Cape Town

Diyila Dagbani Wikipedia
Cape Town
port settlement, tinzuɣu, statistical territorial entity, big city, tinzuɣu
Pahi laWestern Cape Mali niŋ
Di pilli ni1652 Mali niŋ
Yu'maŋliCape Town Mali niŋ
Zuliya wuhibuCape Town, Kaapstad, iKapa, Motse Kapa Mali niŋ
Siɣili-lana yuliCape of Good Hope Mali niŋ
Yu'gahindiliCapetonian, Captonien, Captonienne, capetoniani Mali niŋ
Dunia yaɣiliAfrica Mali niŋ
TiŋaSouth Africa Mali niŋ
Din be shɛli polonaCity of Cape Town Mali niŋ
Wakati luɣiliUTC+02:00 Mali niŋ
Be ni bee n pa kodoosheei zuɣuTable Bay Mali niŋ
Tiŋgbaŋ yaɣili calinli33°55′31″S 18°25′26″E Mali niŋ
Office held by head of governmentmayor of Cape Town Mali niŋ
Tiŋgbani zuɣ'lanaGeordin Hill-Lewis Mali niŋ
Nira zaŋtiCreative Cities Network Mali niŋ
M-be tuma niCivilization V Mali niŋ
Tiŋgbani nahangbani kalinli8001, 8000 Mali niŋ
Lahabaya dundɔŋ din mali dihitabilihttp://www.capetown.gov.za Mali niŋ
Tuutaflag of Cape Town Mali niŋ
Open data portalCity of Cape Town Open Data Portal Mali niŋ
Tiŋbani puuni koll koodi45 Mali niŋ
Category for mapsCategory:Maps of Cape Town Mali niŋ
Map

Cape Town[1][2] nyɛla South Africa tiŋ'kurili. Dini n-nyɛ tiŋgbani ŋɔ zalikpana tiŋ'zuɣu,ka nyɛ South African jintɔri duu sheei.[3] Dini n-nyɛ tiŋgbani ŋɔ tiŋ'karili din pahiri buyi (Johannesburg nuu yi yi) ka nyɛ Western Cape tiŋ'karili.[4] tiŋa ŋɔ pahi la City of Cape Town metropolitan municipality puuni.

Tiŋa ŋɔ haabo nyɛla din chɛ ka di yuli du, Di be la Cape Floristic Region, ni tiŋgbana buɣisibu kamani Table Mountain mini Cape Point. Yuuni 2014, Cape Town daa nyɛla The New York Times ni pii tiŋ'shɛli ni dini n-gahim ka di tu ni nira chaŋ ni[5] ka The Daily Telegraph gba daa lahi yɛlli yuuni 2016.[6]

Di be la Table Bay, City Bowl yaɣili din be Cape Town n-nyɛ fɔŋ kurili din be Western Cape, ka mali kaya ni taɣada fali din mali anfaani. Dutch East India Company (VOC) n-daa pili li ni Dutch sitima nima kpuɣiri nɛma ni n-chani East Africa, India, n-ti pahi Far East. Jan van Riebeeck ŋun daa paana ni silimiin goli 6 April 1652 n-daa pili VOC Cape Colony, Europe nima ni daa ʒini n-tabili South Africa luɣishɛli tuuli. Cape Town daa zooi nyaŋ bɛ ni daa pili li shɛli zuɣu dini daa niŋ ka European nima mɛ tuuli linjima nima ni yan be shɛli Castle of Good Hope,ka di daa niŋ daabiligu mini kaya ni taɣada sheei n-ti Cape Colony.N daa naan yi zaŋ hali ni Witwatersrand Gold Rush Johannesburg lɛbiginsim saha, Cape Town n-daa nyɛ tiŋ'karili m-be southern Africa.

Tiŋa ŋɔ nyɛla din mali teeku nowaɣinli n-dolisi Atlantic Ocean, n-ti pahi False Bay, ka chaŋ ti gohi Hottentots Holland mountains "east" polo.Table Mountain National Park be la tiŋ'karili ŋɔ tiŋ tarisi ka Naawuni nama pam mini kulibona be ni ka bɛ gu ka taɣi li, ka di yaɣili, tiŋ'karili maa, gu ka taɣi kom ni mini duli ʒilɛli.

Taarihi[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Piligu saha[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Portuguese explorer Bartolomeu Dias planting the cross at Cape Point, 1488.

