Lunsi

Diyila Dagbani Wikipedia

E-Class

Local_drummers_6

Luntali nyɛla daankali shɛli din teeri ti ti yaan nima yɛla bee n wuhiri a ni nyɛ so n-nyɛ luntali. Ninvuɣu shɛba ban ŋmɛri luŋa ka bɛ booni lunsi.[1] Naa Luro[2] ʒemani ka luntali daa yi palo Dagbaŋ. Diyali(Diare) ka luntali daa piligi Dagbaŋ. N yaba Biziŋ bia Lunʒiɛɣu N-daa pili luntali Dagbaŋ[3].[4] Lunsi zuɣulani Dagbaŋ n-nyɛ N yaba Namo-Naa.[5]

Lunsi tuma niɛma[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

The_National_Archives_UK_-_CO_1069-34-98-2-001
  1. Gbaŋ
  2. Lunkɔbili
  3. Lundihi
  4. Luntamdigu
  5. Lunkuɣura
  6. Gban-nyɔɣu
  7. Lundɔli
  8. Din pahi n-nyɛ:
  9. Peenkpaa
  10. Sheriga
  11. Yɔɣ'li

Lunsi nama[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

  1. Luŋ-Naa
  2. Sampahi-Naa
  3. Dobihi-Naa
  4. Taha-Naa

Di Piligu[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Naa Nyaɣisi n-daa zali lunsi[6]. O yɛliya ni o bia Biziŋ ka o daa gbaai n-ti ti Yaba Lunzoo Tusua ni o wuhi o luntali. Abdulai lahi yɛli ni nam ni yɛn tuui pili Dagbaŋ ŋɔ puuni, Naa Nimbu n-daa pili li. Nimbu ŋɔ ka bɛ daa lahi booni Kpuɣinimbu la. Kpuɣinimbu ŋɔ ba n-daa nyɛ Tɔhiʒee. Abdulai wuhiya ni Kpuɣinimbu ni daa di n-ti kpi, Naa Ʒipopɔra n-daa deei. Naa Ʒipopɔra ŋɔ daa nyɛla Kpuɣinimbu bia ka Ʒipopɔra ti kpi ka Naa Kumtili deei.[7]


Kundivihira[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

  1. Chernoff, John Miller. Master Drummers of Dagbon: Drumming from Northern Ghana (in English). Rounder Records.
  2. Sulemana, Tia (1970). Naa Luro mini o bihi. Ghana. Accra-Tema, Ghana: Bureau of Ghana Languages.
  3. Dor, George Worlasi Kwasi (2014-02). West African Drumming and Dance in North American Universities: An Ethnomusicological Perspective (in English). Univ. Press of Mississippi. ISBN 978-1-61703-914-0. Check date values in: |date= (help)
  4. Yussif, Elias (2013-07). THE FACET OF BLACK CULTURE (in English). Trafford Publishing. ISBN 978-1-4669-8847-7. Check date values in: |date= (help)
  5. Abdallah, Zablong Zakariah (2010). The Lunsi (drummers) of Dagbon: Tradition and Change (in English). Institute of African Studies, University of Ghana. ISBN 978-9988-1-3521-8.
  6. History of the Dagbon State (en) (2019-01-26).
  7. Odotei, Irene K.; Awedoba, A. K. (2006). Chieftaincy in Ghana: Culture, Governance and Development (in English). Sub-Saharan Publishers. ISBN 978-9988-550-74-5.