Kahuzi-Biéga National Park

Diyila Dagbani Wikipedia
Kahuzi-Biéga National Park
national park
Di pilli ni1970 Mali niŋ
Zuliya wuhibuParc national de Kahuzi-Biega Mali niŋ
IUCN protected areas categoryIUCN category II: National Park Mali niŋ
Siɣili-lana yuliMount Kahuzi, Biega Mali niŋ
Ŋun piliAdrien Deschryver Mali niŋ
TiŋaDemocratic Republic of the Congo Mali niŋ
Dini be shɛliDemocratic Republic of the Congo Mali niŋ
Tiŋgbaŋ yaɣili calinli2°18′53″S 28°45′31″E Mali niŋ
ToondaantaliInstitut Congolais pour la Conservation de la Nature Mali niŋ
Significant eventlist of World Heritage in Danger Mali niŋ
Heritage designationWorld Heritage Site Mali niŋ
Lahabaya dundɔŋ din mali dihitabilihttps://www.kahuzi-biega.com/ Mali niŋ
World Heritage soliWorld Heritage selection criterion (x) Mali niŋ
Map

Kahuzi-Biéga National Park di nyɛla paaki shɛli din be luɣ’ shɛli bɛ ni bɔ gu ka taɣi tiŋa ka di miri Bukavu din be eastern Democratic Republic Of Congo. Di nyɛla din za m-miri western bank of Lake Kivu mini Rwanda tiŋ'tariga. Belgian photographer mini conservationist Adrien Deschryver ni daa pili shɛli yuuni 1970, paaki maa nyɛla bɛ ni zaŋ volcanoes kara dibaayi yuli pa shɛli, Mount Kahuzi mini Mount Biega, din mali di zaa tarisi. Di yalim nyɛ 6,000 square kilometres (2,300 sq mi), Kahuzi-Biega n-nyɛ national paaki shɛli din gali pam tiŋa maa ni. M-be zoya ni mini Tingbana ni, di ni n-nyɛ Eastern lowland gorilla (Gorilla beringei graueri) binneema ni be, din nyɛ din pahi IUCN Red List din be muɣisigu puuni. Paaki maa nyɛla UNESCO World Heritage nima Site, din daa niŋ yuuni 1980 zaŋ kpa di biodiversity mini rainforest habitat mini eastern lowland gorillas. 1997 yuuni, di daa nyɛla List of World Heritage site din be muɣisigu puuni, Domini di siyaasasili n daa bɛ ʒe yim yaɣili maa, influx of refugees, mini wildlife exploitation daa kuli pahiri mi.

Joografi[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

paaki maa dola Bakavu town nuzaa polo m-be South Kivu Province,[1] ka di polo din yiɣisi kilomiter tusaa-yɔbu (2,300 sq mi). Paaki maa yaɣ' shɛli din bi galisi bela Mitumba Mountain ka din mi be Albertine Rift din be Great Rift Valley puuni, ka di yaɣ' shɛli dini galisi mi be lowland terrain.[2] Ka mali lariga din yiɣisi 7.4 km(mi 4.6)  ka di laɣim mountainous mini lowland terrain.[1] Paaki  maa yaɣ' shɛli din pɔra zaŋ jandi zoya zahimbu bela Eastern yaɣili, ka zahim tusaa-yobu km2(230 sq mi); ka yaɣ' shɛli din galisi maa mi zahim 5,400 km2( 2,100 sq mi).

