Anyin Balli
| Yaɣ sheli | Central Tano |
|---|---|
| Tiŋa | Ivory Coast, Ghana |
| Linguistic typology | subject–verb–object |
| Ethnologue language status | 5 Developing |
Anyin, bɛ ni lahi booni shɛli Agni, Agny, n-ti pahi Anyi, nyɛla Niger-Congo balli din tɔɣisiri Côte d'Ivoire mini Ghana.Di nyɛla Kwa balli n zaŋ ti Central Tano kparibɔɣu, ka yari tabindi Baoulé, ka lahi ŋmani Nzema mini Sehwi.[1] Di nyɛla balli, din pirigi Northern mini Central bala yaɣ'shɛŋa, din nima n-nyɛ Sannvin, Abé, Ano, Bona, Bini, n-ti pahi Barabo din be Northern yaɣili mini Ndenye n-ti pahi Juablin din be Central polo. Côte d'Ivoire tiŋgbani ni, ban yari li a di nyɛ bɛ zuliya yɛltɔɣa paai kamani 1.45 miliyɔŋ ka nyɛ Anyin, ka ban tɔɣisirili pahi mi ni paai kamani 10,000; Ghana tiŋgbani ni, ban tɔɣisirili paai kamani 66,400.[2]
Morofo, ban tɔɣisirili paai kamani 300,000 southeastern Côte d'Ivoire polo, bɛ tooi kaani li m pahiri Anyin balli puuni, amaa ka di ni tooi lahi nyɛ di zuɣu balli.[3]
Fonɔloji
[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]Konsonantinima
[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]| Labial | Labial-velar | Alveolar | Postalveolar | Palatal | Velar | Glottal | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Nasal | m | n | ɲ | ŋ | ||||
| Plosive/ | voiceless | p | kp | t | tʃ | c | k | ʔ |
| voiced | b | gb | d | dʒ | ɟ | g | ||
| Fricative | voiceless | f | s | ʃ | h | |||
| Approximant | w | j | ||||||
| Trill | r | |||||||
Vawuli nima
[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]| Front | Back | |||
|---|---|---|---|---|
| Close | i | ɪ | ʊ | u |
| Mid | e | ɛ | ɔ | o |
| Open | a | |||
Vaawuli nima ŋɔ ni, dibaa anu ni tooi yari nyee ni: /ĩ/, /ɪ̃/, /ã/, /ũ/, and /ʊ̃/.[4][5]
Kukoya
[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]Anyin mali la kukoya ayi, din be zuɣusaa mini sunsuuni.[1][4]shɛhira: cf. ⟨baá⟩ ([bàá], "child") vs. ⟨ba⟩ ([bá], "m paai na", "n kana").[1]
Grammar
[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]Pronouns
[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]Anyin mali la bachizaana ŋɔ n kuri bukaata:[6]
| Person | Singular | Plural | |
|---|---|---|---|
| 1st | subject | mĩ | jɛ |
| non-subject | mĩ́ | jɛ | |
| 2nd | subject | ɛ | émɔ́ |
| non-subject | wɔ́ | ||
| 3rd | subject | ɔ | bɛ́ |
| non-subject | jí | bɛ́ | |
Lihimi mpahi
[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]Kundivihira
[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]- 1 2 3 Koffi, Ettien N'da (1990). The interface between phonology and morpho(phono)logy in the standardization of Anyi orthography (PDF) (PhD thesis). Indiana University.
- ↑ Anyin (en).
- ↑ Anyin Morofo (en).
- 1 2 Ahua, Mouchi Blaise (2004). Conditions linguistiques pour une orthographe de l´agni: une analyse contrastive des dialectes sanvi et djuablin [Linguistic conditions for an orthography of Agni: a contrastive analysis of the Sanvi and Djuablin dialects] (PhD thesis) (in French). Osnabrück University. Tɛmplet:URN.
- ↑ Inventory Anyi (GM 1298).
- ↑ Burmeister, Jonathan (1988). "Personal pronouns in Anyi and related languages". Journal of West African Languages 18 (2): 83–104.