Rabinal Achí

Diyila Dagbani Wikipedia
Rabinal Achí
literary work
Di pilli ni1850 Mali niŋ
TiŋaGuatemala Mali niŋ
Form of creative workplay Mali niŋ
Sab'sabiraunknown value Mali niŋ
Tingbani shɛli din yinaGuatemala Mali niŋ
Intangible cultural heritage statusRepresentative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity, Masterpieces of the Oral and Intangible Heritage of Humanity Mali niŋ
Described at URLhttps://ich.unesco.org/en/RL/00144, https://ich.unesco.org/fr/RL/00144, https://ich.unesco.org/es/RL/00144 Mali niŋ

Rabinal Achí nyɛla Maya theatrical kpɛri shɛli bɛn sabi Kʼicheʼ balli ni[1] ka nyɛ bɛn niŋdi shɛli yuuni yuuni Rabinal, Baja Verapaz, Guatemala. Di yuli n-daa na booni Xajoj Tun, ka di gbunni nyɛ "Dance of the Tun". Bin'shɛŋa bɛn mali ŋmɛri binkumda ŋɔ yuli booni "wooden drum".[2][3] Di nyɛla kali wahi shɛŋa bɛn daa wari pɔi ni bɛ maŋ sulinsi deebu saha la yino ka bɛ na wari li. Di nyɛla bɛn niŋdi shɛli yuuni kam silimin gɔli January biɛɣ'pishi ni anu dali, tiŋ maa zaa nyɛ ban niŋdi Rabinal. Di chanimi ni waa, yila n-ti pahi binkumdi nima din ŋmɛri binkumda. Di niŋbu nyɛla din be Rabinal taarihi ni tum yuun kurumbuna ni ha ka nyɛ din na be bɛ kaya ni taada ni. Lahabali zaŋ n-ti Rabinal Achí nyɛla din jɛndi Rabinal mini Kʼicheʼ, tiŋsi ayi din baɣi taba.[4] Bɛ ni yɛri niin' shɛŋa niŋdi li nyɛ din waligi ninvuɣ shɛba ban niŋdi li ŋɔ tuma di puuni ka che taba song-dance-drama.[5]

Guatemalan masks on display. The Rabinal Achi depends on the use of such masks in all performances.

Pili li[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Rabinal Achí nyɛla Maya yila- waa- kpɛrigu (song-dance-drama) din daa piligi fifteenth century ka bɛ mali kali nima mini "wooden masks" tiri di lahabali. Binkumdi ŋmɛri nima pam nyɛla bɛn mali shɛli ŋmɛra kamani "gourds".[4] Rabinal Achí nyɛla din daa piligi tum 1600s ka niŋdi li silimin gɔli January biɛɣ'pishi ni anu dali ka bɛ niŋdi li paɣari Saint Paul,[6] "patron saint" zaŋ n-ti Rabinal.[5]

Early recording[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Rabinal Achí nyɛla din daa pun be ni tum 16th century, tuuli bɛ daa na bɛ yaari li hali ti daa na yoli piligi di yaabu. Di tuuli lahabali ŋɔ nyɛla din yina anonymous author,[7] amaa Charles-Étienne Brasseur de Bourbourg ŋun nyɛ French clergyman nyɛla ŋun daa lɛbigi li French.

Ninvuɣ shɛba ban niŋdi li[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

  • The Rabinal Achí, prince of Rabinal
  • The Kʼiche Achí, prince of the Kʼicheʼ.
  • The king of Rabinalebʼ
  • JobʼToj
  • Achij Mun (his servant)
  • Ixoq Mun, who has both male and female traits
  • The Green-Feathered Mother
  • Uchuch Qʼuqʼ
  • Uchuch Raxon
  • Thirteen eagles and jaguars, warriors of the fortress of Kajyubʼ, the principal town in Rabinal.

Yuuni 2005, UNESCO daa zaŋ waa kpɛrigu din yina Rabinal ŋɔ pahi Masterpieces of the Oral and Intangible Heritage of Humanity.

Noosi[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

  1. Akkeren 1999, p. 281.
  2. Dennis Tedlock, Rabinal Achi, p. 200
  3. van Akkeren, Ruud (2000). Place of the Lord's Daughter: Rabinal, its history, its dance-drama. Leiden University: Research School of Asian, African, and Amerindian Studies. p. 320. ISBN 9057890453.
  4. 4.0 4.1 Leinaweaver, Richard. "Rabinal Achi: Commentary". Latin American Theatre Review.
  5. 5.0 5.1 "Maya dance drama, the Rabinal Achí - Revue Magazine" (en-US). Revue Magazine. 2016-12-09. http://www.revuemag.com/2016/12/maya-dance-drama-the-rabinal-achi/.
  6. El "Rabinal Achi".
  7. Leinawaver, Richard. "Rabinal Achi: Commentary". Latin American Theatre Review.

Kundivihira[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Tooni Karimbu[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

  • Howell, Mark (2007). "Possible Prehispanic Music Survivals in the "Rabʼinal Achi"". The World of Music 49 (2, Music Archaeology: Mesoamerica): 105–138. Tɛmplet:Subscription required
  • Yurchenko, Henrietta (1990). "El Rabinal Achí, un drama del siglo XII de los mayas-quichés de Guatemala" (in es). Anales de la Academia de Geografía e Historia de Guatemala LXIV: 169–182. ISSN 0252-337X.

External links[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Tɛmplet:Maya