Doo

Doo

taxon

Yaɣ sheli	useful plant
Yu'ŋmaa	P. biglobosa
Nangban yiŋga Yuya	Parkia biglobosa
Yaɣili Kpamli	species
Lamba Zuliya	Parkia
Has basionym	Mimosa biglobosa
IUCN conservation biɛhigu	Least Concern
Bachikpani mali tuma	type species
GRIN URL	https://npgsweb.ars-grin.gov/gringlobal/taxonomydetail.aspx?id=26777

Doo / Dɔvihi / Kpaligu (Parkia biglobosa, Parkia clappertoniana)

Doo nyɛla tia din yoli tudu polo, di zaɣ' bɔbigu ka Dagbamba booni dɔhi la. Daɡbaŋ mi, luɣili kam bi kɔŋ dɔhi. Doo daanfaani zuɣu, Daɡbamba tooi yɛra ni di binshɛɣu bi labira.

Doo Daanfaani

Doo n-tiri ti:

• Dɔri: Di nyɛla doo wola. Tuuli, di yi na yɛn woli di yɛn niŋla dɔkuliʒɛm. Dɔkuliʒɛm ŋɔ nyaaŋa, ka di naan yi woli dɔri ŋɔ mi maŋmaŋa. Dɔri ŋɔ yi woli ti kuui, bɛ yɛn ye li mi n-kuna ti puɣisi li. Bɛ yi puɣisi dɔri ŋɔ naai, bɛ yihirila dɔ'zim din be di puuni maa ka che di zuna. Bɛ yi yihi dɔ' zim ŋɔ, bɛ tooi mali li kɔɣiri koko. Dɔri koko nyaɣisim ka kpee, kpaŋmi amaŋ' ka a nya li nyu.
• Zuna: Di nyɛla doo yi woli ka bɛ yihi di dɔ' zim maa ka che kpila maa, dina ka Dagbamba booni zuna maa. Dɔri kpila ka bɛ booni zuna ka di gba mali bukaata pam.
• Zilimbɔŋ
• Dari
• Tima
• Kpaligu: zuna ka bɛ mali maani kpaligu. Paɣaba n tooi maani kpaligu Dagbaŋ. Bɛ yi yɛn mali kpaligu, bɛ tooi waari la zuna ŋɔ, ka suuli paɣili. Bɛ yi paɣili naai bɛ lahi labisiri li mi tam buɣum ni yaha ka niŋ sima pahi kpalim bili ni lo di nɔli zaŋ pahi zuna ŋɔ ni labi duɣili. Bɛ yi tam li ka di bi n naai ka bɛ naan yi suuli diɛlli ka tɔli n kaham li zaɣi kpula, ka naan yi boli li kpaligu.

Kundivihira

Lahabali ŋɔ kuli nyɛla zaɣa ŋmaa. A ni tooi sɔŋsi Wikipedia ka ti sabi li ka di yaligi.