Nu' paɣ'bo

Diyila Dagbani Wikipedia

E-Class

Nuhi paɣibu

Nu' paɣ'bo n-nyɛ nuhi paɣibu ni chibo ni kɔ'viɛlli ni di tooi gu sala ka che dɔriti ni dɔr-bimbira balibu kam ka che n-kpaŋsi sala' nuhi sabita viɛnyɛla. Nuhi milibu nyɛla din pahi nuhi paɣibu ni, dama nu' shɛli din bi kuui nyɛla din ni tooi gbaai daɣiri yom yaha.

Duniya Alaafee Nangbanyini Laɣingu ti ni mi shiɛli World Health Organization la wuhiya, ni di tuya ni sal' kpaŋsi nu' paɣibo hawa pirigili poi ka naanyi niŋ ŋanima ŋɔ:[1]

● Poi ka naan yi yo gbubi bara bee ka naanyi shihi ŋun ka alaafee.

● Poi ka naa yi yo pili duɣibu ni duɣili nyaaŋa.

● Poi ka di bindirigu.

● Ninvuɣ' so ŋun yi yɔɣuni na simdi ni o paɣi o nuhi.

● Ŋun sɔŋ ninvuɣ' so ŋun yi yɔɣuni na.

● Ŋun fiɛhi O nyee, ŋun kɔham bee ŋun tihim.

● Ŋun shihi saɣiri.

● Ŋun yi ashibiti ni na.

● Ŋun yi gɔrim na.

Di mi yi niŋ ka kɔm ni chibo kani, sala ni tooi mili o nuhi ni nu'mililindigu din mali apataashi din zahimbu saɣi kɔbiga puuni vaabu pihiyɔbu zuɣu bee din yaɣi lala, n-nani o nuhi viɛnyɛla amaa ka sala nuhi yi ti daɣi n kuhum bee di yi ti mali kpam. Di yi ti niŋ ka kɔm ni chibo bee nu' mindigu gba kani, sala ni tooi zaŋ tampilim viɛlli  n-nani o nuhi viɛnyɛla ka suui li ni kɔ' viɛlli. A maa nu' paɣiri taligu gba nyɛla din ni tooi saɣim sala ningbungbaŋ ka che ka di kuuri bee ka di kaɣinda.[2]

Dabisili kam puuni, nuhi paɣibu ni chibo hali ka wulingi ti lu nyɛla din ni tooi gu sala ka chen che dɔriti balibu pam; dɔriti  kamani binsaa ni tiri ka nyɛra doro la nyɛla din ni tooi gbaai sala o dibu shee; dɔriti kamani fiɛɣufiɛɣu, kɔhangu ni Covid-19 doro nyɛla din ni tooi gbaai sala o yi nyɛ ŋun maali ŋanima maa ka zaŋ o nuu tim o nyeeni, o noli ni bee n -taɣiri o ninni.[3][4]

Ashibiti ni nuuni sabita n-nyɛ alaafee kpaŋsibu karachinima yi ti paɣi bi nuhi ka naanyi pili bi tuma. Alaafee kpaŋsibu karachinima yi zooi ka bi paɣiri bi nuhi poi ka naan yi pili tima tibu bee ka naanyi pili barinima tibibu nyɛla din ni tooi gu ka taɣi dɔriti loobu. Daliri din che ka ashibiti karachinima paɣira bi nuhi nyɛla ni di che ka bi nuhi viɛla ka chen che dɔri binbira ni daɣiri balibu kam. Di nyɛla din viɛla n-ti ashibiti karachinima zaŋ chaŋ bi bindirigu gbubibu ni dibu polo bi ashibiti tuma duri ni. Di lahi nyɛla din tu kamaata n-ti salo zaa nangbanyini.

Kundivihira[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

  1. When and How to Wash Your Hands (English). Centers for disease control and prevention.
  2. Too-Clean Hands Can Lead to Eczema (English). Amy Solomon. Retrieved April 11, 2012.
  3. Show Me the Science - How to Wash Your Hands (English). Centers for Disease Control and prevention.
  4. Facemasks and Hand Hygiene to Prevent Influenza Transmission in Households (English). Benjamin J. Cowling, BSc, PhD, Kwok-Hung Chan, BSc, PhD, Vicky J. Fang, BSc, MPhil, Calvin K.Y. Cheng, BSc, MMedSci, Rita O.P. Fung, BNS, Winnie Wai, BNS, Joey Sin, BNS, Wing Hong Seto, MBBS, Raymond Yung, MBBS, MPH, Daniel W.S. Chu, MBBS, Billy C.F. Chiu, MBBS, Paco W.Y. Lee, MBBS, Ming Chi Chiu, MBBS, Hoi Che Lee, MBBS, Timothy M. Uyeki, MD, MPH, Peter M. Houck, MD, J. S. Malik Peiris, MBBS, DPhil, Gabriel M. Leung, MD, MPH View fewer authors Author, Article and Disclosure Information https://doi.org/10.7326/0003-4819-151-7-200910060-00142 Sections. Retrieved October 6, 2009.