Chihibu (Kwa-zuliya)

Diyila Dagbani Wikipedia

E-Class

Yaɣili ŋɔ, n yɛn zaŋla n zaɣa labisi yɛltɔɣa zuliya bali shɛli bɛ ni booni “kwa” la polo. Din ni che ka ti nya chihibu ni chani shɛm lala yaɣili maa gba.Boadi (2005) wuhiya ni kambonsi mali “n” sɔŋdi bachiniŋdili tooni n-chihiri yɛligu noli. Ni yee nyɛla biɛlinli ŋɔ ni ӡiri shɛli amaa dipala bɛ ni yihiri shɛli na sabbu puuni.Dolphyne (1986) yɛliya ni kambonsi ni mali biɛlim shɛli n-chihiri ŋɔ nyɛla tooni biɛlimpahirili ka lahi n-nyɛ kɔnsonanti nyɛkpurigu. Lala biɛlimpahirili ŋɔ mi “n” nyɛla din taŋiri n-doli bachiniŋdi’ shɛli zuŋu di ni yɛn pahi ŋɔ piligu kɔnsonanti maa nahingbana. O wuhiya ni “n” chihirila niŋsim din na niŋda, din yɛn niŋ nyɛvuya ni, pumpɔŋɔ ni din na yɛn niŋ nyɛvuya ni saha shɛli. Amfo (2010) yɛliya ni “n” din nyɛ chihibu biɛlimpahirili ŋɔ nyɛla din tabiliri bachiniŋdili nyaŋili n-chihiri li yɛligu puuni. O gba wuhiya ni “n” nahingbana taŋirimi n-doli bachiniŋdili shɛli di ni yɛn tabili ŋɔ piligu kɔnsonanti maa. O bi tam ka lahi yɛli ni chihibu biɛlimpahirili “n” ŋɔ yi ti be yɛltɔŋili kamani ŋɔ puuni, “papa no a-n-kɔ adwuma nnɛra”. Ni di bi wuhiri “n” ŋɔ yaa ni jɛndi shɛli, “Papa no” bee bachiniŋdili yɛltɔŋaŋmasɔŋu maa bee “nnɛra” ŋɔ. Ni di tumi ni ŋun yɛri maa n-wuhi li o ni yɛri saha shɛli maa.

Kundivihira[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]