Tuuli ban daa be ni lala yaɣil ŋɔ daa be la Peers Cave din be Fish Hoek ka yuma nyɛ 15,000 mini 12,000 kuriginsim.[7]

Taarihi din jɛndi ban daa be ni dii kani, di ni niŋ ka lala yaɣili ŋɔ daa pun ka taarihi poi ka Portuguese explorer Bartolomeu Dias. Dias, tuulit European ŋun chaŋ paai lala yaɣili ŋɔ, o daa paai la ni yuuni 1488 ka boli li "Cape of Storms" (Cabo das Tormentas). John II of Portugal daa ti taɣili yuli boli li ni "Cape of Good Hope" (Cabo da Boa Esperança) di ni daa tibigiri moɣa soya zaŋ chaŋ Indian subcontinent mini East Indies zuɣu.

Yuuni 1497, Portuguese vihiro vihiro Vasco da Gama daa sabi Cape of Good Hope nyabu soŋ.

Yuuni 1510, Battle of Salt River ni, the Portuguese linjima kpema Francisco de Almeida mini o niriba nivuɣi pihiyɔbu ni anahi daa nyɛla bɛ ni ku shɛba aka bɛ daa luhi o paati[8] !Uriǁ’aekua ("Goringhaiqua" Dutch sabbu) ka di nyɛla bɛ daa zaŋ la naɣi shɛba bɛ ni gahim wuhi ba tuma.!Uriǁ’aekua daa nyɛla bɛ ni boli shɛli Khoekhoe zuliya ni yinoŋun daa be lala yaɣili ŋɔ.

16th century French naabu ni ha, Danish, Dutch n-ti pahi English, amaa ban yaa daa dahiPortuguese, ban kpalim zaani Table Bay en route n chani Indies. bɛ daa kɔhiri la taba, kupa, ni aayɔŋ Khoekhoe ka deeri nim'maha ni gori yɛlibɔra din pahi.

Dutch saha[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Dutch period
Jan van Riebeeck and Dutch colonists arriving in Table Bay in 1652.
A diorama of Cape Town as it would have appeared in 1800 at the end of Dutch rule by the VOC.

Yuuni 1652, Jan van Riebeeck mini United East India Company ban kpuɣiri tuma ni shɛba nyɛla bɛ ni daa ʒi shɛba n-chaŋ Cape Colonyni bɛ ti ŋma soya n-ti sitima nima ka bɛ chani Dutch East Indies, n-ti pahi Fort de Goede Hoop (ka daa ti zaŋ Castle of Good Hope zali di zaani). Tiŋa ŋɔ daa pili zoobu bɛla bɛla din saha, di ni daa niŋ tom ni bɛ tooi nya tuun tumdiba lala saha maa. Llala tuun tumdiba kalinsi ŋɔ daa che ka kpamba tɛhi ni bɛ ʒi daba yi Indonesia mini Madagascar chaŋ ni. Bɛ pam pa nyɛla kpiimba Cape Coloured tiŋsi ni.[9][10]

Van Riebeeck mini o nyaaŋa sulinsi ni, ban daa nyɛ "VOC commanders" ka daa ti su Cape, pukparilim tihi balibu pam daa nyɛla bɛ ni ʒi shɛli n-kpe Cape. Di shɛŋa n-nyɛ; sinsaba, binbila, sima, wulijo, "apples and citrus",ka di mali soŋsim n-ti tiŋsi ŋɔ mini daabiligu lala yaɣili ŋɔ.[11]

British period[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Adderley Street in 1897 was an important commercial hub in Cape Town at a time when the city was the most important centre of economic activity in the Southern Africa region.

Dutch Republic ni taɣi n-chaŋ Revolutionary France's vassal Batavian Republic, Great Britain daa yi n-chaŋ ti su Dutch colonies, n-ti pahi sulinsi ni biɛnibu VOC.

Britain daa yaai la Cape Town yuuni 1795, amaa bɛ daa lahi labisili n-ti Dutch ni saɣiti yuuni 1803. British linjima nima daa lahi deei Cape yuuni 1806 Battle of Blaauwberg ni di ni daa niŋ ka tiŋa din diri di fali Batavian Republic, Kingdom of Holland, daa niŋ ningbuna ni France Napoleonic Wars saha.

