Salima:Kpɛm do n-daliya sola kpɛm gballi

Diyila Dagbani Wikipedia

E-Class


Doo mini o paɣa n-daa laɣim be tiŋ' shɛli ka biɛhigu bi viɛli n-ti ba. Doo ŋɔ daa gbaaya ni o ni chaŋ n-ti bo ariʒichi na ka bɛ fitiina maa baligi.

O ni chɛbisi o paɣa ka zaŋ o zuɣu kpa.

Doo ŋɔ daa niŋla yuun' pishi ni anu pɔi ka naayi yɛli o tuma ni kpɛm maa ni o ni labi yiŋa n-ti kaagi o paɣa. O daa yɛli o ni tumdi so tuma ŋɔ ni o yomi o o yuun' pishi ni anu maa yɔri ka o labi o ya.

Kpɛm ŋɔ daa zaŋ o kpe duu n-ti yɛli o. M malila yɔri buyi ka a mi yɛn pii zaɣ' yini di puuni. Yɔri maa nyɛla laɣ' piɛliga mini haŋlal' shɛli din yɛn gbubi a hali ni a nyɛvuli tariga. Doo ŋɔ daa yɛli kpɛm ŋɔ ni o che ka o kpe n-ti tɛhi yɛlli maa zuɣu pɔi. O daa kpe duu n-ti tɛhiri liɣiri ŋɔ mini kpamli fasari maa zuɣu hali n-ti gbaai ni o ni deei kpamli fasara maa. O daa labi kpɛm maa sani n-ti pii kpamli fasara maa. Doo ŋɔ daa bi sɔɣi o ka yɛli o ''A kpaŋ a maŋa pam, din zuɣu a dabisili maa yi paai ka a kana ka n-yɛli a kpamli fasara maa ni nyɛ shɛli''.

Doo ŋɔ ni daa ti gbaai dabisili ka o kana kpɛm ŋɔ sani ka o ti yɛli o, ''Kpamli maa nyɛla dibaata, tuuli miri ka a ti bɔri sol' jia. Din pahiri ayi, di ti bɔri ni a nini nya kam. Din bahindi nyaaŋa miri ka a ti niŋ tum tuun' shɛli a suhi yi yiɣisi''. O ni yɛli lala ka doo ŋɔ puhi o ka ŋmaligi ni o pili soli. Kpɛm ŋɔ daa bola bɔrobɔro dibaata n-ti o ni o ʒi m-mali yiŋa. O daa wuhi o ni bɔrobɔro yini nyɛla o zo dini ka shɛli nyɛ o yiŋa nima dini ka zaɣ' yini maa mi nyɛ o mini o paɣa dini. Doo ŋɔ ni nyɛ aadalichi lana maa ka o daa woli ŋa n-su o kpalambila ni n-zaŋ pa o bɔhi ka chɛbisi kpɛm maa ka gbaai soli.

Yiŋa maa mini o ya maa daa waɣa pam dama di daa nyɛla dabaayi chandi. O daa kanna n-ti tuhi so soli ka bɔhi o soli, o daa wuhila soya buyi, din waɣa mini din bi waɣa. Doo ŋɔ daa teei kpɛm maa ni yɛli o ni o di ti bɔri so' jia la, ka o daa labina n-ti doli so' waɣinli maa. Asheei lala so' jia maa zuɣu ŋmɛkafanima daa bela di zuɣu. Hmm zuɣusuŋ zaɣ' titali m-bɔŋɔ.

Doo ŋɔ daa chaŋya hali ka yuŋ ti zibi ka o zani tiŋa shɛli ni o doli n-yi biɛɣu n-lahi tuhi o soli. O daa chaŋ m-paai do' so n-yɛli o din paagi o ka o daa deegi o n-ti o duu. Doo ŋɔ daa daŋ gom pam dam jɛlinsi zuɣu. Yuŋtusua ka damli kuli damdi sambani maa ni ka o yiɣisi ni o yi n-ti nya din damdi maa. O yiɣisina n-ti miri dunoli ka lahi teei kpɛm maa di daa yɛli o ni o di bɔri ni o nyari kam la, ka ŋmaligi labi ti doni.

Biɛɣu ni daa neei ka o kpe ni o ti puhi o ka lahi pili o soli. Yiliyidana ŋɔ daa ti o asiba nangban' suuli ka o dira ka lee bɔhi o.''Yuŋtusua maa vu' shɛli n-sa yɔri a sambani ŋɔ ni di sa mali yaa pam, bɔ n-sa lee bala?'' Yiliyidana ŋɔ daa yɛli o ni jɛngbuna m-bala ni lala ka bi niŋda ŋubiri niriba ni o sa tammi ka bi tooi teei n-yɛli o bi yɛltɔɣa maa. Doo ŋɔ daa niŋ hmm ka paɣi Naawuni ka lahi pili o soli. O daa ti yɛn paai yiŋa ka di sabigimi zaa. O ni kuli niŋsuhupiɛlli maa zuɣu ka o kuli wobi kpe duu, o kpɛya ka doo ti dola o paɣa naba zuɣu. Biɛrim daa gbaai doo ŋɔ ka o lahi va n-yi. O tɛha zaa daa nyɛmi ni o bo malifa na n-ti ŋme doo maa mini paɣa maa ka ŋme o maŋa ka di dii naai. Ka o suhu shɛli yɛri o ni o nyɔmi yili maa m-pa bi zuɣu.

Tɛh' biɛri ŋɔ n-daa kuli nyɛli hali ka doo la kpamli fasara la ti yaa lahi sheei o zuɣu na. Ni o di ti tum tuun' shɛli o suhu yi yiɣisi. Hmm! Doo ŋɔ daa ʒini tiŋ' biɛla ka o suhu maa ka o labi kpe n-ti bɔhi paɣa maa.''Lala ka a yɛn niŋma? N zuŋɔ yuun' pishi ni anu m-bɔŋɔ m-bi mi paɣa. M bi yɛli paɣa gba ni m-bɔri o. N zaŋla n suhu zaa n-ti a, nyami a ni niŋma shɛm, tɔ di pa taali''.

Paɣa ŋɔ daa yɛli o, ''N dana, pahimi suɣulo, ka wum, a nyɛ nachimbila ŋɔ maa, pa n yidana m-bala, n daa kpuɣila puli goli pɔi ka a naayi chaŋ maa, o zuŋɔ yuun' pishi ni anahi m-bala''. Doo ŋɔ daa tim sandaani niŋ o paɣa maa. N neei biɛɣu ka doo ŋɔ yɛli o paɣa ŋɔ ni o bi ʒi shɛli na m-pahila bɔrobɔro ŋɔ. Bɛ daa ʒiniya ka doo ŋɔ zaŋ suu ni o ŋmaai bɔrobɔro maa ka liɣiri m-be di puuni.  Kpɛm maa daa zaŋla o yuun' pishi ni anu maa zaa yɔri n-niŋ di ni. Sokam daa niŋdi suhupiɛlli ka bɛ daa lɛbi bundaamba hali ni zuŋɔ.

Kundivihira[mali mi di yibu sheena n-niŋ]