Yuya salima
Yiɣi chaŋ yaɣa shɛli
Yiɣi chaŋ vihigu ni
Yuya salima nyɛla yɛltɔɣa biɛlima din mali tiri daadama, binyɛra, binkɔbiri n-ti pahi kpiɛŋlana Naawuni ka di mali ninyambo ka kpaŋsiri tuun'viɛla tumbu ti biɛhigu ni.[1][1][2] Salina balibu zooya, ŋa shɛŋa n-do gbunni ŋɔ.
Naawuni[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]
Naawuni salima sheŋa n-nyɛ[3]
- Chalpaŋ Duuma
- Niɣima Duuma
- Anduniya Ʒira
- Nagɔringondili
- Zaachi
- Binnamda Naa
- Natitamlana
- Zallakudura Naa
- Nakarigu
- Goni
- Nagaŋa
- Yikonaa
- Zuɣusaa ni tiŋlana
- Ŋun kura ka chɛra
- Ŋun niŋ aŋma, ka so kani niŋdi anara
- Kpiɛŋ lana Naa
- Ŋun nam du ka timisa
- Tihi ni mɔri lana
- Duuma.
- Saa lana
- Ŋmarisi duuma
- Kunkuna ni naɣilima lana
- Yuŋ ni wuntaŋ lana
- Dabari zaana
- Lunfa titali lana
Yaa Naa[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]
Yaa Naa salima m-bɔŋɔ:
- Gbewaa zuu
- Shitobu zuu
- Ʒirili mini Fɔɣu zuu
- Gbuɣinli zuu
- Zuɣusaa ni tiŋlana
- Tihi ni mɔrilana
- Andunia Naawuni
- Andunia balinda
- Saɣimlana
- Ban mali laamba ba
- Ban ka laamba ba
- Ŋun su kunkuna ni naɣilima
- Siɣiri ni tɔbu duri ni nam
- Yɔɣu tolandi
- Yɔɣu nabia
- Ŋun kɔhiri shɛba ka dari shɛba lana zuu
- Ŋun fa so bini zaŋti so lana zuu
- Gbuɣinli
Salinima[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]
Dabba[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]
Dabba salima m-bɔŋɔ [4]
- Salifu - Ojei
- Ibrahim - Looya
- Alaasani - Karikari Baako
- Fushɛni - Juuna
- Mahammaru - Zanjina,Mankaanu
- Abukali - Sadi Gariba
- Abilaai - Tooka, Ʒiɛɣu
- Yakubu - Gubili, Gommashaara
- Adam - Ziligi
- Bawa - Garizama
- Tampuli - Laɣimsaɣiri
- Wumbei - Nyaɣisi
- Iddrisu - Kɔribaabi, Maza
- Sulemana - Bindawude
- Ziblim - Bandamda
- Musah - Kalaamullaahi
- Sayibu - Zunzɔŋ
- Adamu- Katakule
Paɣaba[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]
Paɣaba salima m-bɔŋɔ
- Mariam - Yambu
- Amina - Ntaawa
- Memunatu - Baamunu
- Zenabu - Gadabsi
- Awa - Kafirigu, Ʒini duu ka nya ŋmariga
- Adamu - Katakule
- Lukayatu - Maande
- Laabi- Badawiya
- Rahama - Dahamalana
- Azima - Bubangani, Kaɣili piɛɣu kun pili ŋmani
Tinsi[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]
Tinsi salima m-bɔŋɔ[5]
B[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]
- Banvum - Tiŋpili yili
- Biɛɣu- Ŋmangalima yili
- Binbɛɣubee yili
- Binduli
- Botiŋli
- Bɔɣu
- Buŋluŋ
- Boakurugu - Kurugu nan dinbu yili
- Boapaligu -
C[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]
- Chaankpiɛŋ
- Chanshegu - Gbandari yili
- Chaŋnaa yili
- Chegu
- Cheshaɣu
- Chirifoyili
- Chirifoyili - Kambondala ni dɛi Molayili
- Choggu - Ŋamayili
D[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]
- Daboɣushee
- Dalimbihi
- Daliŋ - Yaɣiriyili
- Dibolo
- Dimabi- Fandiriyili
- Diyali (Diari) - Kambaŋ yili[2]
- Dohini - Bobʒia yili
- Dungu -Dunkurugu yili
F[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]
- Fihini -
- Fooshɛɣu -Fara Kpɛŋ yili
G[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]
- Ga - Tuuvɛligi yili
- Galinʒaɣu
- Galiwee - Fandiriyili/ faŋyili
- Gawaɣu -Tizaa ni niŋli yili/ Tomblima yili
- Gbali- Nyeʒiɛri yili
- Gbambaya
