Yiɣi chaŋ yɛligu maŋamaŋa puuni

Ghana National Science and Maths Quiz

Diyila Dagbani Wikipedia


Ghana National Science and Maths Quiz nyela yuuni kam science mini laasabu malibu yahili Ghana zaa baŋsim gbirigibu zaŋti S.H.S bihi Ghana puuni. Di nyela Primetime Limited, ban nye ban wuligiri lahabaya zaŋ jɛnidi bohimbu mini wuhibu, tuum yuuni 1993.[1]

Science mini laasabu malibu baŋsim gbirigibu ŋɔ nyɛbili nyemi ni di kpaŋsi science mini laasabu malibu bohimbu din yen soŋ shikurubihi ka be tooi tiɛɤiri tiɛɤa parisi ka ni tooi vihi zaŋ kpa duniya sheli ni ti ni beni ŋɔ ka lahi tooi kpaŋsiri nyintahili din mali alibarika kariŋzona sunsuuni.

Piligu maa, Unilever nim '' Brillant Soap'' n-daa su Baŋsim gbirigibu ŋɔ fukumsi, ka niribi pam ba n daa chaŋ S.H.S daa mili lala saha maa ''Brilla'', ka di lahi nye kariŋzona diɛma ŋan kalinli be yaɤi lala tooi lahindi Ghana S.H.S . nima.[2][3]

Science mini laasabu malibu baŋsim gbirigibu ŋɔ nyela ŋan yuugi Ghana ninliɤa kpanjɔɤu ninliɤa ŋan jɛnidi bohimbu mini wuhibu. Be daayi yiɤirilimi na GTV zugu di yi niŋ ka Baŋsim gbirigibu saha paagi yuuni puuni, Asibiri asiba kugu pin yini ni Alaaba dali zaawuni kurugu anahi.

Tarihi[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Tiɛɤa zaŋkpa baŋsim gbirigibu ŋɔ yihibu na, din nyɛbili nye ni di kpaŋsi science mini laasabu malibu bohimbu daa be kpiri Ghana zaa science lahanu ni. Amaa di daa kpirila University of Ghana, Legon teneesi ŋmebu shee yuuni 1993.

Kwaku Mensa-Bonsu, ŋun n daa nye ŋun tabiri Primetime chaŋdi, daa nyela ŋun be teneesi ŋmebu shee ni o zonima, Prof Marian Ewurama Addy mini Ebenezer Kweku Awotwe ban lahi ka be nyevuyani zuŋɔ ŋɔ . Mensa-Bonsu daa malila suhu bohigu zaŋkpa daliri sheli zugu noonbila yi tam niɤilim buɤum zuɤu, di be gbaari o a maa ka ninsala nim ku tooi niŋ lala.[4] Awotwe ni daa baŋsi o naagi, Mensa-Bonsu daa nyela ŋun nye hankali pariga ni di tu ni be kpa baŋsim gbirigibu zaŋ jenidi Science mini laasabu malibu.[5][6]

kariŋzona ban na min kpuhi ʒaashee maa[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

[7][8]

