Bwindi Impenetrable National Park (Uganda)

Diyila Dagbani Wikipedia
Bwindi Impenetrable National Park (Uganda)
national park of Uganda
Di pilli ni1991 Mali niŋ
IUCN protected areas categoryIUCN category II: National Park Mali niŋ
TiŋaUganda Mali niŋ
Din be shɛli polonaKanungu District Mali niŋ
Tiŋgbaŋ yaɣili calinli1°3′0″S 29°43′0″E Mali niŋ
Heritage designationWorld Heritage Site Mali niŋ
World Heritage soliWorld Heritage selection criterion (vii), World Heritage selection criterion (x) Mali niŋ
Significant placeKanungu Mali niŋ
Map
Mountains of Bwindi

Bwindi Impenetrable Forest nyɛla yo karili din be south-western Uganda, Kanungu District. Bwindi be la Albertine Rift nangbankuɣila, western yaɣili din be East African Rift, din dum ni paai 1,160 zaŋ chaŋ 2,607 metres (3,806 to 8,553 ft). Tihi balibu 160 polo m-be yɔɣu ŋɔ ni ka mali gari "100 species of ferns".[1]

Di yuli ni yina shɛli[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Di yuli Bwindi nyɛla din yina Runyakitara bachii din nyɛ Mubwindi ka di gbunni nyɛ "luɣ'shɛli din zimsi yaɣi".[2] Di yuli ŋɔ yimi na "bamboo" tihi din waɣi n yina tihi din dari kpɛma puuni. "Bamboo" ŋɔ mini ferns tin yarigi gili tiŋgbani ni, vines, nyɛla din che ka di tiŋgbani ni paabu niŋ tɔm.[3] Bɛ ni lahi booni shɛli "Place of Darkness",[4] yɔɣu ŋɔ be la western arm din be Great Rift Valley, chandi bela zaŋ yi Democratic Republic of the Congo (DRC) tarisi ni kamani 25 kilometres (16 mi) north polo Virunga Mountains.

Mɔɣini binkɔbiri[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Yɔɣu ŋɔ nyɛla dunia binkɔri biɛhigu shee zaɣ'yini.[5] Dunia mountain gorillas pirigili be la di tiŋgbani tarisi.[6][7] Yɔɣu ŋɔ nyɛla United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization ni mi shɛli yɛla ka di nyɛ World Heritage Site n-ti binniɛma.

Saha ŋɔ puli ni dihitabili beni ni binniɛma ban doɣiri balibu paai 120, noonsi balibu 348, sakori balibu 220 ni poloya balibu 27. Binniɛma ban dɔɣiri shɛba n-nyɛ yɔɣini wɔbiri n-ti pahi yellow-backed duikers. Ka mountain gorillas nyɛ bɛ ni mi ka shɛba zooi yɔɣu ŋɔ ni, ban be ni pahi shɛba n-nyɛ chimpanzees, blue monkeys, l’Hoest’s monkeys, red-tailed monkeys, vervet monkeys n-ti pahi black-and-white colobus monkeys.[8] Yɔɣu ŋɔ noonsi shɛba n-nyɛ great blue turacos, black-billed turacos, black bee-eaters, African green broadbills, handsome francolins, African black ducks n-ti pahi Cassin’s grey flycatchers.[9]

Socioeconomic struggles[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Yɔɣu ŋɔ nyɛla bɛ ni buɣisi shɛli ni "ni shintoni ni pirigi shɛli ni taarihi pirigibu, siyaasa,"vihiri vihiro Craig Stanford, co-director of the park's Jane Goodall Research Center n-da yɛli li.[10][11] Batwa people nima kali tiŋa n-nyɛ yɔɣu ŋɔ, tiŋa din be Uganda.[12][13]

Paaki maa zalibu[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Yuuni 1991, Bwindi Impenetrable National Park daa kpaya, m-baɣili Uganda, Rwanda mini DRC tarisi. Bɛ daa mali li mi ni di gu ka taɣi yɔɣu ŋɔ "mountain gorilla" ka che gbahibu mini bɛ naabu. Gorilla treks. Batwa nima nyɛla ban kɔŋ bɛ tɔhigu gɔbu shee tum bɛ ni nam lala paaki ŋɔ.[14]

Lihimi m-pahi[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Kundivihira[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

External links[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]