Climate movement

Diyila Dagbani Wikipedia
Climate movement
social movement, Laingu
Yaɣ shelienvironmental movement Mali niŋ
Ŋun pahi tuma tumbu nienvironmental organization Mali niŋ
Mali niyaclimate change mitigation, climate action Mali niŋ
Operating areaworldwide Mali niŋ
In opposition toTingbani biɛhigu taɣimalisi, climate change denial Mali niŋ

E-Class

Tingbani Biεhigu Taɣibu Laɣingu anfooni

Tingbani biεhigu tulim mini di maasim laɣingu nyεla sokam zaa laɣingu andunia ni, din nini kpa ni di mirisi tingbanzuɣulannima mini tuma duzuɣiri ka bε kpuɣi napɔŋ m-bo maligu n-ti daliriti din tahiri tingbani biεhigu tulim mini di maasim bukaata ni nyε shεli zaŋ ti li.[1][2]

Yuuni 2019 Greta Thunberg tingbanni, lala saha ŋɔ, bipuɣimbila ŋun daa nyε yuumpinaayɔbu bia ka daa yi tiŋa yuli booni Sweden la na daa che ka pɔhim zuɣu tuma yilinima (media) baŋ tingbani biεhigu tulim mini di maasim adalichi yεla. O daa yi naɣirila shikuru alizumba dali kam ka chani ginda tɔri ayirimo zaŋ chaŋ tingbani biεhigu polo. O daa galim ka fee daadama mini bε toondaannima ban daa nyε jintɔriba zaŋ ti Swedennima bε baɣa ni ka bε ban na yiɣisira sɔhibiεɣuni zuɣu.[3]

Greta Thunbergnima yinyahili nimmɔhi ayirimo ŋɔ daa bɔla bε ni mi shεli “The Greta effect” dina n daa yiɣisi ʒeman’ kara ka bε gba saɣi ti tingbani boiεhigu tulim mini di maasim adalichi ka di ti lεbi siyaasa yεltɔɣa. bipuɣinga ŋɔ daa pahi o shikuru bihi taba zuɣu ka bε to ayirimo zaŋ chaŋ yεlli ŋɔ polo. Dimbɔŋɔ daa kpaŋsi Uganda paɣa so ŋun yuli daa booni Vanessa Nakate ka o gba pili o dahalali ayirimo tɔbu o ya Uganda tingbanni.[4][5]

Taarihi[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Tuma din daa kpini tingbani biεhigu Laɣingu ŋɔdaa pilila yuuni 1990s ha, dini daa niŋ ka namatεri laɣinsi daa pili tingbani biεhigu yεltɔɣa tɔɣisibu din UNFCCC nima tuma la. Yuma 2000 la, tingbani biεhigu laɣingu shεŋa daa lahi kpa, kamani 350.org, Energy Action Coalition n-ti pahi Global Call for Climate Action.

Tingbani biεhigu laɣim doni daa nyεla yuuni kam doo UK tingbani din daa jεndi namatεri mini dolintabitali adalich doo din beni yuuni 20016 hali ni 2010 yuuni, dina n daa nyam laɣinsi shεŋa Europe , Africa ni US tingbana ka bε gba kpuɣi di napɔŋ. Scortland gba laɣim doni  gba daa yina yuuni 2020.

Di Tuma[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Yuuni 2014 niriba ayirimo tɔbu zaŋ jεndi tingbani biεhigu:: lala ayirimo ŋɔ  n daa nyε ayirimo din mali yaa Silimingoli September 21 yuuni 2014, di ni daa tooi laɣim daadam biεim tuhi kɔbisinahi New York tingbanni zaŋ chaŋ tingbani biεhigu ayirimo tɔbu la ni.

Bε bi kpaŋsi binyεra buɣim nyɔbu: Bε nyεl ban bi kpaŋsi binyεra buɣim nyɔbu din nyε din sɔŋsiri baligiri tingbani biεhigu taɣibu ka nyεla salo, siyaasa ni daabiligu soya puuni.[6][7]

Tuma duzuɣuri tingbanin biεhigu tuma tumbu:

Salo laɣinsi pam m-beni nyε tuma duri din zaŋ tingbani biεhigu tuma pahi bε tuma ni.

Tingbani biεhigu laɣinsi kpabu: Yuuni 2014 zaŋna hali ni zuŋɔ, tingbani biεhigu laɣinsi kuli zoorimi , di bahibahindi Amarika tingbani, bε kuli bela laɣinsi kpabu tinduya laɣi bɔmma soya ni bε sɔŋ baligi tingbani biεhigu taɣibu.Yuma 2015 mini 2016 zaa puuni, tingbani biεhigu laɣinsi kpabu nyεla din paai tinkpansi Amarika tingbani ka dimɔŋɔ ti che ka  Democratic Party nima deli pahi nianima ni yuuni 2016. Yuuni silimiingoli August 2015 tingbani namatεri baŋda Bill McKibben daa sabi  lahabali New Republic puuni n yεri Amarikanima ni bε yiɣisimi tɔbu zaŋ chaŋ tingbani biεhigu  taɣibu  ŋɔ polo.

Shikuruti ni ayirimonima zaŋ chaŋ tigbani Biεhigu  polo: Shikuruti ni ayirimonima zaŋ chaŋ tigbani Biεhigu, bε lahi mi shεli Fridays for Future (FFF), Youth for Climate, Climate Strike bee Youth for Climate  la nyεla tinduya laɣingu din nyε shikuru bihi dini ban bε chani shikuru alizumba dali ka chani ti pahiri ka bε tɔri ayirimo zaŋ chaŋ tingbani toondaanima polo ni  bε napɔŋ m-baligi tingbani biεhigu taɣibu ni binyεra buɣim nyɔbu polo.[8]

Bipola laɣinsi Kpabu:

Bipɔla andunia yaɣa zaa nyεla ban moona, ka sɔŋda bɔri maaligu zaŋ chaŋ tingbani biεhigu polo. Bipɔla tingbani biεhigu laɣinsi kamani SustainUs, Fridays for Future ni Sunrise Movement nima ti salo lahabali nib ε galimi toondaanima bε laɣinsi chandi ni, ayirimo tuɔbu ni, ni  soya kam ŋan pahi ka bε ni tooi doli galim ba.

Kundivihira[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

  1. Maher, Julie A. (2021-03-26). Fridays For Future.
  2. "Climate movement", Wikipedia (in English), 2022-04-15, retrieved 2022-04-16
  3. Error on call to Şablon:cite web: Parameters url and title must be specified.
  4. Ringstrom, Anna (2021-10-12). "Thunberg says COP26 is time for leaders to be honest" (en). Reuters. https://www.reuters.com/business/environment/thunberg-says-cop26-is-time-leaders-be-honest-2021-10-12/.
  5. 'Like I wasn't there': climate activist Vanessa Nakate on being erased from a movement (en) (2020-01-29).
  6. Fossil fuel divestment: a brief history (en) (2014-10-08).
  7. Global Fossil Fuel Commitments Database (en-US).
  8. International day of demonstrations on climate change - CNN.com (en).