Right to Housing

Diyila Dagbani Wikipedia

E-Class


Soya zaŋ’ jandi ya biɛhigu shee nyɛla fukumsi zaŋ ti salo kam ni so' shɛŋa din tu ni bɛ ya be biɛhigu shee beni n-ti so kam.

Logo of the Plataforma d'Afectats per la Hipoteca, a Catalan housing rights advocacy group, which means "Stop Evictions"

Soya zaŋ jandi ya biɛhigu nyɛla ninsala nyaŋsim ni kaya ni taada soya ni bɛ mali ya din ni saɣi ba. Di niŋ bayaana tiŋ’ shɛŋa zalisi kundinima puni ni andunia kundi gahinda nti pahi Universal Declaration of Human Rights mini International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights.

Di gbunni[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Homeless sleeping on Paulista Avenue, São Paulo city, Brazil
Housing Is A Human Right

Ya malibu soya nyɛla din niŋ bayaana international human rights instruments kalinli shɛli puuni. Article din pahira pishi ni anu Universal Declaration of Human Rights ni saɣi ti ka dama ya malibu soli pahila ninsala soli zaŋ jɛndi viɛnyɛla biɛhigu.

Sleeping, homeless children in early 20th-century New York City taken by Jacob Riis

Article shɛli din pahi pia ni yini(yaɣi yini) din be International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights (ICESCR) gba saɣiti salinima soya zaŋ jɛndi ya mɛbo ka di nyɛ right to an adequate standard of living yaɣili.

Zaligu din nyɛ international human rights law wuhiya ni salinima ya soya nyɛla din za di gama zuɣu ka shɛli ku tooi damli. Di daa bo kahigibu n-ti lala zaligu ŋɔ maa 1991 General Comment no 4 zaŋ jɛndi ya bayaana niŋbu, laɣingu din yuli booni UN Committee on Economic, Social and Cultural Rights.[1] n daa su yɛltɔɣa ŋɔ fukumsi. Lahabali muni shɛli di ni zaŋ ti maa tirila alikaali yaɣili ni mili shɛm bɛ tumtumsa ni.[2]

The Yogyakarta Principles zaŋ kpa international human rights law din mali niŋsim ni milinsi zaŋ jɛndi paɣa ni doo laɣimbu (sexual orientation) mini paɣa bee doo waliginsim (gender identity) saɣiti kadama:

sokam mali soli nti ya shɛli din yɛn saɣi o, nti pahi gubu tiŋa yibu. bee dunia zaa, n-gbaari niriba pam. Doro din wuligi pam ka bi gbahi niriba pam pala alobo. Doro din wuligi pam ka bi gbahi niriba pam kamani fiεɣufiεɣu din gbahiri niriba yuuni kam bi kaani pahiri alobo ni, di ni niŋ ka di pala dunia zaa ka di wuligi gili ka nyεla  niriba biεla la zuɣu.  Daadam nyεvuli biεhigu ni, alobo dɔriti nyεla din beni kamani; chaŋkpandi/ sanjaɣa  ni kɔhingutɔntɔn/kɔhimpiεligu. Alobo doro din daa mali yaa ka sokam daa mi di yεla n-daa nyε “black death” ka bε daa lahi mi li alobo la  “plague” din daa ku niriba ban kalinli daa yiɣisi miliyɔŋ pisɔpɔin ni anu hali ni miliyɔŋ kɔbishii yuun’ shεŋa ŋan gari la. Di taachi ŋɔ daa na pa lala hali ka alobo shεŋa daa naan yuuni ka bi daa booni Duniayili alaafee tuma yilinima daa wuhi soya dibaayɔbu m-buɣisi  doro ni loori shεm niriba biεla puuni  zaŋ hali ti lεbi alobo. Di piligirimi di yi ti niŋ ka dɔr’ loorili daŋ binkɔbiri gbahibu  ka bɛ mi gba zaŋ loo ninsalinima biεla n dii loori niriba mali chana hali ni dunia yaɣa ni bɔba. Ninvuɣ’ so ŋun za duniayili alaafee tumayili zaani  yεra wuhiya ni “ alɔbo dii ka bɔ.

Ya malibu soli nyɛla din biri be Article 28 of the Convention on the Rights of Persons with Disabilities, Article 16 of the European Social Charter (Article 31 of the Revised European Social charter) and in the African Charter on Human and Peoples' Rights.[3] Zalisi nyɛla so' shɛli bɛ ni doli n-kuri binneembihi ka di nyɛla di yɛn bola soli n-che ka bin’ nɛma tim din nyɛ pohim dini bee -bɛ ni booni shɛli fumigants la- wuligi luɣi shɛli bɛ ni mihi li maa zaa. Lala tim ŋɔ n-yɛn liɣi lala bin’ nɛma ban be lala luɣili maa. Dina ka bɛ mali kuri bee n-kariti lala bin’ nɛma maa duri ni, tam ni, bimbiɛlima ni, ni puzuri ni, ka bɛ lahi mali li niŋdi neen' shɛŋa din yirina tiŋduya ni bee bɛ ni mali neen' shɛŋa yihiri tiŋduya ni din yɛn gu ka che dɔribimbira ʒi n-looi tiŋ’ shɛŋa dabam. Lala niŋsim ŋɔ lahi damdi lala bin’ neembihi ŋɔ ni be binshhɛli ni maa biɛhigu, ka damdi lala bin’ neembihi maa maŋmaŋ biɛhigu.

