El Güegüense

Diyila Dagbani Wikipedia
El Güegüense
literary work
Notable worktheatre, ball Mali niŋ
TiŋaNicaragua Mali niŋ
Tingbani shɛli din yinaNicaragua Mali niŋ
Intangible cultural heritage statusRepresentative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity, Masterpieces of the Oral and Intangible Heritage of Humanity Mali niŋ
Described at URLhttps://ich.unesco.org/en/RL/00111, https://ich.unesco.org/fr/RL/00111, https://ich.unesco.org/es/RL/00111 Mali niŋ
El Güegüense

El Güegüense (Spanish pronunciation: [el ɣweˈɣwen.se]; di yuli lahi booni Macho Ratón, pronounced [ˈma.tʃo raˈton]) nyɛla satirical kpɛrigu ka daa tuui kpɛri post-Colonial Nicaragua. Di nyɛla din pahi Latin America's binshɛŋa din gahim puuni ka nyɛ bɛn shɛli niriba ni mali baŋdi Nicaragua's ka di nyɛ din laɣim yila, waa n-ti pahi "theater".[1] Bɛ daa lahi miɛ "monument" niŋ rotonda sunsuun (roundabout) din be Managua.[2] El Güegüense nyɛla bɛn niŋdi shɛli San Sebastián din be Diriamba (Carazo) bin din gbaai silimin gɔli January biɛɣ'pinaayopɔin dali hali ni biɛɣ'pishi ni ayopɔin dali.

Pili li[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Kpɛrigu ŋɔ nyɛla buku sabiri baŋda ni daa sabi shɛli 16th century, ka di nyɛ di be kaya ni taada waa kura ni Western Hemisphere.[3] Di nyɛla noli baŋsim shɛli bɛn daa mali tiri niriba hali ka bɛ daa ti sabi li ka zaŋ wuhi salo yuuni 1942.[4] Lahabali din jɛndi tuuli sabi ŋɔ wuhiya ni kpɛrigu ŋɔ mali la 314 lines ka daa tuui sabiNahuat mini Spanish.

Etymology[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Kpɛrigu yuli nyɛla din yina di kpɛri kpɛriti biingi sani, El Güegüense, di nyɛla din yina Nahuat bachi ni Wewej, ka di gbuni nyɛ 'ninkurigu' bee ' doo ŋun nyɛ baŋda (wise man)'.[4]

Taarihi[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

"El Güegüense" nyɛla din zani n-ti folklore zaŋ n-ti Nicaragua, dizuɣu UNESCO daa zaŋ li pahi "Masterpiece of the Oral and Intangible Heritage of Humanity" yuuni 2005 Nicaragua koŋko n-daa nyɛ tiŋgbani shɛli din be Central America ka nyɛ din daa pahi Latin America tiŋgbani ayobu la yini din be UNESCO.[5]

Kpɛrikpɛritiba[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Kpɛribu nyɛla kpɛrikpɛritiba pinaanahi, "the three mestizos":

  • Güegüense (mini o bia)
    • Don Forcico
    • Don Ambrosio

Spanish zalisi:

  • Governor Tastuanes
  • Captain Alguacil Mayor
  • Royal Clerk
  • Royal Assistant;

Paɣaba:

  • Doña Suche Malinche - (ni paɣ'sara ayi)
  • Macho-moto, Macho-viejo, Macho-mohino, n-ti pahi Macho-guajaqueño

Balli[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Di balli nyɛla Spanish ni Nicarao (Nahuat), ka dizuɣu che ka saha shɛŋa bɛ yɛri ni di nyɛla Spanish mini Nahuat creole language. Amaa shɛhira kani n-ti din bɔŋɔ.[6]

Pɔhim zuɣu yɛl'gola[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Pirin la liɣiri nyɛla din be "El Güegüense" tooni, kpɛrigu nyɛla bɛn ŋmɛri shɛli pɔhim zuɣu saha shɛli kam ka shɛba yɛli ni di nyɛla siyaasa niŋdiba ni diri amaana shɛm bee tuma duzuɣuri ni diri niriba amaana shɛm.[7] Piibu- piibu shee amaana dibu gba nyɛla din pahi "El Güegüense" din daa niŋ ka FSLN paati nim daa kpɛ taba ni yuuni 1990.[8] Ka zalikpana zaŋ n-ti "El Güegüense" daa mali yaa Nicaraguan folkloric.[9]

Lihimi m-pahi[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Bibliography[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Kundivihira[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

External links[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]