Hepatitis A

Diyila Dagbani Wikipedia
Jump to navigation Jump to search

E-ClassSymbol e class.svg

Hepatitis A
Jaundice eye.jpg
Buɣisim Hepatitis A chɛ ka jaundice gbaai so
Bolibu 5757
Alaama Tɛmplet:ICD10
Taɣibu Tɛmplet:ICD9, Tɛmplet:ICD9
Nyeviya din yi kalinli {{{ICDO}}}


Hepatitis A (bɛ daa mili saha shɛli infectious hepatitis) nyɛla sabli doro din loori niriba ka di tuŋ teeri nin’ pɔbbu ni neeibu. Hepatitis A binneembihi n-tahiri li na.[1] Doro ŋɔ nahiŋgbana bi yiri polo bar'nima pam ni balinte bari ŋɔ yi nyɛ bia.[2] Bar'shɛba nahiŋgbana ŋɔ ni yɛn yi, di piinila dakula-ayi zanchaŋ dakula-ayɔbu sunsuuni doro ŋɔ yi gbahiba naai.[3] Dakulo dibaa ayɔpoi (7) ka nahiŋgbana ŋɔ yɛn bieni. Di shɛŋa n-nyɛ: tiri-kpuɣubu, tiri, binsaa, ningbiŋ zaɣi dozim kotomsi, dirigu, and sompuɣili.[2] Chira-ayɔbu nyaanga, nahiŋgbana ŋɔ ni lahi labina barinim’ 10–15% puuni.[2] Doro ŋɔ bi kuri barnim’ binsaba faashei ninkura ni.[2]

Tahili[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Salnim ni tooi kɔbi doro ŋɔ di yi niŋ ka be nyu kɔm bee n-di bindiri shɛli din gari Hepatitis A barina bini.[2] Di zooiya ka binneembihi tooi kpɛ n-fri zama ɣɔri ni, ka be yi be duɣi ŋa venyala ni tahi Hepatitis A na.[4] Din pahi, Hipatistis A bar'nima tabisibu ni tooi chɛ ka di looi nira.[2] Doro ŋɔ bi wuhiri shahara bihi ni la zaa yɔli, bɛ ni tooi zaŋli looi nira.[2] Doro ŋɔ yi gbaai niri yim, di ku lahi gbaai o hali ni o nyɛvuli tariga.[5] Di yi yɛn dihi tabili ni doro ŋɔ mali nira, shee ka alaafei baŋdibi vihi o ʒim domini di shahara piligu ni ŋmani doriti pam la zuɣu.[2] Hepatitis A mali mabihi, ŋa nim n-nye: B, C, D, ni E.

==Tilaa beni ni tooi gu nira ka che Hepatitis A doro ŋɔ.[2][6] Bidɔɣiri shɛba beni n kpaŋsi bɛ bihi tim ŋɔ nyuhibu, bɛ tiriba limi yuma a shɛm kam hali ka bɛ ti zooi zaa. Tiŋ shɛŋa gba beni n kpaŋsiri tim ŋɔ nyubu ni doro ŋɔ ni wuligi luɣi shɛŋa ka lala niribu ŋɔ na ʒin nyuli.[2][7] Vihigu wuhiya ni niri yi nyuli yim din tooi saɣi o ni o nyevuli tariga.[2] Din beni lahi taɣiri doro ŋɔ nyɛla nua paɣibu ni vɛnyala duɣili.[2] Diyi pun gbaai niri naai, tim na kani din nyaŋdili venyala. Amaa vuhim pam n-ti pahi tiri mini binsaa tima sɔŋdi m-mahirili.[2] Hepatitis A bar'nima pam kpaŋda ka lahima n-ti pahi sabili doro bi dɔli di nyaaŋa.[2] Sabili doro mii yi dɔli di nyaaŋa, di tibili zaa nyami ka baŋdib’ taɣi sabili maa.[2]

Loobu mini Gubu[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Yuuni puuni Hepatitis A gbaairi niribu gari million pia[8], ka ban malili ka di nahiŋgbana yi polo miriti million 1.5[2] Andunia luɣi shɛŋa din ka sabta bee ko-nyuri suŋ ka Hepatitis A tooi be.[7] Andunia tinsi din na lebigiri ni, doro ŋɔ gbahiri bihi 90% ka bɛ naan yi nyɛ yuun’ pia. Bɛ yi kɔbi li kpaŋ naai, bɛ ningbina yi pan tooi tuhi nyaŋ li.[7] Doro ŋɔ lahi be tinshɛŋa din so n-lebigi biela domini bihi ni be kɔbirili la n ti pahi bɛ ni be zooi nyuri ti sheŋa ŋan taɣirili la.[7] Yuuni 2010, Hepatitis A daa kula niriba 102,000.[9] Silmin' gɔli July 28 dabisili ka kpamba gahim yuuni kam n bɔli 28 Andunia Hepatitis Dabisili. Lala dabsili ŋɔ alaafee baŋdiba yirimina n baŋsiri zamatu zaŋkpa Hepatitis doro ni nyɛ shɛli.[7]

Kundivihira[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

  1. Ryan KJ, Ray CG (editors) (2004). Sherris Medical Microbiology (4th ed.). McGraw Hill. pp. 541–4. ISBN 0-8385-8529-9.CS1 maint: extra text: authors list (link)
  2. 2.00 2.01 2.02 2.03 2.04 2.05 2.06 2.07 2.08 2.09 2.10 2.11 2.12 2.13 2.14 2.15 Matheny, SC (1 December 2012). "Hepatitis A.". Am Fam Physician 86 (11): 1027–34; quiz 1010–2. PMID 23198670.
  3. Connor BA (2005). "Hepatitis A vaccine in the last-minute traveler". Am. J. Med. 118 (Suppl 10A): 58S–62S. DOI:10.1016/j.amjmed.2005.07.018. PMID 16271543.
  4. (March 2013) "Shellfish-borne viral outbreaks: a systematic review.". Food Environ Virol 5 (1): 13–23. DOI:10.1007/s12560-012-9097-6. PMID 23412719.
  5. The Encyclopedia of Hepatitis and Other Liver Diseases. Infobase. 2006. p. 105. ISBN 9780816069903.
  6. (2012) "Hepatitis A immunisation in persons not previously exposed to hepatitis A.". Cochrane Database Syst Rev 7: CD009051. DOI:10.1002/14651858.CD009051.pub2. PMID 22786522.
  7. 7.0 7.1 7.2 7.3 7.4 Hepatitis A Fact sheet N°328. World Health Organization (July 2013). Retrieved 20 February 2014.
  8. Wasley, A (2006). "Hepatitis A in the era of vaccination.". Epidemiol Rev 28: 101–11. DOI:10.1093/epirev/mxj012. PMID 16775039.
  9. Lozano, R (Dec 15, 2012). "Global and regional mortality from 235 causes of death for 20 age groups in 1990 and 2010: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2010". Lancet 380 (9859): 2095–128. DOI:10.1016/S0140-6736(12)61728-0. PMID 23245604.