Tereré

Diyila Dagbani Wikipedia
Tereré
Lamalee
Yaɣ shelimate Mali niŋ
TiŋaParaguay Mali niŋ
Tingbani shɛli din yinaParaguay Mali niŋ
Intangible cultural heritage statusheritage asset listed by IPHAN, Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity Mali niŋ
Described at URLhttps://ich.unesco.org/en/RL/01603, https://ich.unesco.org/fr/RL/01603, https://ich.unesco.org/es/RL/01603 Mali niŋ
Di bukaata nimamaté leaf Mali niŋ
Practices and traditional knowledge of Terere in the culture of Pohã Ñana
Traditional tereré of water and herbs
CountryParaguay
Reference01603
RegionLatin America and the Caribbean
Inscription history
Inscription2020 (17 session)
ListKnowledge and practices concerning nature and the universe

Tɛmplet:Infobox nutritional value

Tereré (di pili li Guaraní[1]) nyɛla infusion n-ti yerba mate ( di "botanical" yuli nyɛ Ilex paraguariensis) ka bɛ niŋdi li ni kom din maai, kom din lɛbi kuɣuli n-ti pahi pohá ñaná (medicinal herbs),[2] ka zaŋ li niŋ "vessel". Di nyɛla din piligi Pre-Columbian America din daa lɛbi kali Governorate of Paraguay saha. Guaraní niriba nyɛla ban booni lala "infusion" ŋɔ ka'ay,[3] ka ka'a gbuni nyɛ tilaa (herb) ka y mi gbuni nyɛ kom. Bɛ lahi niŋdi binshɛli ka booni li "Juice tereré" bee "Russian tereré", di boligu maa doli lala di "region". Silimin gɔli December biɛɣ'pinaayopɔin dali yuuni 2020, UNESCO nim nyɛla ban daa zaŋ tereré of Paraguay pahi intangible cultural heritage, din nyɛ bin' nyura (tereré) n-ti pahi din niŋdi shɛm ni ti'lahi (pohá ñaná).

Di nyɛla din ŋmani mate —bin'nyuri din gba jɛndi yerba mate—amaa ka di waligimsim nyɛ tereré nyɛla bɛn nyuri shɛli zaɣ'mahili. Di kali yina Paraguay, ni ka bɛ kpaɣi li lee "cultural icon".[4][5] Saha ŋɔ, di nyɛla din niŋ bayana pam Southern Brazil, din be Eastern Bolivia n-ti pahi Argentina (tiŋgbani shɛŋa ni niriba ni mi "tereré of juice" gari "tereré of water").

Di zaa ni, bɛ pahiri la tilahi (medical herbs) kamani pererina, cocú, mint, sarsaparille, horsetail family, burrito, agrial or wax begonia, batatilla, verbena, spikesedges, ajenjo, slender dayflower, escobilla, lemon balm, saffron crocus, ginger, taropé, perdudilla blanca ni din kam pahi.[6][7]

Tereré nyɛla bin'nyuri shɛli bɛn daa zaŋ pahi Cultural Heritage of the Nation. Asibiri dabisili kam silimin gɔli february bahigu nyɛ "National Tereré Day" niŋbu.[8] Bin din gbaai 219/2019, National Secretariat zaŋ n-ti kaya ni taada nyɛla ban daa zaŋ Tereré niŋbu pahi National Intangible Cultural Heritage.[9] Itakyry nyɛ "Festival of Tereré" niŋbu tuma duzuɣu tum yuuni 1998.[10]

Taarihi[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Guaraní nim n-daa nyɛ ban tuui nyu li, bɛ daa pili li mi Guaraní-Jesuit Missions saha. Tereré nyɛla soli chandiba ni daa yɛligi shɛli. Niriba tooi niŋdi "jar of water" zaɣ'yini n-ti pahi guampa (bee mate, bee porongo) (Spanish) bee cuia (Portuguese) ni bombilla (Spanish) bee bomba (Portuguese) ka pirigi li zaŋ n-ti niriba. Guaraní-Jesuit Missions yaɣili nyɛla din mali wuntaŋ pam ka bɛ mali dihitabili ni lala bin'nyuri li ŋɔ nyɛla din mari niŋgbuna ka nyɛ "low-calorie", dam ni ka bin'nyuri shɛli ni.

