Ebola

Diyila Dagbani Wikipedia
Yiɣi chaŋ yaɣa shɛli Yiɣi chaŋ vihigu ni
Ebola
infectious disease, class of disease
Yaɣ sheliviral hemorrhagic fever, Filoviridae infectious disease, viral infectious disease, hospital-acquired infection, Dɔriti Mali niŋ
Siɣili-lana yuliEbola River Mali niŋ
N tahiOrthoebolavirus, Orthoebolavirus zairense Mali niŋ
Di malila tumaWestern African Ebola virus epidemic Mali niŋ
Yihibu saha26 Silimin gɔli August 1976 Mali niŋ
Nyabu sheeEbola River, Democratic Republic of the Congo Mali niŋ
Health specialtyinfectious diseases Mali niŋ
Disease transmission processcontact transmission, haemocontact transmission of pathogen Mali niŋ
Biosafety levelbiosafety level 4 Mali niŋ
Has natural reservoirHammer-headed bat, Franquet's Epauletted Fruit Bat, Little Collared Fruit Bat, ninsala Mali niŋ
Nahingbaŋcontagiousness Mali niŋ
Bibliographybibliography of Ebola Mali niŋ
ICPC 2 IDA77 Mali niŋ
NCI Thesaurus IDC36171 Mali niŋ

Ebola doro ŋɔ nyɛla salnima doro, ka di daalaama ninsala niŋgbuna ni piini dabaayi zaŋ chaŋ bakɔi dibaata,din dee yi niŋ ka daadam kɔbi ebola dor’bimbirili ŋɔ.[1] Ebola daalaama nima maa ninsala niŋgbuna ni n¬-nyɛ:kpaɣ’ʒiɛɣu,lɔŋni Yuma,daadam jila ni biɛrim nti pahi zuɣuyaali.[1] Di daalaama nima maa shɛŋa n-lahi nyɛ:tiri ka nyera nti pahi tiri.[1] Ka daadam dulimsurugu nti pahi o binsabili dii bi lahi tumdi tuma viɛnyɛliŋga.[1] Di yi ti niŋ n-ŋɔ,daadam ʒim chandi o niŋgbuna ni nyɛla muɣusigu.[1][2]

Tahili mini Vihigu[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Daadam ni tooi kɔbi Ebola doro ŋɔ binkɔbiri ʒʒim ni bee bɛ niŋgbuŋ kom ni.[1] Shɛhira kamani: Jansi n-ti pahi Zona n-nyɛ ban tiri Ebola doro ŋɔ.[3] Tɔ amaa dor’bimbirili ŋɔ pɔhim zuɣu yɛligibu maa pala din sabi sɔŋ kundinima ni.[1][4] Baŋdiba ti yarida kadama zona n-nyɛ ban yɛligiri bee ban niŋdi Ebola doro ŋɔ bayana.[1] Tɔ amaa Ebola doro ŋɔ pala din gbahiri zon ŋɔ.[1] Din dee yi niŋ ka daadam yi kuli kɔbi doro ŋɔ,di nyɛla din yɛn lɔhi bee n-gbahi ninvuɣubɔbigu.Dabba ni tooi doli sɔ’shɛŋa bee sɔshɛŋa doro ŋɔ ni doli yiri doo ni n-kpɛri paɣa ni n-nyɛ manii.[1] Pɔi ka bɛ ti yɛn zahim daadam n-nya ni o mali Ebola dor’bimbiri ŋɔ,faashee bɛ vihi o kamani chiraayi nyaaŋa n-nya o mali dor’shɛŋa din mali Ebola daalaama nima ŋɔ pɔi ka naai yi zahim o nya o mali Ebola doro maa.

Taɣibu bee Gubu[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

A researcher working with the Ebola virus while wearing a BSL-4 positive pressure suit to avoid infection

Ti ni yɛn niŋ shɛm m-baligi Ebola doro ŋɔ nyɛmi ni ti gu ti maŋa ka chɛ binkɔbi shɛba ban zaŋdi doro ŋɔ loori daadama nima. Lala binkɔbiri maa n-nyɛ: Jansi mini Kuruchunima.[1][5] Ti yi yɛn niŋ li,faashee ti kurila lala binkobiri ŋɔ,n-zaŋdi ba labiri katiŋ ka chɛri daadama biɛhigu shee.[1] Yaha,nimdi yi lahi duɣi bi viɛnyɛliŋga bee nira yi yeri neen’shɛli din yɛn gu o bee n-taɣi o ka chɛ doro ŋɔ kɔbbu,di yi niŋ ka o yɛn tabisi bee n-shihi nimdi maa.[1] Bee ka o paɣiri o nuhi saha shɛli kam o yi shihi bee n-zani baɣili ŋun mali doro ŋɔ.[1]