Anglo-Dutch Treaty of 1814, Cape Town daa lee United Kingdom dini. Ka daa niŋ tiŋ zuɣu n-ti Cape Colony din daa nyɛ tiŋ palli la, din tiŋgbani daani daa yɛligi ni nimmohi yuni 1800s. Di yɛligibu ŋɔ daa chɛ ka bɛ bɔ maŋsulinsi UK nima sani.[12][13]

1850s mini 1860s saha, tia pala daa lahi yina Australia, British kpamba n-daa ʒi li na. Kamani rooikrans daa nyɛla bɛ ni ʒi shɛli na ni di ti gbubi tankpaɣu Cape Flats ka palli tooi niŋ zaŋ chaŋ peninsula ni Africa yaɣa zaa.[14][15]

Yuuni 1859 Cape Government Railways daa mali ziliji pali tuuli ka ziliji pal daa niŋ bayana yuuni 1870s. "Diamonds" nyɛla bɛ ni nya shɛli Griqualand West yuuni 1867, n ti pahi Witwatersrand Gold Rush yuuni 1886, ka niriba yi n-kuli South Africa daa niŋ bayana.[16] Yuuni 1895 tiŋa ŋɔ "public power station" tuuli, Graaff Electric Lighting Works, nyɛla bɛ ni yooi shɛli.

Zaba din be Boer republics sunsuuni mini "British colonial government" daa tahi Second Boer War yuma din gbaai 1899–1902. Britain'snasara nyabu lala tɔbu ŋɔ ni da chɛ ka bɛ kpa united South Africa. Bini din gbaai yuuni 1891 hali ni yuuni 1901, tiŋgbani ŋɔ salo kalinli daa chaŋ di bui ni 67,000 zaŋ chaŋ 171,000.[17]

19th century ni daa naai, daabilgu mini siyaasa tali Cape Town din be Southern Africa region 19th century saha daa pili soli bɔ n ti Johannesburg mini Pretoria 20th century.[18]

Climate[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Climate data for Cape Town (1961–1990)
Month Jan Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Oct Nov Dec Year
Record high °C (°F) 45.2
(113.4)
38.3
(100.9)
43.0
(109.4)
38.6
(101.5)
33.5
(92.3)
29.8
(85.6)
29.0
(84.2)
32.0
(89.6)
33.1
(91.6)
37.2
(99.0)
39.9
(103.8)
41.4
(106.5)
45.2
(113.4)
Mean maximum °C (°F) 33.6
(92.5)
34.1
(93.4)
33.2
(91.8)
31.7
(89.1)
29.1
(84.4)
26.3
(79.3)
25.1
(77.2)
26.9
(80.4)
28.3
(82.9)
31.0
(87.8)
31.6
(88.9)
32.5
(90.5)
34.1
(93.4)
Average high °C (°F) 26.1
(79.0)
26.5
(79.7)
25.4
(77.7)
23.0
(73.4)
20.3
(68.5)
18.1
(64.6)
17.5
(63.5)
17.8
(64.0)
19.2
(66.6)
21.3
(70.3)
23.5
(74.3)
24.9
(76.8)
22.0
(71.5)
Daily mean °C (°F) 20.4
(68.7)
20.4
(68.7)
19.2
(66.6)
16.9
(62.4)
14.4
(57.9)
12.5
(54.5)
11.9
(53.4)
12.4
(54.3)
13.7
(56.7)
15.6
(60.1)
17.9
(64.2)
19.5
(67.1)
16.2
(61.2)
Average low °C (°F) 15.7
(60.3)
15.6
(60.1)
14.2
(57.6)
11.9
(53.4)
9.4
(48.9)
7.8
(46.0)
7.0
(44.6)
7.5
(45.5)
8.7
(47.7)
10.6
(51.1)
13.2
(55.8)
14.9
(58.8)
11.4
(52.5)
Mean minimum °C (°F) 10.3
(50.5)
9.9
(49.8)
7.6
(45.7)
5.7
(42.3)
2.8
(37.0)
1.3
(34.3)
1.0
(33.8)
1.3
(34.3)
2.3
(36.1)
4.4
(39.9)
7.0
(44.6)
9.5
(49.1)
1.0
(33.8)
Record low °C (°F) 7.4
(45.3)
6.4
(43.5)
4.6
(40.3)
2.4
(36.3)
0.9
(33.6)
−1.2
(29.8)
−1.3
(29.7)
−0.4
(31.3)
0.2
(32.4)
1.0
(33.8)
3.9
(39.0)
6.2
(43.2)
−1.3
(29.7)
Average precipitation mm (inches) 15
(0.6)
17
(0.7)
20
(0.8)
41
(1.6)
69
(2.7)
93
(3.7)
82
(3.2)
77
(3.0)
40
(1.6)
30
(1.2)
14
(0.6)
17
(0.7)
515
(20.4)
Average precipitation days (≥ 0.1 mm) 5.5 4.6 4.8 8.3 11.4 13.3 11.8 13.7 10.4 8.7 4.9 6.3 103.7
Average relative humidity (%) 71 72 74 78 81 81 81 80 77 74 71 71 76
Mean monthly sunshine hours 337.9 297.4 292.9 233.5 205.3 175.4 193.1 212.1 224.7 277.7 309.8 334.2 3,094
Average ultraviolet index 12 11 8 5 3 2 2 4 6 8 10 12 7
Source: World Meteorological Organization,[19] NOAA,[20] South African Weather Service,[21] eNCA[22]

