopments, 1861-1960: An Analysis of Britain's Colonial Administrations and Developments in Nigeria.
  8. 8.0 8.1 8.2 A History of Ahmadu Bello University, 1962–1987. Zaria: Ahmadu Bello University Press. 1989.
  9. History | Ahmadu Bello University.
  10. History | Ahmadu Bello University.
  11. Joliba (2020-05-19). Ahmadu Bello University (ABU) (en).
  12. "Obituary:Sir Norman Alexander". The Independent. 5 April 1997. https://www.independent.co.uk/news/obituaries/obituarysir-norman-alexander-1265280.html.
  13. History Of ABU Zaria: The Largest University In Sub Saharan Africa | The Abusites (en-US) (2021-05-03).[permanent dead link]
  14. Ten Years: The First Decade of Ahmadu Bello University, October 1962-October 1972. Zaria: Ahmadu Bello University Press. 1972.
  15. Undergraduate Student Handbook. Ahmadu Bello University Press. 2014. p. 15. ISBN 978-978-125-139-9.
  16. 16.0 16.1 Kieh, George Klay (2007). Beyond state failure and collapse: making the state relevant in Africa. Lexington Books. p. 174. ISBN 978-0-7391-0892-5.
  17. "ABU gets new VC". The Nation Newspaper. 14 April 2015. http://thenationonlineng.net/new/abu-gets-new-vice-chancellor/.

Faculties and Schools[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

"Faculties" mini bɔhimbu yaɣa university ŋɔ ni niŋdi n-doli na ŋɔ[1]

Faculty of Art[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Bɔhimbu yaɣa din be "faculty" ŋɔ

  1. African Languages and cultures
  2. Arabic
  3. Archaeology And Heritage Studies
  4. Englsh and Literary Studies
  5. French
  6. History
  7. Philosophy
  8. Theatre and Performing Arts

Faculty of Education[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Bɔhimbu yaɣa din be "faculty" ŋɔ

  1. Educational Psychology and Counselling
  2. Arts and Social Science Education
  3. Literary Science
  4. Vocational and Technical Education (VTE)
  5. Physical & Health Education
  6. Science Education
  7. Educational Foundations and Curriculum (DEDUFC)
  8. Educational Psychology and Counselling

Faculty of Engineering[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Bɔhimbu yaɣa din be "faculty" ŋɔ

  1. Electrical and Computer Engineering
  2. Mechanical Engineering
  3. Metallurgical Engineering
  4. Computer Engineering
  5. Electronics and Telecommunication Engineering
  6. Civil Engineering
  7. Chemical Engineering
  8. Agricultural and Bio-Resources Engineering
  9. Water Resources and Environmental Engineering

Faculty of Life Sciences[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Bɔhimbu yaɣa din be "faculty" ŋɔ

  1. Biochemistry
  2. Biology
  3. Botany
  4. Microbiology
  5. Zoology

Faculty of Physical Science[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Bɔhimbu yaɣa din be "faculty" ŋɔ

  1. Chemistry
  2. Computer Science
  3. Geography
  4. Geology
  5. Mathematics
  6. Physics
  7. Statistics
  8. Polymer and Textile Science

Faculty of Veterinary Medicine[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Bɔhimbu yaɣa din be "faculty" ŋɔ

  1. Veterinary Medicine
  2. Veterinary Anatomy
  3. Veterinary Microbiology
  4. Veterinary Physiology
  5. Veterinary Pathology
  6. Veterinary Parasitology and Entomology
  7. Veterinary Pharmacology and Toxicology
  8. Veterinary Public Health and Preventive Medicine
  9. Veterinary Surgery and Radiology
  10. Veterinary Theriogenology and Production

Faculty of Administration[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Bɔhimbu yaɣa din be "faculty" ŋɔ

  1. Accounting
  2. Business Administration
  3. Public Administration
  4. Local Government and Development Studies

Faculty of Agriculture[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Bɔhimbu yaɣa din be "faculty" ŋɔ

  1. Soil Science
  2. Agricultural Economics
  3. Agricultural Extension and Rural Development
  4. Agronomy
  5. Animal Science
  6. Crop Protection
  7. Plant Science

Faculty of Law[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Bɔhimbu yaɣa din be "faculty" ŋɔ

  1. Public Law
  2. Private Law
  3. Commercial Law
  4. Islamic Law

Business School[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Bɔhimbu yaɣa din be "faculty" ŋɔ

  1. Accounting
  2. Actuarial Science & Insurance
  3. Banking And Finance
  4. Business Administration
  5. Economics
  6. Marketing

Faculty of Basic Medical Science[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Bɔhimbu yaɣa din be "faculty" ŋɔ

  1. Human Anatomy
  2. Human Physiology
  3. Medical Biochemistry

Library[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Kashim Ibrahim Library K.I.L. nyɛla din sɔŋdi university ŋɔ shikuru bihi mini karimba nima.[2] As of 2006, di nyɛla din mali buku nima din gari 1.2 million ; 66,000 periodicals ni bɔhimbu neen bori shɛŋa din pahi.[3] https://digitalcommons.unl.edu/libphilprac/78

Kashim Ibrahim Library, 2022

Karimbu shee ŋɔ nyɛla din daa kpa yuuni 1955.[2]

Ranking[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Ahmadu Bello University Zaria nyɛ din dɔ ayobu zuɣu federal public university in Nigeria puuni bin din gbaai silimiin goli February yuuni 2024.[4]

Admission Requirements[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Shikuru bila kam ŋun bori ni o niŋ degree program shikuru ŋɔ ni to ni o mali kamani paasi dibaa anu laasabu malibu ni, silimiinsili ni n-ti pahi bɔhimbu yaɣa shɛŋa din kpa talahi WAEC/NECO/SSCE. Yaha ka lahi nya kalinli din yiɣisi kɔbiga ni pihinii Joint Admission Matriculation Board(JAMB).[5][6]

Notable alumni[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Ahmadu Bello University nyɛla niriba ni mi shɛli ka yihi ninvuɣ kara mini Nigeria nima toondani;


Lihimi m-pahi[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Kundivihira[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

External links[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Tɛmplet:Universities in Nigeria


A chirim ya: &It;ref> tuma maa yi laɣingu din yuli nyɛ "lower-alpha", ka lee bi saɣiritiri $It;references group ="lower-alpha"/> tuka maa bon nya