Philip Begho

Diyila Dagbani Wikipedia
Philip Begho
Silimin gɔli January 11, 1956 (run 68)
O ya TiŋgbaŋNigeria
Education
Shikuru shɛli o ni chaŋLondon School of Economics and Political Science (en) Translate
University of Lagos (en) Translate
King's College, Lagos (en) Translate
Bala yɛlibu, sabbu bee buɣisibuSilmiinsili
Nigerian Pidgin (en) Translate
Tuma
Tumawriter (en) Translate, Sariya dira, songwriter (en) Translate, children's writer (en) Translate ni screenwriter (en) Translate

Philip Begho (bɛ dɔɣi o la silimin goli January 11, 1956) nyɛla Nigeria sabi sabira (kpɛrikpɛriti a, bibihi sabura, salin waɣinli sabira, lahibali ŋma sabira, ni yɛltɔɣa taɣamalisi lana), ŋun sabi kundu nim din gari pihinahi. Bɛ dɔɣi o la Warri, Delta State, Itsekiri doo mini paɣa ŋun gabi, o chaŋla o sɛkɛndiri shikuru la Kings College, Lagos ka deeigi o shikuru shɛhirili gbaŋ din nya LLB la mi University of Lagos mini shɛhirili gbaŋ din nya LLM la mi University of London (London School of Economics).[1] Di mini ti ni ʒia saha shɛli ŋɔ o nya sabi sabira zaa, o na min nya lahabali tira, banchi tum tumda, daabia, looya, ni univɛsiti karimba. O lahi kpɛ filim tiata yɛltɔɣa ni.[2] O kpɛrigu sabbu nyɛla din gili filim, talavisa, fm, ni a kpaaku zuɣu dɛma ka o a kpaaku zuɣu dɛma sabbu di pina pam. O lahi nyɛla ŋun sabiri yila mini sabbu din nya yɛlimaŋli, ni o loo buku kompɛni yɛltɔɣa: nyɛla din jɛndi zaŋ laɣim taba nyɛla din nya maliniŋ pam.

Biɛhigu lahabali[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Piligu biɛhigu[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Philip Begho piligu shikuru chandi nyɛla o ni chaŋ shɛli Grange School, Ikeja, Lagos, amaa di ni daa niŋ ka o ba, ŋun daa nya looya kpɛm n be Ikeja, ka be daa yihi o labisi Benin City ka o bɛ daa ti piigi o lee Jaaji kpɛma zaŋ n-ti Mid-Western Region[3] shɛli bɛ ni daa yoli kpa. O daa tuɣi shikuru di maa ni la Emotan Private School. Yuuni 1967, o daa kpɛ King’s College, Lagos ka daa piligi o sabbu o yuun pia ni yini ni n-ti shikuru maa zaŋ wuhi salo – The Searchlight mini The Mermaid.

O daa nyɛla ŋun mali bukaata pam o shikuru piligu yuma maani, ka o yuun pia ni ata ni ka o daa bɔrigi saha shɛli o ni daa doli soli chani moɣani ka buɣisi ni o nya lahiʒib binyara, din ŋmani di tɔhi daa vuugi o baŋsim labi nyaanŋa o yuma bahigu ni. O daa ŋun zani n-ti o shikuru mini Lagos State dɛma ni yiɣijam kpaɣiribu ni, ka daa ni yiɣiri waɣinli yaɣali mini poosi labbu yaɣali, ka bɛ daa piigi o lee shikuru kpɛm paa o naabu yuuni.

Shikuru naabu nyaanŋa, o daa lee lahibali tira zaŋ n-ti Nigeria Observer pɔi ka daa naai piligi looya tali bohimbu yuuni 1974 University of Lagos.[4] Yuuni 1975, o daa di pini zaŋ yi o shikuru kpaŋmaŋa ka daa pahi Dean yuya ni yuuni 1976, pɔi ka daa naagi yuuni 1977. O daa kpɛ Nigerian Law School din be Lagos la ka bɛ daa boli o kpɛhi looya tali duu yuuni 1978.