Niriba pam nyɛla ban nyuri tereré ni tilahi din tibiri ka mari niŋgbuna. Northeastern Argentina nyɛla ban niŋdi li ni kom, tilahi din tibira n-ti pahi ice cubes (ka booni li tereré de agua (tereré din niŋ ni kom)), south-western Brazil nyɛla ban niŋdi li ni bin'wala kamani "lemon", "lime", leemo bee alaafee (pineapple). Bɛn niŋdi li la koŋkoba ka doli "region" shɛli ban niŋ li maa, ŋmahinli Formosa Province (Argentina), ni Paraguay niriba pam, di nyɛla bɛn niŋdi shɛli ni tilahi din tibira (medicinal herbs). Southern Paraguay nim nyɛla ban niŋdi li ni citrus juice.[11] A yi zaŋ bin'wala (fruit juices) laɣim tereré bɛ booni li la tereré de jugo (tereré with juice).

Guampas nyɛla "containers"shɛŋa bɛn mali binkɔ'biri yila maana, bɛ tooi mali la niɣi yila, "stainless steel", wood, mate porongo (a kind of cucurbit native from South America), bee "silver".

bombilla nyɛla "metal straw" ka bɛ mali li niŋdi yerba puuni.}[12] Kom nyɛla bɛn mali shɛli pahiri guampa din yɛn che ka di be kashii.

Niŋbu[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Tereré consumed from a guampa made of cattle horn with a silver bombilla
.

tereré niŋbu pam nyɛla din piligiri ni "filling a guampa" 2/3 to 3/4 yerba mate.[13][14] Ka zaŋ "ice cubes" pahi kom ni ka zaŋ li niŋ "vacuum flask". Di yi niŋ ka bin'wala bee "herbs" yɛn pahi di niŋbu ni bɛ yɛn zaŋ li mi pahi kom maa ni saha ŋɔ. Di nyubu ni, bɛ yɛn booi la kom bahi yerba din be guampa ka yihi li yerba ŋɔ puuni ni "metallic straw".[11] Kom ŋɔ nyɛla bɛn labiri niŋdi bɛn bori shɛm niŋda

Local customs[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Argentina, tereré nyɛla bɛn niŋdi shɛli ni "citrus juice" ka di nyubu nyɛ binshɛli din pahira tiŋgbani ŋɔ ni balli lee wuntaŋ saha chira, millennials nim nyɛla ban nyuri li pam.[15]

Tereré nyɛla Argentina nim ni zaŋ shɛli pahi bɛ saha kam bindirigu puuni, kamani Qom people nyɛla ban nyuri li bɛ bindira dibu sunsuun n-ti pahi torta fritas bee chipá cuerito. Vihigu nyɛla din wuhi ni Qom ninvuɣ shɛba ban nyuri li dabisili pulini nyɛla din gari kɔbigi puuni vaabu pihiwɔyi.[16]

Pirin la wuntaŋ tɔlim zuɣu, tereré nyubu nyɛla din niŋ bayana Central-West mini Northern region zaŋ n-ti Brazil ka bɛ tooi niŋdi li ni bin'wala pam amaa "coffee" nyɛ bin'nyuri shɛli din niŋ bayana pam Brazil.

Lihimi m-pahi[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Kundivihira[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Tooni karimbu[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

  • Asunción 1537: Madre de la gastronomía del Río de la Plata y de Matto Grosso do Sul. Vidal Domínguez Díaz (2017).
  • Poytáva: Origen y Evolución de la Gastronomía Paraguaya. Graciela Martínez (2017).

Tɛmplet:Yerba mate Tɛmplet:Herbal teas