Mahamudu Bawumia

Diyila Dagbani Wikipedia
Mahamudu Bawumi
ninsala
Paɣa bee dooDoo Mali niŋ
O ya TiŋgbaŋGhana Mali niŋ
YumaŋliMahamudu Mali niŋ
Daŋ yuliBawumia Mali niŋ
Doɣam dabsili7 Silimin gɔli October 1963 Mali niŋ
Dɔɣim TiŋaTamale Mali niŋ
BaMumuni Bawumia Mali niŋ
MaMariama Bawumia Mali niŋ
TizoLariba Abudu Mali niŋ
Paɣa/yidanaSamira Bawumia Mali niŋ
Bala yɛlibu, sabbu bee buɣisibuSilmiinsili, Dagbanli Mali niŋ
Tumapolitician, economist Mali niŋ
Zaa sheeVice President of the Republic of Ghana Mali niŋ
Shikuru shɛli o ni chaŋLincoln College, Simon Fraser University Mali niŋ
Affiliation stringOffice of the President, Vice-President Secretariat, Office of the Vice-President, Vice-President Secretariat Mali niŋ
O ni be paati shɛli niNew Patriotic Party Mali niŋ
AdiiniMusulunsi Mali niŋ
Participant inWorld Economic Forum Annual Meeting 2018, World Economic Forum Annual Meeting 2019 Mali niŋ

Mahamudu Bawumia nyɛla Ghana bilichini ka bɛ dɔɣi o silimiin-goli October dabaayopɔin (7) yuuni 1963. O nyɛla Economist ka lahi nyɛ Banki tuntumdi kuro ni Ghana tingbani zuɣulan paa ŋun pahiri anu[1]. O daa pɔla Ghana tingbani zuɣulan paa pori ka pili di tuma silimiin-goli January dabaayopɔin (7) yuuni 2017[2][3].

O laamba[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Bawumia ba Alahaʒi Mumuni Bawumia ni o-ma Haʒia Mariama Bawumia daa doɣi o-mi silimiin goli October dabaayopɔin (7) yuuni 1963, Tamali tiŋgbani ni, Ghana tudu yaɣili[4].

O-ba Alhaji Mumuni Bawumia daa nyɛla karimba, lɔɔya ni siyaasa nira. O daa nyɛla ŋmamprigu nabia hali ka daa ti di tiŋ yuli booni Kpariga din be ŋmamprigu yaɣili. O daa biɛla ninvuɣu shɛba ban kpa paati yuli booni 'Northern Peoples' Party'. O mini ban daa kpali maa n-nye; Chief S. D. Dombo, Chief Abeifa Karbo, Yakubu Tali, ŋun daa nyɛ Tolon naa n-ti pahi J. A Braimah, Kabachewura[5].

'Northern Peoples' Party' daa zaŋla bi kpalan-zuya n gbini 'National Liberation Movement' n-ti pahi paati-shɛŋa ka bɛ kabi pahi tab' zuɣu n-kpa 'United Party' din nyɛ yabdoo zanti punpɔŋɔ 'New Patriotic Party'.

Alahaʒi Mumuni tum tuma balibu yaɣa pam tiŋgbani ŋɔ ni ni gomnanti puuni yaɣa pam, di shɛŋa n-nyɛ; O daa tum tuma ti 'Northern Territories Council' yaɣili, 'Gold Coast Legislative Assembly' yaɣili, Parliament Jintɔra piligu gomnanti ni, tudu yaɣili minister ka daa lahi niŋ Ambasada zaŋ-ti laribu tiŋgbani[6].

O daa di pini gahindili din jandi Ghana tiŋgbani yaɣ' shɛli bɛ ni boli 'Member of the Order of the Star of Ghana' March goli ni yuuni 1999. O daa lahi leei kuɣu-lana zaŋ-ti 'Council of State' J.J. Rawlings gomnanti ni din gbaai yuuni 1993 hali ni yuuni 2000.

Silimiin-goli September ni yuuni 2021, Dr. Bawumia daa kɔŋ o ma, Haʒia Mariama Bawumia. O daa niŋla yuun' pihinii ni yini ka daa kani Ankara tiŋgbani ni ka bɛ daa zaŋ o kuna ti simisi baɣili o yidana tiŋ yul booni Kperiga, Walewale yaɣili[7][8][9][10].

Piligu ni shikuru baŋsim[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Mahamudu Bawumia ba daa dɔɣiba la pishi-ayika ka o daa pahiri pia-ni-ayi o-ba bihi maa puuni. Ŋuni n daa lahi pahi ayi o-ma bihi anu maa puuni.

