Alɔbo

Diyila Dagbani Wikipedia
alɔbo
Yaɣ shelialaamu doro, systemic risk, external risk Mali niŋ
Handled, mitigated, or managed byPandemic prevention Mali niŋ

E-Class


Alɔbo doro (epidemic, pandemic) n-nyɛ alaamu doro din-nyɛ dɔri-loorili din wuligiri n-gindi tiŋgbani yaɣ’kara ni kamani anduniya yaɣa ni bee annduniya zaa, n-nyɛ din gbahiri salo ban Galindo pam. Alaamu doro wuligibu pam salo’ boho zuɣu pala alobo doro. Alaamu doro wuligibu salo biɛla sunsuuni kamani fiɛɣu-fiɛɣu doro din tooi gbahiri niriba yuuni kam pulini la nyɛla bɛ ni waligi shɛli ka Che alobo doro kadama di nyɛla din tooi gbahiri niriba saha yini tiŋgbani yaɣ’kari shɛŋa ni amaa ka bi wuligiri n-gindi anduniya yaɣa zaa.

Sali biɛhigu taarihi tiŋgbani yaaŋa zuɣu, alobo dɔriti pam luna kamani jaɣa mini kɔhingu tɔŋ-tɔŋ. Alobo nyavuli’ pohili dɔrikpeeni dinna-min luna anduniya yaaŋa zuɣu ka di kpee naʒin niŋ taarihi din sabi n-doya ni n-daa nyɛ bin’nɛma dɔri shɛli bɛ ni daa booni Kpiri Sabinli la (dina n-daa lahi nyɛ bɛ ni booni shɛli “The Plague”), ka di daa di niriba ban-kalinli daa yiɣisi miliyɔŋ 75-200 yuun kɔbishiyɔpɔi din garila ni.[1][2][3][4][5][6][7] La la bachi ŋɔ daa dii bi mali n-tumdi tuma lala saha maa ka naɣila tooni ha alobo dɔriti din shɛŋa daa nyɛ 1918 fiɛɣu-fiɛɣu alobo doro (Spanish flu).[8][9][9] Ʒaamani ŋɔ alobo dɔriti shɛŋa n-nyɛ COVID 19 (SARS-CoV-2) mini HIV/AIDS.

Di Gbunni[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Alobo doro nyɛla alaamu doro din luri tiŋgbani nyaaŋa zuɣu anduniya yili ni zoosim, ka tooi gbahiri niriba pam anduniya yili zaa. Doro dii pala alobo doro domini di wuligira bee n-kuri niriba pam; di tumi ni di lahi nyɛ din loora. Kotomsi, “cancer” nyɛla din kuri niriba pam amaa di bi kpuɣiri ni di di nyɛla alobo doro dama lala doro ŋɔ pala din loora.[10][11]

Vihigu[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Duniya yili alaafee tuma yilinima daa wuhi soya dibaayɔbu m-buɣisi doro ni loori shεm niriba biεla puuni zaŋ hali ti lεbi alobo. Di piligirimi di yi ti niŋ ka dɔr’ loorili daŋ binkɔbiri gbahibu ka bε mi gba zaŋ loo ninsalinima biεla n dii loori niriba mali chana hali ni Duniya yaɣa ni bɔba. Ninvuɣ’ so ŋun za duniya yili alaafee tumayili zaani yεra wuhiya ni “ alɔbo dii ka bɔŋ”.[1][3]

World Health Organization (WHO) influenza pandemic phase descriptions
Phase 1 Phase 2 Phase 3 Phase 4 Phase 5 Phase 6 Post peak Possible new wave Post-pandemic
Uncertain probability of pandemic Medium to high probability High to certain probability Pandemic in progress
Animal-to-animal infection only Animal-to-human infection Sporadic or clustered cases in humans
(Considered a human pandemic threat) No sustained community-level outbreaks Sustained community-level outbreaks Sustained in two countries in one WHO region Sustained in-country in another WHO region Levels drop below the peak in most countries Activity rising again in most countries Levels return to ordinary seasonal levels
● Phases 3-6: "Sustained" implies human-to-human transmission.

● After Phase 6: "countries" implies those "with adequate surveillance".

● WHO no longer officially uses "pandemic" category.

Kundivihira[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]