Piligu tuma[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Chira bihi nyaanŋa o bɛ ni daa boli o kpɛhi looya tali duu yuuni 1978, Philip Begho daa nyɛla bɛn zaŋ niŋ National Youth Service Corps ka bɛ daa piigi o tahi Jos din be Plateau State, luɣishɛli o tuma ni daa nyɛla o vihigu niŋda zaŋ n-ti Police Staff College din be Bukuru . Tuuli yuuni maa ni, o daa pa mali la zilisiɣu din tibisa zaŋ yi o tuɣi bohimbu tuun shɛli o ni nya ka di ŋmani la di niŋla muɣilinga. Amaa di yi pa loo, ka bo?

O zilisiɣu ŋɔ daa nabigiya, ka o daa gbaagi ni o sabi yɛltɔɣa taɣamalisi jɛndi li. O ni daa sabi naagi ka kpuɣi yɛltɔɣa taɣamalisi ŋɔ o nuuni, di ka o na ni o gbubi la “bo” yɛlimaŋli a ku tooi nya tuma yɛltɔɣa taɣamalisi ni naɣala a nyɛla ŋun mi bachi nim pɛbu vɛinyɛla, amaa a ni tooi lzaŋ sabbu din nya hankali parigi n lee lahabali wayinli, din o daa gbaai ya ni o ni lee lahabali waɣinli sabira.

Amaa tɛha din nya ni ka biɛhigu tooi vɛla daa wuhimi ni shee ka o bo la tuma, dinzuɣu yuuni 1979 bɛ ni daa boli o ni o ti pahi loo tuma duu din daa nya o karimba kuro dini, o daa kuli niŋli la awaa waa tuu. O ni daa ku be din ni maa tumdi maa, o zaɣa daa bela daabilim ni ka o mi ni o ni nya laɣiri pam ka niŋ o suhi ni ga shɛli paa. Amaa o ni daa bi nyɛli maa, o daa pa saɣati yuuni 1980 ka chaŋ shikuru London School of Economics, University of London, ka deeigi shɛhirili gbaŋ din nya LLM.[5]

Yuun yinga ko ka o daa niŋ lala loo tuma duu maa ni Lagos, amaa o tuma din ni maa daa nyɛla din chaŋ vɛinyɛla hali ka bɛ daa ti boli o ni o labi na. Amaa o ni daa deegi o master’s degree yuuni 1981, o daa nya tuma Citibank N.A ka bɛ daa piigi o tahi Glyfada, Greece ka o ti nya kpɛma. Tuma daa nyɛla din vɛla, amaa saha din yɛn zaŋ sabi lahabali, o ni daa bi nya shɛli LSE, o daa na kuli bi nyɛli Citibank. Bee hali o ni daa labi Nigeria yuuni 1982 n ti lee karimba be University of Benin.

Yuuni 1983 o daa chɛ chicha tali tuma maa, ka o moni pa bala laɣi shɛli o ni daa sɔŋ, o ni daa piligi sabbu. O daa naagi la lahabali diba at pɔi ka lala laɣiri daa naan yi naagi, ka di diba ayi - Alero: Sahima…. mini Karimba Zilisiɣu – daa nyɛla bɛ ni saɣati shɛli ni di zaŋ wuhi salo African Universities Press. Amaa di daa pala bɛ ni zaŋ shɛli wuhi salo ka bɛ ni daa ti daliri shɛli daa nyɛla ni di ku tooi kpɛ daa domishi kundu shɛŋa din daa deei ʒii zaa daa nyɛla kundu shɛŋa bɛn mali wuhiri shikuru ti ni.