- Gbambu
- Gbanyamni-Tibala yili
- Gbaŋjɔŋ
- Gbarinaa yili
- Gbira tiŋa
- Gbuɣili- Dayalingiyili
- Gbulahigu
- Gbulahigu -Tuui simdi kun tuui biεri
- Gbuliŋ - Lukpaa yili
- Gbuliŋ - Lurikpaayili
- Gizaa
- Gizaa gundaa
- Go
- Gukpeɣu- Tulebiyili
- Gukpeɣu- Tulebiyili
- Gumo -
- Gunaayili
- Gupanarigu-Dasaŋa yili
- Gurigu- Tandum yili
- Gusheɣu -Duŋshɛliyili
- Gurugu-Tandum yili
- Gushagu
J[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]
- Jaanjɔri kukuo
- Jagbo
- Jashei
- Jimli -Batakpaɣiyayili
- Jiso-tɔribandiyili
- Jisonayili-Tɔribana yili
- Jonshɛɣʋ - Shɛkuŋ yili
K[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]
- Kaangbaɣu -
- Kaaŋfɛhi yili
- Kalipɔham - Kɔriguɣʋ yili
- Kanvili
- Kanvili -Karishiem yili
- Karaga - Beemoniyili, Tinkpaŋ yili, Bumbɔŋ yili
- Kasaligu
- Kasuiyiii -Shεbilandiyili
- Kasuliyili - Shariyili
- Katariga - Sombiliyili
- Kpabia- Nam Yelayili
- Kpachaa
- Kpalisogu- Nagim vala yili
- Kpalguŋ
- Kpanashe
- Kpanashe
- Kpanyili
- Kpatiŋa
- Kpawumo - Zalkuya yili
- Kpeendua - Gbengberiyili
- Kpene
- Kpɛinduu - Jengbɛriyili
- Kpilginni
- Kpilo - Zabsuu yili
- Kpimi
- Kpuɣu
- Kumbungu - Saɣindari yili, lɔɣubuyya yili, bimbiɛm yili
- Kuɣlogu - Jɛgbanayili
- Kuɣulɔɣu
- Kushibo - Zalikuya yili
- Kulnyevilla- Bicherikura yili
L[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]
- Lamashɛɣu(Lamashegu) - Daŋʒii yili
- Liŋgbiŋ - Diŋɔɣuyili
- Liŋgbuŋ gundaa
- Liŋgbuŋ vawaɣiri
M[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]
- Malishεɣu- jεbobili yili”
- Malshɛɣʋ-Jebɔbili yili
- Maŋguli - Yɛlisaa yili
- Mɔɣalaa-Dakahigi yili
N[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]
- Naabɔɣu -
- Naɣbiligu -
- Nambaɣila - Zaligɔma yili
- Namdu -
- Namdu gbulahigu -
- Nanton - Bataŋyili, Zabiʒirigu yili
- Nanvili -
- Naŋgbaɣu -
- Napolgu -
- Naya - Saankara yili
- Nlaalaayili -
- Nyako -
- Nyankpal- Gawaɣu -
- Nyankpal-Tuunayili -
- Nyankpala -
- Nyankpala – Beyomyili
- Nyantuo -
- Nyariʒiɛɣu - Naawayya yili
- Nyeshie - Kpaŋsiburi yili
- Nyɔɣilo
- Nyɛriʒee -
Ŋ[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]
- Ŋɔli
- Ŋarinŋ
P[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]
- Paɣazaa
- Pishiɣu- Namgbanayili
- Pong Tamale - Gbaai noo duri guŋ yili
S[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]
- Saachabu
- Saakuba- Kpamba yaliya yili
- Saambu - Kurisabiyili
- Saatiŋli-Balinkpe yili
- Sabɛɣu
- Sagbarigu
- Sagnarigu - Duŋkurugu yili, No'nyarigu ku kɔŋ kpamyili
- Sakoya
- Sakoya -
- Salaa
- Salinkpaŋ -
- Sanchaba
- Saŋ - Zoyayili
- Savulugu - Yoo yili, Dingambu yili[6]
- Savulugu Dungu
- Sorigu - Dimbaŋ yili
- Shalilanyili
- Shishaɣu -
- Sinsina
- Siŋa- laliyɔɣu yili, dumbari ku nɛm bobili yili
- Sunsɔŋ - Buɣyaligu yili
- Suri
- Surunaayili
T[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]
- Tali - Nnaanlɔɣi yili
- Tamali - Gumbiliya yili
- Tamaligu - Goozabiliyili
- Tampiŋ - Kpimbee yili
- Tarikpaa- Laliyɔɣuyili
- Tendaŋ
- Tibɔɣunaa yili
- Tibuŋ -Dam tia ku dam saa yili/ Salinkɔm ni kumsi lɔna yili
- Tidaŋ -
- Tijo
- Tijo - Kparigu naa
- Tindaŋ - Sincheeyili
- TiŋgoIi- Yεli namayili
- Tiŋkurugu - Kamshɛm yili
- Taha - Laɣim gbiɛri yili