Lala yaɣili nyɛla din ʒiri lowland stretching Din gbaai Bukavu zaŋ chaŋ KisanganiLuka mini Lugulu mɔɣa la ni nyuui shɛli ka di zɔri chani Lualaba mɔɣili ni.[2] Volcanoes yaɣ' ayi nyɛla din do yoli paaki ŋɔ tarisi ka di yuya tabi li. Kahuzi (3,308 m (10,853 ft)) mini Biéga(2,790 m (9,150 ft)).[1] Paaki Maa deerila kamani pirisipitashin din yiɣisi 1,800 mm (71 in) yuuni pulini. Ka tulim bee maasim pam din be yaɣili ŋɔ yiɣisi 18 °C (64 °F) Ka di din pɔra mi yiɣisi 10.4 °C(50.7 °F).[3]

Legal status[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Tuuli bɛ ni zali binkɔbiri gulibu shee mɔɣuni din daa be Mount Kahuzi, di daa nyɛla bɛ ni nam shɛli silimin goli 27July 1937, lala saha ŋɔ gɔvina general  zaŋ ti Belgian Colonial administration n-daa namli.[3] Lala yaɣili ŋɔ daa paɣila Kahuzi-Biega National Park la ni. Bini din gbaai silimin goli November 1970. Yuma- anu nyaanga, paaki ŋɔ daa nyɛla din yaligi mpili kamani 6000 km2. Bɛ daa laɣi piili mi UNESCO duniya Heritage yaɣili yuuni 1980,[2] under Criterion (x) pirimla di daanfaani zaŋ jɛndi rainforest ni binkɔb' kɔŋkoba gulibu la zuɣu, paticulali eastern lowland kpari doɣi yaɣili, Gorilla beringei graueri.[2]

Binkɔbiri ban be lala yaɣili maa[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Paaki maa nyɛla din mali binkɔbiri mini binniɛma balibu pam din ni. Di ni daa niŋ ka Wildlife Conservation society nima niŋ vihigu di puuni yuuni 2003, di daa nyɛla din mali ŋmambihi balibu ban kalinli yiɣisi kɔbisita ni pihinahi ni awɔi (349 species) ka lahi mali binkɔbiri balibu ban kalinli yiɣisi kɔbiga ni pihita ni ayɔbu (136 species). [4][5]Tihi din kalinli gari 1,178 n-nyɛ di ni yuuni shɛli paaki maa ni kɔnko. [6][7]Domini paaki maa topography mini binnɛma balibu ban be di puuni zuɣu, Kahuzu-Biega National park gba nyɛla din ni tooi nya tihi mini binkɔbiri luɣ' shɛli polo. C

o the census survey of eastern lowla nd li n-d

alude nti pahi chimpanzee, and nima mseveral Cercni hecinae, ColobinaeBinkɔbiri ban daa lahi pahi n-nyɛ; he mammals incl e the bush elephant, bni buffalo, hylochere and bongo, eastern needle-clawed galago, Maclaud's horseshoe bat, Ruwenzni least otter shrew, and AlexGirrel. Two spebalibu ayi n-daa nyɛ ban be paaki maa puuni ka nyɛ ban yina ark are endemtGgo Babsn be kɔm ni mini ( acquatic Genet) mini Genet kara ban be mɔɣuni (tthe aquatic genet and) the giant forest genet.

ŋmambihi balibu ban nyɛ 349 ŋmambihi shɛŋa ŋan be paaki maa puuni, ŋmahinli, bɛ pihinahi ni ayi (42 ) nyɛla ban yi yaɣili maa polo na, nti pahi threatened Albertine owlet. Noombihi tiŋ' bihi balibu n-nyɛ;Other the Yellow-crested Helmet-shrike (Prionops alberti), ni Congo peafowl (Afropavo congensis), ni African green broadbill (Pseudocalyptomena graueri), nti pahi Rockefeller's sunbird (Nectarinia rockefelleri).