Laɣiri ni daa naagi, o tɛhiya ni chɛ ka o labi looya tuma ni Lagos, ka daa chaŋ ti kpa o dahalali looya tuma duu. O daa tum alikaale tuma[2] tum yuuni 1984 hali ni yuuni 1987 o ni daa ti kaɣi bela chaŋ UK amaa pɔi ka o daa ŋmaligi o daa sabi Company Formation: Precedents on Objects of Incorporation ka zaŋ di piligu dini wuhi salo.[1] Yuuni 1986 n daa bala.

Sabbu tuma[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Saha shɛli o napɔŋ ni daa kuli zani London silimin goli July 1987, looya tali Philip Begho ni daa yiɣiya ka furi. Di zaani n daa pa nya ninvuɣu palo, ŋun daa nya ka o niya zaŋ chaŋ sabbu polo, din kpi yuma din gari, pala din yɛn kpi o ni, din ŋuna o ni pahila o shikuru shɛhira gbana mini o tuma suɣulo ka gbubi o maŋ ni tuun bihi tumbu din yɛn waligi o ka chɛ sabbu. Dinzuɣu, n be kolibu ni malibu tuma nim din ni ku saha bela zaawuni, o ni be buku nim biɛhigu duu wuntaŋni n wuhiri sabbu tuma. Yuuni 1988 bahigu, o ni daa na ʒin sabi dɛma, o daa piligi ya ni o sabi Esther dɛma. Di vihigu mini gbaabu daa di o yuma ayi, ka o nabi piligi hali ni yuuni 1991 piligu ka o daa ti piligi di yɛltɔɣa. Yiko zaŋ chaŋ kuligu sabbu, daa nyɛla o ni tɛhi shɛli zuɣu ka di yuui, daa kuli ka o mi na yim ka mani o ni buɣisi shɛm, ka o daa pa tooi sabi lahabali niŋ kuligu ni ka bɛ buɣisili ni di nyɛla din mali kookali ni anfaani di yɛlibu. Esther daa nyɛla din naagi silimin goli December 1991 ka zaŋ chaŋ silimin goli March 15, 1992 Philip Begho daa labi Nigeria. Gbuɣili nyaanŋa babu daa naaya ni biɛhigu suhi ʒia kalinsi din daa deeigi Lagos yuuni 1993, o daa piligi ka naagi Daniel, dɛma sabbu yaɣa.[1] Esther mini Daniel daa nyɛla din kpɛ sabbu din gahim doya ni Association of Nigerian Authors (ANA) Drama Prize yuuni 1994, ka Esther daa di[4] ka Daniel mii doni buyi zuɣu. Amaa Daniel, n daa daŋ Esther yibu na, ka di nyɛbili daa dumi tam kukoli zaŋ n-ti niriba bɛn daa be wahala ni Abacha ʒamana. Di daa pahi University of Lagos mini Nigeria MUSON Center silimin goli December 1994.[5]

Kpɛrigu daa laɣim Nigeria akpaaku zuɣu dɛm dɛmdiba ka mani Joke Silva, Ayo Lijadu ni Ihria Enakimi, ka hali ni zuŋɔ bɛ ku lahi labi niŋdili. Daniel (ka bɛ lahi mi o Jangbuna Yaa) daa nyɛla bɛn zaŋ wuhi salo yuuni 2001 ka Esther daa doli na yuuni 2002. Bɛ ni daa lahi zaŋ shɛli wuhi salo yuuni 2002 n daa nya Philip Begho dɛma din pahidi ata, Tuma Paɣa, kuligu sabbu yaɣa. Tuma Paɣa ŋɔ daa nyɛla din di yuuni 2002 Nigeria Sabi sabiriba Laɣingu pini.

Amaa Philip Begho bi sabiri la akpaaku zuɣu dɛma ko. O sabi n ti talaviisa nima, fm mini filim, ka lahi sabiri lahabaya dabisa ŋɔ ni. O sabbu din nya Songbird daa di yuuni 2003 Isidore Okpewho Sabbu Pini ka di daa lahi niŋ katari pahi yuuni 2004 Nigeria pini zaŋ chaŋ literature polo. O bia buku din nya Bihi piriba Felicia daa di yuuni 2003 ANA/Matatu pini din nya bihi Literature, ka Bihi piriba labina mi daa di yuuni 2005 ANA/Atiku Abubakar bihi Litirichapini. Buku nim din yaɣa pihinahi zuɣu Philip Begho n-nyɛ Africa sabi sabira ŋun buku nim galisi n be Amazon.com.

