Yiɣi chaŋ yɛligu maŋamaŋa puuni

Tolon Naa Yakubu mini Tolon Naa Sulemana Bla zuliya

Diyila Dagbani Wikipedia

Tolon Naa Yakubu mini Tolon Naa Sulemana Bla ba dɔɣiro n-daa nyɛ Tali Naa Alhassan ŋun gba ba daa nyɛ Tolon Naa Sulemana kpԑma . Tali Naa Alasani paɣa n-daa nyɛ  Sandara Shԑtu ŋun ba daa nyɛ  Kumbuŋ Naa Sumaila. Sandara shԑtu n-dɔɣi Tolon Naa Yakubu mini o tuzo Tolon Naa Sulemana Bla.  Tolon Naa Yakubu mini Tolon Naa Sulemana Bla bayili polo yabdoo n-daa nyɛ Tolon Naa Sulemana kpԑma ka bɛ mayili polo yabdoo daa nyɛ Kumbugu Naa Sumaila.

Tolon Naa Sulemana kpԑma bɛ yabdoo daa nyɛla tɔbituhira ŋun bi zori dabiɛm ka lahi nyɛ toha o ni daa nyɛ zaɣi pɔlli. Pirinla o daa bi zori dabiɛm zuɣu, bɛ daa dihi o la nam o tabi ban be Zoosali n boli o Zoosali Adu Yili. O daa pahila tɔbi tuhiriba ban daa be  Naa Andani polo o mini Baasalinim tobu la ni.

O daa bi niŋ zuɣu suŋ ka daa kpalim  Baasali tobu ŋɔ ni, di mi daa bi shɛli pahila o ni daa deei daŋ o nimbili yini pirinla bɛ ni daa to o nimbila piɛm, taarihi wuhiya ni yɛli ŋɔ daa muɣisi Naa Andani pam ni lala niŋsim maa ka siɣa kpe o ni Tolon Naa Sulemana kpԑma nyaandoliba ni tooi filim o pirinla o nimbili yini kalinsi zuɣu. Din yan taɣi li, ka Naa Andani daa zaŋ Tolon n-ti Sulemana kpԑma, ka o lɛbi Tolon Naa Sulemana kpԑma.

Kumbugu Naa Sumaila( shԑtu bia yoɣu yԑlli,ayi Ku tumdi kadi be di guli a-bia,a yi lahi tumdi kadi viԑla amaŋ maŋa bini, yoɣu yԑlli ŋmanila paani gbaya abi baŋ gbaabu kadi dabsi niŋ anuu ni) bɛ mayili yabdoo gba daa nyɛla Tolon zuu dama o ba daa na min nyɛ Tolon Naa ka o nam gbana yuli booni Tolon Naa Yiri ŋun daa chɛ Tolon dibu ka chaŋ ti ʒini Kumbuŋ nam gbana zuɣu.

Tolon Naa Sulemana kpԑma salima n-daa nyɛ "Jԑrigu jԑ suli zaɣisi daa ka daa kpԑ n-nabi".

O bidibga Tali Naa Alhassan salima gba n-daa nyɛ :"Daŋ duu ka jԑngbarigi dee yubiԑɣu". Tali Naa Alhassan bia (Tolon Naa Yakubu) salima n-daa nyɛ was :"Sandara shԑtu bia,karimanji shԑtu bia,Binbiԑm shԑtu bia,Suluŋ paɣasarili bia,Paɣa dɔɣiso gbun ku nyii tom dabuɣu lana Paɣa bia, ni yԑm yaɣi nin yino malibu, ninsali nim ni kuli yԑri kɔbiga ni pia Yakubu guli la Naawuni yԑligu ni di yԑli, wun yuɣuri Naa, Kotitaatiikuje wari dabuɣu lana,Alizanda dundolini bin paɣi kpԑ bin paɣi Wuni dabuɣu lana".


Tali Naa Alhassan mini Sandara Shԑtu daa niŋ binshɛɣu Dagbaŋ Nam puuni din daa na ʒin niŋ. Niriba ayi ŋɔ Tolon Naa Yakubu mini Tolon Naa Sulemana Bla di la Tolon ka ti taba yino kalinsi nyaaŋa. Di be taarihi puuni zuunima ban laɣim bayino mini mayino ka tiŋgbaŋ yini sulinsi be bɛ nuuni n-pa tabi zuɣu. Din niŋ muɣisi shɛba din che ka Naa Yakubu Nantoo bihi ayi ban yuya daa nyɛ namely Naa Abdulai Naɣibiԑɣu mini Naa Andani Jirilonŋ.


Yɛlimaŋli,bɛ zaa daa nyɛla zuunima nti Naa Yakubu Nantoo amaa ka bɛ manim lee wali. Naa Andani Jiriloŋ ma n-daa nyɛ Napaɣa Galibaŋ ka o beli mi Naa Abdulai Naɣibiԑɣu ma nyɛ to by Gbanzaliŋ Laamishԑ amaa bɛ zaa da mɔɣila Gbanzaliŋ Laamishԑ bihili ŋun nyɛ Naa Abdulai Naɣabiԑɣu ma pirinla Napaɣa Galibaŋa kalinsi,the Naa Andani Giriloŋ ma.