O daa chaŋla o Primary shikuru Sakasaka Primary Shikuru din bɛ Tamale tudu yaɣili[11]. O ni daa naai ni maa ni o daa tuɣu o shikuru Tamale Senior High School yuuni 1975. Bawumia ni daa karim naai Tamale Secondary, o daa kpuɣila napɔŋ yi sambani ni n ti tuɣi o shikuru United Kindom. O daa karim la baŋsim din jandi banki yeltɔɣa ka daa deei Diploma shɛhira gbaŋ din nyɛ Chartered Institute of Bankers Diploma (ACIB). Ŋuni n daa nyɛ zuɣulana zaŋ-ti Ghana shikurubihi laɣingu yuli booni 'Ghana United Nations Students' Association (GUNSA) yuuni 1981. O daa karim siɣisi ka deei 'First Class Honours Degree in Economics' shɛhira gbaŋ din yi shikuru yuli booni Buckingham University yuuni 1987.

O daa lahi tuɣi o shikuru n-chaŋ 'Lincoln College' din be Oxford tiŋgbani ni n daa deei 'Master's Degree in Economics' shɛhira gbaŋ. Pirinla baŋsim ni bi tiɣirila zuɣu, o daa bi zani ni ka lahi tugi chaŋ Simon Fraser University din be Vancouver, British Columbia, Canada tiŋgbani ni yuuni 1995 n-ti deei Ph.D Shɛhira gbaŋ.

Tuma[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Dr. Mahamudu Bawumia
Dr. Mahamudu Bawumia

Binshɛɣu din gbaai yuuni 1988 hali ni yuuni 1990, Dr. Bawumia daa nyɛla Karimba ŋun wuhiri Monetary Economics mini International Finance shikuru din yuli booni 'Emile Woolf College of Accountancy din be London, England tiŋgbani ni. O daa lan lebi 'Economist' zaŋ-ti 'International Monetary Fund' Vihigu vihigu yaɣili, Washington DC, USA tiŋgbani ni.

Din gbaai yuuni 1996 hali ni yuuni 2000, Dr. Bawumia daa leei Assistant Professor, Economics yaɣili zaŋ-ti shikuru din yuli booni 'Hankamer School of Business' din be Baylor University in Waco, Texas din be USA. Ni ka o daai lahi deei kpaŋmaŋ pini sheli be ni booni 'Young Researcher Award' yuuni 1998. Be daa lan zan o yuli pahi ŋuni-n-nyɛ-ŋuni America karimaba nima puuni (Who is Who Among America's Teachers') yuuni 1999. O daa ŋma bukunima ayi din jandi 'monetary Policy' mini 'Economic development'.[12]

Dr. Mahamudu Bawumia daa kuna Ghana yuuni 2000 n-ti leei 'Economist zaŋ-ti Ghana Banki Zuɣu, bɛ ni mi shɛli Bank of Ghana la. Di daa be yuugi ka o nya soosim lala tuma ŋɔ ni hali ti leei Banki maa ni yaɣa maa shɛli kpɛma ka daai lahi leei ŋun bori saɣasigu n-tiri Banki maa zaa zuɣulana. Lala saha maa sunsuuni ka tiŋgbani zuɣulana John Kufuor daai piigi o n-lɛbi Banki maa kpɛɛnpaa Silimiin-goli June puuni yuuni 2006.

Wuntizobo sɔŋsim[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

O tuunshɛŋa din pahi pahi[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Tuun gahinda[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

'Scholarships' ni Kpaŋmaŋ pina[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Kundivihira[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

  1. Who is Dr. Mahamudu Bawumia? (en).
  2. Ghana’s New President, Vice President Peacefully Sworn In (en-US) (2017-01-07).
  3. Akufo-Addo’s govt has track record for fixing problems; we will overcome COVID challenges - Bawumia (en-gb).
  4. Mahamudu Bawumia, Biography.
  5. Grischow, Jeff (2007-05). "Alhaji Mumuni Bawumia, A Life in Political History: memoirs of Alhaji Mumuni Bawumia. Accra: Ghana Universities Press (pb £17.95 – 9964 3 0335 1). 2004, 279 pp (distributed by the African Books Collective Ltd, Oxford)." (in en). Africa 77 (2): 302–303. DOI:10.3366/afr.2007.77.2.302. ISSN 1750-0184.
  6. Autobiography of Alhaji Mumuni Bawumia Launched (en) (-001-11-30T00:00:00+00:00).
  7. Vice President, Mahamudu Bawumia loses mother - MyJoyOnline.com (en-US) (2021-09-13).
  8. MyNewsGH (2021-09-13). BREAKING News: Mother of Bawumia Hajia Mariama dead (en-US).
  9. Vice President, Mahamudu Bawumia’s mother dies at 81 (en-US) (2021-09-13).
  10. Online, Peace FM. Veep Dr. Bawumia's Mother Passes Away.
  11. Bawumia surprises primary school teacher who transformed his life (en) (2020-05-17).
  12. Mahamudu Bawumia | World Bank Live.