Gara

Diyila Dagbani Wikipedia
gara
infectious disease, class of disease
Yaɣ sheliAscaridida infectious disease, anthroponotic disease, soil-transmitted helminthiasis, parasitic helminthiasis infectious disease, Dɔriti Mali niŋ
N tahiAscaris lumbricoides Mali niŋ
Health specialtyinfectious diseases, helminthologist Mali niŋ
Medical examinationcomplete blood count, chest radiograph, microscopy Mali niŋ
Drug or therapy used for treatmentmebendazole, ivermectin, pyrantel pamoate, pyrantel, albendazol Mali niŋ
Disease transmission processfecal–oral route Mali niŋ
ICD-9-CM127.0 Mali niŋ
NCI Thesaurus IDC128392, C128392 Mali niŋ

E-Class

Gara (silminsili:Ascariasis) nyԑla dɔri shɛli zunzuya ni tahiri na.[1] Kɔbiga pubu puuni niriba pishi ni anii ni ka doro ŋɔ be, kɔbiga puuni niriba anu ko ka doro ŋɔ yԑn gbaagi ka di nahingbana bi yi polo, balantee zunzuya ŋɔ yi bi baribara.[1] Di nahaingbana mi zaŋmi jɛndi zunzuya ŋɔ nabigibu, ka nahangbana maa nyԑ vuhim fɔhibu ni ningbun' duɣili.[1] Saha shԑŋa di nahingbana ni tooi nyԑ puuni doro ni binsaa.[1] Bihi ka doro ŋɔ tooi gbaara, ka che ka bɛ koɣisira ka nuɣunda kalahi che ka bɛ bi kpaŋdi bɛ maŋa karim sheei.[1][2][3]

Din tahiri li na[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Ascariasis zunzu kuruli
Ascariasis zunzu kara ayi

Ascariasis (Gara) ni tooi gbaai nira di yi niŋ ka niri nyu kɔm din mali di zunzuya gala din mi gba yi baanjira ni na.[2] Gala ŋɔ yԑn waɣi la punyɔrini n-dɔli Ʒim ni n-duna ti paai niri kukɔlini.[2] Diyi paai gi kukɔli ni niri ni tooi kɔhim ka vali li.[2] Zunzubihi ŋɔ yi labi kpe niri puli ni, ni ka bɛ yԑn zooi n-lԑbi zunzukara.[2]

Gubu[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Ascariasis taɣibu zaa kuli nyԑmi, ka kasi malibu n- kpaŋsi, zaŋ kpa baanjira damdibu ni bindi ni yɛn lu shԑli.[1][4] Nua paɣibu tooi sɔŋdi taɣiri doro ŋɔ.[5] Doro ŋɔ ni nyɔɣi niriba 20% luɣi shԑŋa, di tuya ka saha kam alaafee baŋdiba be ni n-yuuni bɛ zuɣu.[1] Dama doro ŋɔ loobu loobu tooi wuligiya pam lala luɣa maani.[2][6] World Health Organization nima wuhi ti' shԑŋa ti ni ni tooi ti Ascariasis barinima kamani albendazole, mebendazole, levamisole bee pyrantel pamoate.[2] Ti' shԑŋa din gba tooi sɔŋdi tibiri li nyԑla tribendimidine ni nitazoxanide.[2]

Loobu mini taɣibu[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Niriba zaŋ gbaai kamani 0.8 hali ni 1.2 billion anduniya pulini ka doro ŋɔ mala, ka lala niriba ŋɔ pam yi sub-Saharan Africa, Latin America, bee Asia tiŋgbani ni na.[1][7][8] Di che ka Ascariasis lɛbi dɔri shԑli din yi palo ni n-gari zunzuya dɔriti kam.[7] Vihigu wuhiya ni 2010 yuuni pulini di daa kula niribu 2700, ka ku niribu 3,400 yuuni 1990 pulini.[9] Ascariasis ŋɔ nyԑla din gbaari kuruchunima gba.[1]

Kundivihira[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

  1. 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 1.8 Dold, C (Jul 2011). "Ascaris and ascariasis.". Microbes and infection / Institut Pasteur 13 (7): 632–7. DOI:10.1016/j.micinf.2010.09.012. PMID 20934531.
  2. 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 Hagel, I (Oct 2010). "Ascaris lumbricoides: an overview of therapeutic targets.". Infectious disorders drug targets 10 (5): 349–67. DOI:10.2174/187152610793180876. PMID 20701574.
  3. Soil-transmitted helminth infections Fact sheet N°366. World Health Organization (June 2013).
  4. Ziegelbauer, K (Jan 2012). "Effect of sanitation on soil-transmitted helminth infection: systematic review and meta-analysis.". PLoS medicine 9 (1): e1001162. DOI:10.1371/journal.pmed.1001162. PMID 22291577.
  5. Fung, IC (Mar 2009). "Ascariasis and handwashing.". Transactions of the Royal Society of Tropical Medicine and Hygiene 103 (3): 215–22. DOI:10.1016/j.trstmh.2008.08.003. PMID 18789465.
  6. Jia, TW (2012). "Soil-transmitted helminth reinfection after drug treatment: a systematic review and meta-analysis.". PLoS neglected tropical diseases 6 (5): e1621. DOI:10.1371/journal.pntd.0001621. PMID 22590656.
  7. 7.0 7.1 Keiser, J (2010). "The drugs we have and the drugs we need against major helminth infections.". Advances in parasitology 73: 197–230. DOI:10.1016/s0065-308x(10)73008-6. PMID 20627144.
  8. Fenwick, A (Mar 2012). "The global burden of neglected tropical diseases.". Public health 126 (3): 233–6. DOI:10.1016/j.puhe.2011.11.015. PMID 22325616.
  9. Lozano, R (Dec 15, 2012). "Global and regional mortality from 235 causes of death for 20 age groups in 1990 and 2010: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2010.". Lancet 380 (9859): 2095–128. DOI:10.1016/S0140-6736(12)61728-0. PMID 23245604.