Nyabli mini sitaai[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Philip Begho milinsi zaŋ chaŋ litiricha mini dɛma sabbu ni mali bukaata shɛm zaŋ n -ti ʒinɛli biɛhigu ka di nɛ n doya o tuma ni, mini o lahabali sabbu ni, zaŋ n-ti zaɣi kura bee bihi, nyɛla din mali lala kookali din nya yɛlimaŋli, n tam kali zuɣu mini aadalichi ka di biɛhigu sheei nyɛ din zabiri ʒinɛli yɛli chihira. Ansarisi mandi so ŋun daa yɛliya gba ni o zaŋdila o sabbu voori niriba miriti Naawuni na. Di yi nya vɛilim ŋuna, Philip Begho, hali ni o sabbu ni, di ʒiri dɛma din mali nyaɣisim pam, ka o lahabaya mini di sabbu bi yi di ko ka chɛ hankali zilinli ka neeri yɛltɔɣa pam. Bee o gabiri sabbu mini.yɛltɔɣa taɣamalisi ka zoori ni yɛltɔɣa, ka chɛ ka o lahibali tibu kuli pɛ n doya. O sabbu, din ni galisi pam ka bi yoli zaŋ ŋun ʒi pam, nyɛla sabbu din din niŋ soochi, ka nɛ ka lahi nya din niŋdi myaɣisim.

Sabbu nyaanŋa biɛhigu[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Philip Begho nyɛla Evangelical dolo dolo nira ŋun buɣisi ni o na min nya Christ Jesus ka di taɣi o biɛhigu shɛm yuuni 1986. O tooi zooya ka o zaŋ o sabbu soli ŋmahindi Naawuni nam yiko dolisiɣu mini sɔŋsim. O yi bi sabira, o bela dolo tali saɣisiɣu mini baŋsibu tuma ni ka lahi tooi nya saha wuhiri bihi dɛma ni bohimbu. O yu tiata biɛhigu sinii yɛltɔɣa, yila, waa, chandi, tɛbuli zuɣu boli ŋmɛbu, badminton ni kom duɣibu.

Bibliography[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Drama[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

  1. Daniel (aka Power of Lions; Lagos: Monarch Books, 2001)
  2. Esther (Lagos: Monarch Books, 2002)
  3. Job's Wife (Lagos: Monarch Books, 2002)
  4. Titi Rella (Lagos: Monarch Books, 2004)[6]
  5. Jephthah’s Daughter (Lagos: Monarch Books, 2006)
  6. Leopard Woman (Lagos: Monarch Books, 2010)
  7. Traffic Jam Kids (Lagos: Monarch Books, 2010)
  8. Solomon (Lagos: Monarch Books, 2010)
  9. Joseph (Lagos: Monarch Books, 2010)
  10. Nebuchadnezzar (Lagos: Monarch Books, 2010)
  11. Jael (Lagos: Monarch Books, 2010)
  12. Born King (Lagos: Monarch Books, 2010)
  13. Predator (Lagos: Monarch Books, 2010)
  14. Smallie (Lagos: Monarch Books, 2010)
  15. Smallie 2: When Should I Marry? (Lagos: Monarch Books, 2010)
  16. Smallie 3: The Rubbishians (Lagos: Monarch Books, 2010)
  17. Smallie 4: The Marriage Seminar (Lagos: Monarch Books, 2010)
  18. Smallie 5: The Beggar (Lagos: Monarch Books, 2010)
  19. Smallie 6: The Sandwich (Lagos: Monarch Books, 2010)
  20. Smallie 7: Five Storybooks (Lagos: Monarch Books, 2010)
  21. Smallie 8: Two-Way Street (Lagos: Monarch Books, 2010)
  22. Smallie 9: World Peace Day (Lagos: Monarch Books, 2010)
  23. Smallie 10: School Daze (Lagos: Monarch Books, 2010)
  24. Smallie 11: The NEPA Statue (Lagos: Monarch Books, 2010)
  25. Smallie 12: True Democracy (Lagos: Monarch Books, 2010)