Tibibu[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Ebola doro ŋɔ ka tibiri chichi, kpaŋ maŋa shɛŋa niriba ni mali bee sɔŋsim shɛŋa niriba ni mali tiri ninvuɣu shɛba ban mali doro ŋɔ nyɛmi: Bindira bee binnyura din malisim bi yaɣi lala bee din bi malisi dibu.[1] Vihigu wuhiya ni kɔbigu puuni,vaabu pihinu nti pahi pihiwɔi n-kɔŋdi bɛ nyɛvuya zaŋ chaŋ doro ŋɔ polo.[1]

A hospital isolation ward in Gulu, Uganda, during the October 2000 outbreak

Ebola doro ŋɔ daa tuu yila polo West Africa tiŋgbana ni kamani Sudan mini Democratic Republic of the Congo. Yuuni ɛ97ɣ ka doro ŋɔ daa yi polo. Zaŋ gbaai yuuni 20ɛ3 hali ni zɔŋɔ, daadam biɛlim ban kalinli bi paai tuhili n-gbaari ebola doro ŋɔ bee n-kɔbiri dor’bimbirili ŋɔ yuuni puli ni.[1] Doro ŋɔ labina ni yaa pam ʒɛmana shɛli ti ni ʒiya.[6] 20ɛɔ yuuni ŋɔ puuni, tinsi kamani; Guinea,sierra leon n-ti pahi Liberia nyɛla doro ŋɔ ni niŋ bayana,Ka Nigeria gba na zali nuu ʒiya.[1] Pirimla doro ŋɔ barina zuɣu,America nima kpahi bɛ yanima zuɣu ni ni bɛ niŋmi katiŋ ka chɛ gɔrim shɛŋa din bi kpa bee n-niŋ talahi zaŋ kpa tiŋ’duya din mali ebola doro ŋɔ chandi.[1][7] Zaŋ gbaai silimiin goli August 20ɛɔ yuuni ŋɔ, daadam biɛlim ban kalinli yaɣi tuhi pia ni ayɔbu n-daa nyɛ dɔɣitɛnima ni vihi ka bɛ nyɛla ban mali Ebola doro ŋɔ bee ka dor’bimbirili ŋɔ be bɛ niŋgbuna ni.[8][9][10] Salnima na kuli bela moli ni bee vihigu ni, ni bɛ nya Ebola dor’bimbirili ŋɔ tilaa. Tɔ amaa hali ni zɔŋɔ so nabi yina ni tilaa maa.[11]

Kundivihira[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

  1. 1.00 1.01 1.02 1.03 1.04 1.05 1.06 1.07 1.08 1.09 1.10 1.11 1.12 1.13 1.14 1.15 1.16 1.17 1.18 Ebola virus disease Fact sheet No. 103. World Health Organization (September 2014).
  2. Ruzek, edited by Sunit K. Singh, Daniel (2014). Viral hemorrhagic fevers. Boca Raton: CRC Press, Taylor & Francis Group. p. 444. ISBN 9781439884294.CS1 maint: extra text: authors list (link)
  3. 2014 Ebola Virus Disease (EVD) outbreak in West Africa. WHO (21 April 2014). Retrieved 3 August 2014.
  4. Recommendations for Breastfeeding/Infant Feeding in the Context of Ebola (19 September 2014). Retrieved 26 October 2014.
  5. Guidance for Safe Handling of Human Remains of Ebola Patients in U. S. Hospitals and Mortuaries. Retrieved 10 October 2014.
  6. Ebola virus disease, Fact sheet N°103, Updated September 2014. World Health Organization (September 2014). Retrieved 2014-12-15.
  7. Ebola Viral Disease Outbreak — West Africa, 2014 (27 June 2014). Retrieved 26 June 2014.
  8. Ebola Response Roadmap Situation Report Update (25 October 2014). Retrieved 26 October 2014.
  9. CDC urges all US residents to avoid nonessential travel to Liberia, Guinea and Sierra Leone because of an unprecedented outbreak of Ebola. (31 July 2014). Retrieved 2 August 2014.
  10. Outbreak of Ebola in Guinea, Liberia and Sierra Leone (4 August 2014). Retrieved 5 August 2014.
  11. EBOLA RESPONSE ROADMAP SITUATION REPORT (31 December 2014). Retrieved 5 January 2015.