Yuuni ʒaashee kpuhiriba Ban paya Ban pahi ayi
1994 Prempeh College Achimota School -
1995 Presbyterian Boys’ Secondary School Opoku Ware School -
1996 Prempeh College Presbyterian Boys' Secondary School -
1997 Opoku Ware School Prempeh College -
1998 Achimota School St. Peter's Senior High School -
1999 Mfantsipim School Wesley Girls' High School -
2000 St. Peter's Senior Secondary School Mfantsipim School -
2001 Pope John Secondary School Ghana Secondary Technical School -
2002 Opoku Ware School St. Peter's Senior High School -
2003 Presbyterian Boys’ Secondary School Opoku Ware School -
2004 Achimota School St. Peter's Senior Secondary School -
2005 St. Peter's Senior Secondary School Opoku Ware School -
2006 Presbyterian Boys’ Secondary School St. Peter's Senior High School -
2007 St. Augustine's College Kumasi Anglican Senior High School -
2008 Presbyterian Boys’ Secondary School Opoku Ware School -
2009 Presbyterian Boys’ Secondary School Achimota School -
2010 No competition held -
2011 No competition held -
2012 Ghana Secondary Technical School St. Francis Xavier Minor Seminary -
2013 St. Thomas Aquinas Secondary School Presbyterian Boys' Secondary School Mfantsiman Girls Senior High School
2014 Mfantsipim School Ghana Secondary Technical School St. Francis Xavier Minor Seminary
2015 Prempeh College Adisadel College University Practice Senior High School
2016 Adisadel College Opoku Ware School Mfantsipim School
2017 Prempeh College St. Thomas Aquinas Senior High School Adisadel College
2018 St. Peter's Senior High School West Africa Senior High School Adisadel College
2019 St. Augustine's College Presbyterian Boys’ Secondary School St. Peter's Senior Secondary School
2020 Presbyterian Boys’ Secondary School Adisadel College Opoku Ware School
2021 Prempeh College Presbyterian Boys’ Secondary School Keta Senior High Technical School
2022 Presbyterian Boys’ Secondary School Prempeh College Adisadel College
2023 Presbyterian Boys’ Secondary School Achimota School Opoku Ware School

kariŋzona Pubu Zaŋkpa ʒaashee Maa Kpuhibu Polo[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Pubu Dooshee Shikuru ʒaashee Kpuhibu Kalinli Ban Paya Dooshee Ban pahi Ayi Dooshee Kpalinkpaa Paabu Kalinli Yuuni be ni kpuhi ʒaashee Yuuni be ni doni bu yi zuɤu Yuuni be ni doni bu ta zuɤu
1 Presbyterian Boys' Secondary School 8 4 0 12 1995, 2003,2006,2008,

2009,2020,2022,

2023

1996,2013,

2019,2021

-
2 Prempeh College 5 2 0 7 1994,1996,

2015,2017,

2021

1997, 2022 -
3 St. Peter's Senior High School 3 4 1 8 2000,2005,

2018

1998, 2002,2004,

2006

2019
4 Opoku Ware School 2 5 2 9 1997, 2002 1995,2003,

2005,2008,

2016

2020,2023
5 Achimota School 2 3 0 5 1998, 2004 1994, 2009, 2023 -
6 Mfantsipim School 2 1 1 4 1999, 2014 2000 2016
7 St. Augustine's College 2 0 0 2 2007, 2019 - -
8 Adisadel College 1 2 3 6 2016 2015, 2020 2017, 2018, 2022
9 Ghana Secondary Technical School 1 2 0 3 2012 2001, 2014 -
10 St. Thomas Aquinas Senior Secondary School 1 1 0 2 2013 2017 -
11 Pope John Secondary School 1 0 0 1 2001 - -
12 St. Francis Xavier Minor Seminary 0 1 1 2 - 2012 2014
13 West Africa Senior High School 0 1 0 1 - 2018 -
13 Kumasi Anglican Senior High School 0 1 0 1 - 2007 -
13 Wesley Girls' High School 0 1 0 1 - 1999 -
14 Keta Senior High Technical School 0 0 1 1 - - 2021
14 University Practice Senior High School 0 0 1 1 - - 2015
14 Mfantsiman Girls' Senior High School 0 0 1 1 - - 2013
  1. "Inside Ghana's wild and raucous quiz show". BBC News. https://www.bbc.com/news/av/world-africa-44903591/the-national-science-and-maths-quiz-has-kept-ghanaians-thrilled-for-25-years.
  2. Winners Of The National Science and Maths Quiz From 1994 – 2019 (12 July 2019).
  3. National Science & Maths Quiz.
  4. About (en-US) (2016-04-26).
  5. Elsie A. B. Effah Kaufmann (BSE MSE PhD (Pennsylvania)) | Department of Biomedical Engineering.
  6. Elsie Effah Kaufmann.
  7. Winners Of The National Science and Maths Quiz From 1994 – 2019 (12 July 2019).
  8. Past Winners - NSMQ.