Salatu Faatihi
Di Taarihi[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]
Kutubu so ŋuni yuli booni "SIDI MUHAMMAD EL-BAKARI" - Naawuni yada be o zuɣu. o nyɛla ninvuɣu so ŋuni daa kpe Halwa yuuni pihinahi (40 years) makkah tingbanni. O niya daa nyɛmi ni naawuni ŋuni nam du ka galisi ŋɔwuhi o aduɣa suma shɛŋa o ni yɛn mali suhiri tiri anabi Mahammaŋ- suhidoo ni naani be o zuɣu, din yɛn laɣim aduɣa kam din pahi ni di daa shiya. Lala zuɣu naawuni ŋuni nam du ka galisi ŋɔ daa sheegi Salatul Faatihi ti o na: Di daa niŋmi ka malaika ka o na ni dapaɣinli din kuli nyɛɣisiri piɣipiɣi ka diɣi la, ka di nyɛla salatul Faatihi n-kuli sabi pa dizuɣu. Lala saha maa, o daa nyɛla bɛ ni yɛli so ni o di zaŋli wuhi bee n-ti so hali ka ŋuni suli maa ti yi polo. Lala ni ka o daa kuli be hali ka "SHEEHU AHMAD TIJJANI ABUL-ABBAS (Naawuni yada be o zuɣu ) daa ti yi polo.[1]
ŋun Deeli maa Taarihi[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]
SIDI MUHAMMAD EL-BAKARI (Naawuni yada be o zuɣu ) daa nyɛla bɛ ni booni so "Sharifi ". O daa yila anabi Muhammad zuliya shɛli din nyɛ Naawuni ni gahim ka paɣila ni na. Kutubu ŋɔ nyɛla anabi yaan'pali, ka lahi nyɛ anabi khalifa tuuli la yaanga - SAYYIDUNA ABUBAKARI SIDDIQ (Naawuni yada be o zuɣu ).[1]
O daa nyɛla Naawuni dabi gahindili ni yɛlimaŋli. O daa nyɛla ninvuɣiso ŋun zaŋ o maŋa zaa ti Naawuni. Lala zuɣu Naawuni gba daa ti o gulinsi ni bɛni shɛɣu kam zaa o ni bɔra.
O daa lan ku o yuŋ saha zaa n-niŋdi salatu tiri Jilima anabi ŋɔ- Anabi Muhammad (Naawuni yada be o zuɣu ).
Dii yi ti niŋ ka o be janaba puuni ka di nyɛla yuŋ tusuɣu ka o ku tooi niŋ o maŋa kasi ni ko mahim, Naawuni ŋun nam du ka galisi ŋɔ yɛn timla malaika so ŋun su saa fukumsi, ka o ti malimali kɔm maa ka di niŋ subu ka Muhammad El- Bakari su n-niŋ kasi pɔi ka naan yi puhi subaahi jiŋli (Fajr prayers ).
SIDI MUHAMMAD EL-BAKARI (Naawuni yada be o zuɣu ) o yaliya; Ni ninvuɣi so ŋun karim bee n-niŋ salatul faatihi zaɣiyini dabisili puuni, ni o nyɛla ninvuɣi so ŋun yi buɣim puuni.
O lahi yɛliya ; ni ninvuɣi so ŋun Karim bee n-niŋ salatul faatihi zaɣiyini dabisili puuni ka bɛ kpe Alijanda, ni chiyaama dali ŋun gbaai mo ka kpuɣi o pɔi ni Naawuni.
Di Laribuni[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ سَيِّدِنَا مُحَمَّدٍ❁ الْفَاتِحِ لِمَا أُغْلِقَ ❁ وَالْخَاتِمِ لِمَا سَبَقَ ❁ نَاصِرِ الْحَقِّ بِالْحَقِّ ❁ وَالْهَادِي إِلَىٰ صِرَاطِكَ الْمُسْتَقِيمِ ❁ وَعَلَىٰ آلِهِ حَقَّ قَدْرِهِ وَمِقْدَارِهِ الْعَظِيمِ[1]
Di gbunni[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]
Yaa ti duuma Naawuni, niŋmi aduɣa nti ti toon'dana Muhammadu, ŋun nyɛ yoobu n-zaŋ ti binshɛɣu kam din daa kpari, ŋun nyɛ yɔrigu nti binshɛɣu kam din daa yoogi, ŋun nyɛ sɔŋda sɔŋdiba puuni yɛlimaŋli zaa ni ŋun nyɛ ŋun dolisiri a daba tamdi a so chib'ga la zuɣu. Naawuni niŋmi aduɣa nti o yiŋnima zaa dini leeigi ka o za safu gahindili puuni la zuɣu.[1]
Di anfaaninima[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]
Baŋdiba pam di alizama zaŋ dalim salatul faatihi anfaaninima galisim dii leei ka niri karimdili bee n-niŋli saha kam. Baŋdi so bɛ ni boli Sheehu Ahmad Al- Sawi (d. 1241AH/1825CE), ŋun lahi nyɛ goni Al-Azhar la. O di fiilanima Sheehu Ahmad al-Dardir (d.1204AH/1786CE). Al-Dardir nyɛ ninvuɣi so sani o ni deei adiini baŋsim : Anfaaninima maa puuni shɛŋa nyɛ ;[1]
1. Niri kam ŋuni Karim bee n-niŋ salatu ŋɔ yim dabisili puuni o bɛihigu beein n-kpe buɣum ni. Shɛba yɛliya ni di yim niŋbu bee karimbu chaŋmi nti maɣisi aduɣanima tuhi pia (10,000) ka shɛba yɛli ni di yim niŋbu ŋmanila aduɣa tuhi kɔbisiyɔbu niŋbu (600,000).[1]
2. Niri kam ŋun niŋ salatu ŋɔ m-pa taba biɛɣu pihinahi, Naawuni ni deei o taali champaŋ bɔbu.[1]
3. Yaha, niri kam ŋun niŋ salatu ŋɔ tuhili (1000) zuɣu Alaamishi, Alizumba, bee Atani yuŋ nyɛla ŋuni yɛn laɣim ni anabi Mahammaŋ (suhidoo ni naani be o zuɣu).[1]