Kundivihira[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

  1. (Tɛmplet:Lang-af, [ˈkɑːpstat]; Tɛmplet:Lang-xh, [íkáːpa]), also known as the Mother City. withbeyond.com. The Mother City Cape Town.
  2. 10 SA city nicknames, and why they're called that (en-US).
  3. "Western Cape | province, South Africa". Encyclopedia Britannica. Archived from the original on 8 May 2017. Retrieved 22 June 2017.
  4. "Discover the 9 Provinces of South Africa and their Capital Cities". http://www.south-africa-tours-and-travel.com/provinces-of-south-africa.html#The%20Western%20Cape%20province.
  5. 14 Fun Facts You Didn't Know About Cape Town – Interesting & Amusing Things about the Mother City. Cape Town Magazine.
  6. Bruyn, Pippa de (5 February 2016). "The world's best cities". Telegraph.co.uk. https://www.telegraph.co.uk/travel/citybreaks/11271025/The-worlds-best-cities.html.
  7. The Antiquity of man. SouthAfrica.info.
  8. Hamilton, Carolyn; Mbenga, Bernard; Ross, Robert, eds. (2011). "Khoesan and Immigrants". The Cambridge history of South Africa: 1885–1994. 1. Cambridge University Press. pp. 168–173. ISBN 9780521517942. OCLC 778617810.
  9. Cape-Slavery-Heritage " Coloured People of the Western Cape have the most Diverse Ancestry in the World :: iBlog. Cape-slavery-heritage.iblog.co.za (1 May 2009). [permanent dead link]
  10. Slavery and early colonisation, South African History Online. Sahistory.org.za (22 September 1927).
  11. Pooley, S. 'Jan van Riebeeck as Pioneering Explorer and Conservator of Natural Resources at the Cape of Good Hope (1652–62),' Environment and History 15 (2009): 3–33. doi:10.3197/096734009X404644
  12. Bell, Charles. A painting of the arrival of Jan van Riebeeck in Table Bay.
  13. McCracken, J.L. (1967). The Cape Parliament, 1854–1910. Clarendon Press, Oxford, 1967.
  14. (23 March 2010) "Taxonomic imperialism in the battles for Acacia:Identity and science in South Africa and Australia". Transactions of the Royal Society of South Africa 65 (1): 60. DOI:10.1080/00359191003652066.
  15. A Contested Past and Present: Australian Trees in South Africa.
  16. Mbenga, Bernard. New History of South Africa. Tafelberg, South Africa, 2007.
  17. Worden, Nigel; van Hyningen, Elizabeth; Bickford-Smith, Vivian (1998). Cape Town: The Making of a City. Claremont, Cape Town, South Africa: David Philip Publishers. p. 212. ISBN 0-86486-435-3.
  18. Mabin, Alan (1989). The Angry Divide-The underdevelopment of the Western Cape, 1850–1900. Cape Town: David Philip. pp. 82–94. ISBN 0-86486-116-8.
  19. A chirim ya: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named WMO
  20. Cape Town/DF Malan Climate Normals 1961–1990. National Oceanic and Atmospheric Administration.
  21. Climate data: Cape Town. Old.weathersa.co.za (28 October 2003).
  22. Hottest temperature. enca.com.