Binkɔbiri balibu ŋɔ daa nyɛla din pahi IUCN Red List nima ni kali shɛli pahi din be muɣisigu ni nti pahi:

  • African forest elephant (Loxodonta cyclotis)
  • Albertine owlet (Glaucidium albertinum)
  • Eastern chimpanzee (Pan troglodytes schweinfurthii)
  • Mount Kahuzi climbing mouse (Dendromus kahuziensis)
  • Maclaud's horseshoe bat (Rhinolophus maclaudi)

Binkɔbiri balibu IUCN Red ni daa kali pahi bɛ List maa ni daa nyɛla din din ka dambu ni bee ka di miri dambu maa n-nyɛ :

  • Lowland bongo (Tragelaphus eurycerus eurycerus)
  • African forest buffalo (Syncerus caffer nanus)
  • Hippopotamus (Hippopotamus amphibius)
  • Giant forest hog (Hylochoerus meinertzhageni



Binniɛma[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

paaki maa swamps, bogs, marshland ni riparian forests nyɛla din be hydromorphic tingbani n-gili duniya nyaaŋa zuɣu zaa. Paaki maa western lowland yaɣili nyɛla din deei dense Guineo-Congolian wet equitorial rainforest, Northeastern Congolian lowland forests yaɣ' shɛli nyɛ ecoregion, din tihi polo galisim nyɛ kamani 1,200 metres ( 3,900ft) ni 1500 metres ( 4,900 ft). Eastern mountanous yaɣili maa nyɛla din mali tihi din polo galisim ka tariga, din pili kamani 600 metres (2,000ft) n-gari 2,600 metres (8,500ft), ka di lahi wuhiri Sub-Saharan Africa yaɣ' shɛŋa din bi yɔli darisi maa puuni yini din wuhiri taɣibu din be tingbani sheebu mini di dubu nti pahi distinguishable primary vegetation balibu dibaayɔbu: swamps mini peat bog, swamps forests, high altitude rainforest, mountain forests, bamboo forests ni sulbapine heather.

Montane rainforest maa nyɛla din pahi Albertin Rift Montane forest ecoregion puuni.

Mɔɣu gulibu[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Paaki maa, ni be Institut Congolais pour la Conservation de la Nature nima sulinsi ni, daa mali la management mini surveillance structure. Dinzuɣu, paaki maa yɛligibu yuuni 1975 puuni, nti pahi ninvuɣ'shɛba ban daa be lowland areas maa polo, daa nyɛla di ni daa zaŋ yaa kari shɛba ka di yiɣisi daadam biɛligu resulted 13,000, ban daa daa yi tiŋa maa ni bali shɛli ban booni Shi, Tembo ni Rega n-daa nyɛ gamo maa ni daa jɛndi shɛba ka bɛ zaɣisi ni bɛ ku yi tiŋa maa ni. Tinsi ban daa be tiŋa maa ni ka be paaki maa ni kɔɣila kɔɣila nti pahi Twa niriba maa bɔ m-pahi daa nyɛla bɛ ni zaŋ shɛba ni bɛ kpaŋsi paaki maa gu ka taɣi daa nyɛla paaki maa ni fukumsinima ni niŋ shɛli. Yuuni 1999, gbaaibu daa gbaaya ni di gu ka taɣi niriba mini paaki maa ni nɛma.

Vihigu daa nyɛla din vihi zaŋ chaŋ yuuni 2015 mini 2016 sunsuuni, national park rangers maa daa bɛ ni ti shɛba lahibali ni bɛ ka nin'tiɣili zaŋ kpa tuma maa ni be tingbani ni maa, ka daa kali bɛ yɛltɔɣ'kpana , dini n-nyɛ gɔli yɔrinima ni bɛ zooi shɛm, ka bɛ bi lahi nyari sɔŋsim kpamba maa sani, nti pahi bɛ ni ka biɛhigu shɛhi din viɛla.

Further reading/Karim pahi[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

  • Barume, Albert Kwokwo (2000). Heading Towards Extinction?: Indigenous Rights in Africa : the Case of the Twa of the Kahuzi-Biega National Park, Democratic Republic of Congo. IWGIA. ISBN 978-87-90730-31-4.
  • Wolvekamp, Paul; Usher, Ann Danaiya; Paranjpye, Vijay; Ramnath, Madhu. (1999). "10 The Challenge of Conservation in KahuziBiega National Park, DRC". Forests for the future: local strategies for forest protection, economic welfare and social justice. London: Zed Books. p. 151. ISBN 978-1-85649-757-2.

