Yakubu Tali

Diyila Dagbani Wikipedia
Yakubu Tali
ninsala
Paɣa bee dooDoo Mali niŋ
O ya TiŋgbaŋGhana Mali niŋ
YumaŋliYakubu Mali niŋ
Doɣam dabsili1916 Mali niŋ
Kpibu dabisili1986 Mali niŋ
Kpibu sheeTamale Mali niŋ
Bala yɛlibu, sabbu bee buɣisibuSilmiinsili Mali niŋ
Tumapolitician, naa, naa, karimba Mali niŋ
Zaa sheeMember of the 1st Parliament of the Gold Coast, Member of the 2nd Parliament of the 1st Republic of Ghana, Member of the 2nd Parliament of the Gold Coast, Member of the 1st Parliament of the 1st Republic of Ghana Mali niŋ
Shikuru shɛli o ni chaŋAchimota School, Achimota School Mali niŋ
AdiiniMuslim, Musulunsi Mali niŋ

Tolon Naa Alhaji Yakubu Alhassan Tali (1916-1986), bɛ ni daa lahi mi so pam Tolon Naa Yakubu la, daa nyɛla Ghana siyaasa nira, Tolon naa, ka daa nyɛ ban daa pahi n-kpa Northern People's Party la.[1][2]

Piligu[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Tolon Naa Yakubu daa nyɛla ninvuɣu so ŋun daa be siyaasa ni ka lahi nyɛ naa zaŋ ti Tolon yaɣili.[1][2][3] Tali ka bɛ daa dɔɣi o 1916 yuuni. Ban daa dɔɣi o n-nyɛ Tali Naa Alhassan Sulemana, ni mma Ayishetu ŋun daa yi Kumbuŋ na la. Yakubu Tali n-daa nyɛ o ba bikpɛm' sani.

Shikuru Baŋsim Bobu[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Yakubu Tali daa nyɛla yuma awei (9) ka bɛ daa zaŋ o n-kpɛhi shikuru Tamale. Lala saha maa di daa zooyz ka bɛ zaŋdi bihi yanim' yuya n-tabilri bɛ mansi yuya dama bihi yuya daa ŋmani taba pam Dagbaŋ shikuriti ni. Dimbɔŋɔ zuɣu ka bɛ daa booni o Yakubu Tali maa.

O ni daa naai Gold Coast Standard Seven Certificate, o daa chaŋla Achimota Secondary School din be nyɔŋ la n-ti karim n-dee Teachers Cert ''A'' shahira gbaŋ yuuni 1936. Lala saha maa mi, gɔmnanti zaligu daa bi saɣi n-ti ni nir' ŋun yi tudu polo na kpe Achimota karimzɔŋ maa. Yakubu Tali n-daa nyɛ tuuli nir' yi tudu polo na n-kpe lala karimzɔŋ ŋɔ.

Tuma[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Alhaji Yakubu ni daa naai Achimota Shikuru, o daa labila tudu na n-ti wuhi shikuriti pam yuma awei(9). 1946 yuuni, o ba ni daa zaŋ o nuhi dihi buɣa tiŋa, ka yakubu Tali daa ʒini gbaŋ n-kpalim namni, n-daa lee Tali Naa.

Nam[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

1946 yuuni Alhaji Yakubu Tali daa di Tali. Din nyaanga, o daa tirisi n-ti di Tolon 1952 yuuni.

Siyaasa[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Yakubu Tali daa pahiya ka bɛ kpa Northern Peoples Party.[4][5]

1979 Ghana piibupiibu la ni, Alhaji Yakubu Tali n-daa nyɛ zuɣulan' paa zaŋ ti Victor Owusu, ŋun daa nyɛ Popular Front Party (P.F.P) zuɣulan' la.[6]Alhaji Yakubu Tali n-daa nyɛ lala paati maa Chaamani[7]

O daa min nyɛ Ghana fukumsi kpambala zaŋ ti tinduya pam. ŋa shɛŋa n-nyɛ Lagos (Nigeria), Belgrade (Yugoslavia), Sierra Leone ni Guinea.[3]

Kundivihira[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

  1. 1.0 1.1 The Tolon Na of Ghana, African Statesman | Michael Henderson.
  2. 2.0 2.1 Tali, Alhaji Yakubu (1979). Speech by Alhaji Yakubu Tali, Tolon Na, Chairman of the Popular Front Party on Sunday, the 25 February 1979 at Kumasi (in English).
  3. 3.0 3.1 peoplepill.com. About Yakubu Tali: (1916 - 1986) | Biography, Facts, Career, Wiki, Life (en).
  4. April 11, 1954: The Northern Peoples Party is launched (en-US).
  5. IBRAHIM, IBRAHIM BABANGIDA (JULY, 2014). "[http://ugspace.ug.edu.gh/bitstream/handle/123456789/7250/Ibrahim%20Babangida%20Ibrahim_The%20Life%20and%20Times%20of%20a%20Patriot%20A%20Biography%20of%20Chief%20Simon%20Diedong%20Dombo_2014.pdf?sequence=1&isAllowed=y THE LIFE AND TIMES OF A PATRIOT: A BIOGRAPHY OF CHIEF SIMON DIEDONG DOMBO]". University University of of Ghana: 40.
  6. Weiss, Holger. "[https://c/ Muslim Political and Societal Activities in the Contemporary Era]".
  7. Tali, Alhaji Yakubu (1979). Speech by Alhaji Yakubu Tali, Tolon Na, Chairman of the Popular Front Party on Sunday, the 25 February 1979 at Kumasi (in English).