- Tiriŋ
- Tiɣinaa yili - Kabi dari yili
- Toligu- Zɔbirigu yili
- Tolon - Wunyuɣiri yili, Alizanda dundɔli banpaai kperi ni paɣi wuni dabuɣilan yili
- Tolon Koblimahigu
- Tuɣu (Tugu)- Saaŋmaniyili, Katamyili
- Tuɣu yapala
- Tuunaayili-Bunbɔŋ yili
- Tarikpaa-Lariyoguyili
- Tuutingli - Simli darigoo kuhimaŋ' yili
V[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]
- Vawaɣiri
- Vitiŋ (Vitting)-Ŋmana yili
- Voɣu - Naanwalimayili, Bambiliyayili
W[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]
- Wariboɣu
- Wariboɣu kamonaa yili
- Wariboɣu Kukuo
- Wayamba - Suɣimeeyili
- Wurishe-Namkpana yili
Y[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]
- Yaɣbɔɣu
- Yaɣingu
- Yapalsi-ŋmeriguya yili
- Yemo karaga -
- Yishe
- Yobʒɛri
- Yogu- Gbamoyili
- Yɔŋ Dakpema
- Yɔŋ Duuni - Gbewa yili
- Yuɣu yili
Z[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]
- Zabizuɣu - Yɛlizoli yili
- Zagbalisi
- Zagua- Moyaayili
- Zaɣiyuri
- Zakali yili
- Zali-Tuɣlanyili
- Zaŋgbaliŋ -Dalaayili
- Zɔɣu- galimburiyili
- Zuɣu - Waa yili
- Zujung - ŋmaaʒiya-yili
- Zulɔɣu
Ʒ[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]
- Ʒiɛŋ - Ʒɛnʒama yili
Binkɔbiri, Binnema[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]
Binkɔbiri bee binnema salima sheŋa n-nyɛ[7]
- Juɣu - Kwankwan Sache
- Wabigu - Jiiwa
- Peenyua - Fulalana
- Jɛŋkuno, Zambaŋa - Duudɔɣu, Sakɔa, Naamam
- Jɛngbini - Daballi
- Kpatindaringa - Kpenkɔɣu
- Kunduŋ - Kula, Sapili
- Gbuɣinli - Yo'naa
- Nyabiga - Banche karima
- Nɔŋa - Okirekire namirinyi, Kuɣubihi kamonaa
Paɣapuulana[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]
Paɣapuhi nim salima sheŋa n-nyɛ
- Tuhi naa soli kun damdi tiŋa
- Kum kore kun ŋubi nɔŋa
- Onaale naale
- Salichi
- Gogaandiba yaan-naa
Sapashinnima[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]
Sapashinnnima salima sheŋa n-nyɛ[8]
- Kwapim ŋmɛrigu
- Nya ʒim min waligu
- Jankoni
- Kuɣulana tintini
- Zuɣinli
- Dantini ŋmɛrigu
- Bofo ŋmɛrigu
- Zuɣimazuɣima
- Nyamanyama ka dali
- Ka bɛ yɛri ni biɛɣu ni ka o yɛni zu ŋɔ
- Chaŋ biɛla ka tumo labi yiŋa
- Durisuŋ dari kum
- Jukaŋgbanim kɔri yila yila ka zunzuya wɔri nyaɣiboli
- Ku sibilaa Biɛli ka O nyɛli kum kaai biɛɣu
- Ŋun kpiri ni bobiri
Kundivihira[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]
- ↑ 1.0 1.1 Appelletion Mountain (English). appellationmountain.net. Retrieved January 3, 2021.
- ↑ 2.0 2.1 "The Bellowing Bulls Shall Seek Each Other Out: Dagbaŋ Praise Names as Epithets, Narratives and History" (in English). Global Journal of Interdisciplinary Social Sciences vol. 3 (3). ISSN 2319-8834. Retrieved May-June, 2014.
- ↑ Praying the Names and Attributes of God (English). Navigators.
- ↑ Abu Shardow Abarry. The Significance of Names in Ghanaian Drama (English). jstor.org.
- ↑ Puumaya. Dagbaŋ tinsi salimi (Dagbani). incubator.wikimedia.org. Retrieved 2015-07-09.[permanent dead link]
- ↑ Savelugu zaashee Dagbaŋ. Long Essay
- ↑ Linda. Praise from Animals (English). pinterest.com.
- ↑ The book of African Names (PDF) (in English). Duke Library Digital Collections. Archived from the original (PDF) on 2021-01-23. Retrieved 2021-01-01.