External links[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Kundivihira[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

  1. Debonnet, G. & Hillman-Smith, K. (2004). "Supporting protected areas in a time of political turmoil: the case of World Heritage Sites in the Democratic Republic of Congo". Parks. 14 (1): 9–16.
  2. Barume 2000, p. 68.
  3. "Kahuzi-Biega National Park". United Nations Educational, Scientific, and Cultural Organization. Retrieved 27 October 2013.
  4. Barume 2000, p. 68.
  5. Barume 2000, p. 70.
  6. "Kahuzi-Biega National Park". DOPA Explorer. Accessed 22 March 2022.
  7. e f g h i j k l m n o p
  8. ^
  9. ^ Barume 2000, p. 70.
  10. ^ a b "Kahuzi-Biega National Park". DOPA Explorer. Accessed 22 March 2022. [1]
  11. Forests For the Future: Local Strategies for Forest Protection, Economic Welfare and Social Justice, by Paul Wolvekamp, page 154, Zed Books (January 1, 2000), ISBN 185649757
  12. "Kahuzi-Biega National Park" World Heritage Site Organization. Retrieved 28 October 2013.
  13. "Gorillas surviving against the odds in Kahuzi-Biega" Gorilla Organization. 21 April 2011. Retrieved 28 October 2013.
  14. Kisekelwa, Tchalondawa; Snoeks, Jos; Vreven, Emmanuel (2020). "An annotated checklist of the fish fauna of the river systems draining the Kahuzi‐Biega National Park (Upper Congo: Eastern DR Congo)". Journal of Fish Biology. 96 (3): 700–721. doi:10.1111/jfb.14264 ISSN 0022-1112
  15. Barume 2000, pp. 72–77.
  16. Spira, Charlotte; Kirkby, Andrew E.; Plumptre, Andrew J. (2019). "Understanding ranger motivation and job satisfaction to improve wildlife protection in Kahuzi–Biega National Park, eastern Democratic Republic of the Congo" Oryx. 53 (3): 460–468. doi:10.1017/S0030605318000856. ISSN 0030-6053
  17. ^
  18. ^
  19. ^ Barume 2000, pp. 72–77.
  20. ^
  1. 1.0 1.1 1.2 Barume, Albert Kwokwo; Programme, Forest Peoples; Affairs, International Work Group for Indigenous (2000). Heading Towards Extinction?: Indigenous Rights in Africa : the Case of the Twa of the Kahuzi-Biega National Park, Democratic Republic of Congo (in English). IWGIA. ISBN 978-87-90730-31-4.
  2. 2.0 2.1 2.2 2.3 Centre, UNESCO World Heritage. Kahuzi-Biega National Park (en).
  3. 3.0 3.1 Barume, Albert Kwokwo; Programme, Forest Peoples; Affairs, International Work Group for Indigenous (2000). Heading Towards Extinction?: Indigenous Rights in Africa : the Case of the Twa of the Kahuzi-Biega National Park, Democratic Republic of Congo (in English). IWGIA. ISBN 978-87-90730-31-4.
  4. "Kahuzi-Biega National Park, Congo", Dictionary of Geotourism, Singapore: Springer Singapore, pp. 301–301, 2019-11-11, retrieved 2022-12-09
  5. Kwokwo., Barume, Albert (2000). Heading towards extinction? : Indigenous rights in Africa ; the case of the Twa of the Kahuzi-Biega National Park, Democratic Republic of Congo. IWGIA. ISBN 87-90730-31-3. OCLC 247971655.
  6. Kwokwo., Barume, Albert (2000). Heading towards extinction? : Indigenous rights in Africa ; the case of the Twa of the Kahuzi-Biega National Park, Democratic Republic of Congo. IWGIA. ISBN 87-90730-31-3. OCLC 247971655.
  7. "Kahuzi-Biega National Park, Congo", Dictionary of Geotourism, Singapore: Springer Singapore, pp. 301–301, 2019-11-11, retrieved 2022-12-09