Prose[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

  1. ’’Songbird’’ (Lagos: Monarch Books, 2002)[6]
  2. ’’Strange World’’ (A collection of short stories; Lagos: Monarch Books, 2004)
  3. ’’Jelly Baby’’ (Lagos: Monarch Books, 2004)
  4. ’’Aunty Felicia’’ (Lagos: Monarch Books, 2003)
  5. ’’Aunty Felicia Returns’’ (Lagos: Monarch Books, 2005)
  6. ’’Aunty Felicia Goes to Yankari’’ (Lagos: Monarch Books, 2010)
  7. ’’Aunty Felicia Goes to School’’ (Lagos: Monarch Books, 2010)
  8. ’’Aunty Felicia in the Evil Forest’’ (Lagos: Monarch Books, 2010)
  9. ’’Aunty Felicia Goes to Church’’ (Lagos: Monarch Books, 2010)
  10. ’’King Omatosan’’ (Lagos: Monarch Books, 2010)
  11. ’’Chuma the Terror’’ (Lagos: Monarch Books, 2010)
  12. ’’Crab Story’’ (Lagos: Monarch Books, 2010)

Yɛltɔɣa taɣamalisi[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

  • ’’Tulip of the Nile’’ (Lagos: Monarch Books, 2003)[6]

Sabbu din nya yɛlmaŋli[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

  1. ’’Company Formation: Precedents on Objects of Incorporation’’ (1986; Lagos: Monarch Books, 1993, 2003, 2009)
  2. ’’Tongues Aflame’’ (Lagos: Monarch Books, 2003)

Pina[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

  1. Association of Nigerian Authors (ANA) Drama Prize yuuni 1994
  2. Lire en Fête Short Story 1st Prize 2001[7]
  3. ANA/NDDC JP Clark-Bekederemo Prize for Drama yuuni 2002
  4. ANA/Matatu Prize for Children’s Literature yuuni 2003
  5. Isidore Okpewho Prose Prize 2003[6]
  6. ANA/Atiku Abubakar Prize for Children’s Literature 2005

Lahi yulimi kpe[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Lua bi niŋ dede:bad argument #2 to 'title.new' (unrecognized namespace name 'Portal')

Kundivihira[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

  1. 1.0 1.1 1.2 William Wycherley to Alexander Pope, Saturday, 17 December 1707 [popealOU0010034a1c] (2000).
  2. 2.0 2.1 "James, Col Lionel, (1871–30 May 1955)", Who Was Who, Oxford University Press, 2007-12-01, retrieved 2023-05-26
  3. Harry, T.O. (1984-12). "Anti-rabies treatment of dog-bite victims in Lagos, Nigeria: trial of suckling mouse brain and fetal bovine kidney cell rabies vaccines". Vaccine 2 (4): 257–260. DOI:10.1016/0264-410x(84)90040-9. ISSN 0264-410X.
  4. 4.0 4.1 "James, Col Lionel, (1871–30 May 1955)", Who Was Who, Oxford University Press, 2007-12-01, retrieved 2023-05-26
  5. 5.0 5.1 "James, Col Lionel, (1871–30 May 1955)", Who Was Who, Oxford University Press, 2007-12-01, retrieved 2023-05-27
  6. 6.0 6.1 6.2 6.3 A chirim ya: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named sun
  7. ’’The Post Express’’, Lagos, Sunday, 16 December 2001, p.24, col.1