UN Habitat[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

The simplified logo of UN Habitat

Bineebihi tuɣilibu mali la soya ayi: tuuli, bε ni mali nia ni bε tuɣili luɣ’ shεli polo maa bε yεn ŋari la luɣ’ shεlikam ka voli lahi kani. Di nyaaŋga, ka bε tuɣili tiim maa. Bε ni che bε ni tuɣili tiim maa luɣ’ shεli maa ka di ku bineenbihi shεŋa ŋan be bε ni tuɣili timm luɣ’ shεli maa saha shεli sunsuuni. Din bahindi nyaaŋga, bε yooi luɣilikam bahi ka tiim maa lɔɣu maa doli pɔhim maa chaŋ, din yi pan tooi ti daadama soli ka bε kpe. Dimbɔŋɔ yi niŋ viεnyεla, lala biεhigu shee ŋɔ ku lahi mali bineebihi ŋɔ ka viεla n-ti daadama.

Tiim tuɣilibu mali balibu pam zaŋ chaŋ yili kam polo. Luɣ’ shεli din be yiya sunsuuni, lɔba tantinima kamani din be ka gbanbila laasaabu ka bε yεn zaŋ pili yili maa zaa ka tuɣili tiim maa dini. Lala dini ŋɔ bε booni li mi “tanti tiim tuɣilibu”. Tanti lɔba ŋɔ taɣiri la tiim ŋɔ lɔɣu maa ka di bi yi n-kpe  ya’ kɔɣila maa. Tiim ŋɔ tuɣilibu ni tooi paai bakoi ka dimbɔŋɔ doli la yili maa tulim bee di maasim ni  be shεm ni bineenbihi maa ni nyε shεli[1].

Di niŋbu[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Canada[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

A yi chaŋ Canada, salinima yiko nima zaŋ chaŋ bɛ behisi shee daa lɛbi la zaligu silimiin goli June 21, yuuni 2019 saha shɛli bini daa kpa National Housing Strategy Act la [4]. Zaligu maa daa pilila tuma silimiin goli July 9, 2019.[5]

South Africa[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

South Africa nim Zalikpana Kundi yaɣili pishi ni ayɔbu section 26 Chapter Two of the Constitution wuhi ya ni "ni so kam mali soli ni o mali o yili bee o maŋmaŋa biɛhigu shee". Department of Human Settlements, gɔmnanti tuma duu yaɣili din su salo ʒishahi ni be behisi shee nim ka be zaŋ yalli ŋɔ n-ti ni be lihi ka di niŋ. Vihigu din ka daɣiri wuhiya ni salo ban kalinli paai miliyɔŋ dibaata ni din yaɣi pirigili na kuli bela du'shɛŋa din na nyɛ tiŋgbaŋ yiya (2013 data),[6] ka vihigu shɛli gba wuhi ni salo shɛba ban kalinli paai 200,000 nyɛla ninvuɣ' shɛba ban ka behisi shee bee ban be pala zuɣu (2015 data).[7]

United States[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

2020 protest against evictions in Minneapolis, Minnesota

Niriba pam kuli United States ka ka behisi shee. To amaa gbaai yihi Massachusetts, luɣushɛli dɔɣim ni dɔɣiriba (amaa ka daadam bɛligu ban ka yinsi) ni mali soli ni be tooi bo be maŋmaŋa behisi shee.[8] California tiŋgban ni, bi' shɛba ban zo ka che be yinsi mali ni be yi gbaaba, ka bi zaŋ ba tahi n-ti niŋ du' shɛŋa ni hali be yi bi yali be laamba gba.[9] New York City gba mali la luɣushɛli be ni tooi gbaai bihi ban tahi dɔmini be yiko ni be be be behisi shee.[10]

See also[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Kundivihira[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

  1. 1.0 1.1 Terminski, Bogumil (2011). "The right to adequate housing in international human rights law: Polish transformation experiences". Revista Latinoamericana de Derechos Humanos 22 (2): 219–241. ISSN 1659-4304. Retrieved 20 December 2014.
  2. Edgar, Bill (2002). Access to housing: homelessness and vulnerability in Europe. The Policy Press. p. 17. ISBN 978-1-86134-482-3. More than one of |author= and |last= specified (help)
  3. Archive copy.
  4. https://chra-achru.ca/blog_article/right-to-housing-is-now-law-in-canada-so-now-what-2/
  5. https://laws-lois.justice.gc.ca/eng/acts/N-11.2/FullText.html
  6. http://www.thehda.co.za/uploads/files/HDA_South_Africa_Report_lr.pdf
  7. Homelessness in South Africa. Retrieved 2019-06-19.
  8. Archive copy.
  9. A Handbook on California's "Right to Shelter Law".
  10. A Right to Shelter in New York