Yiɣi chaŋ yɛligu maŋamaŋa puuni

Patrice Lumumba

Diyila Dagbani Wikipedia
Patrice Lumumba
Prime Minister of the Democratic Republic of the Congo (en) Translate

Silimin gɔli June 24, 1960 - Silimin gɔli September 14, 1960
no value - Joseph Iléo (en) Translate
Katakokombe (en) Translate, Silimin gɔli July 2, 1925
O ya TiŋgbaŋRepublic of the Congo (Léopoldville) (en) Translate
African Brazilians (en) Translate
Kpibu sheeLubumbashi (en) Translate, Silimin gɔli January 17, 1961
Ŋ-ŋɔ kumhomicide (en) Translate (execution by shooting (en) Translate)
Paɣa/yidanaPauline Opango (en) Translate
Bia
Education
Bala yɛlibu, sabbu bee buɣisibuFarinsi
Tuma
Tumapolitician (en) Translate ni revolutionary (en) Translate
Pin' shɛŋa o ni dee
ZabiliCongo Crisis (en) Translate
AdiiniRoman cheechi
O ni be paati shɛli niMouvement National Congolais (en) Translate
Liberal Party (en) Translate
IMDbnm0525978

Patrice Émery Lumumba[lower-alpha 1] (/pəˈtrs lʊˈmʊmbə/ (listen) pə-TREESS luu-MUUM-bə; bi dɔ o la Isaïe Tasumbu Tawosa;[2] 2 July 1925  17 January 1961) daa nyɛla Congolese politisa ni ninvuh' sɔ ŋun daa lahi nyɛ toondana ka daa lahi nyɛ tingban zuhulana ŋun daa nyɛ piligu Democratic Republic of the Congo tingban puuni (ka bi daa mili daa la ha Republic of the Congo) zaŋ gbaa June hali ni September 1960, May 1960 piibu piibu maa nyanŋa. O daa nyɛla toondana n zaŋti Congolese National Movement (MNC) zaŋ gbaai 1958 hali ni bin daa ti di O nyɛvuli 1961 yuuni pulli. Yɛlmaŋli African nationalist ni pan-Africanist, O daa kpaŋ' O maŋ n ti Congo nima ka daa lahi nyihisi zani n zabi hali ka Congo daa dɛi di maŋ sulinsi Belgium nim nuuni.

Di daa bi niŋ dabaayi Congolese ni daa dɛi bi maŋ' sulinsi naagi June 1960 puuni, ka nangban kpeeni daa luna soja nim maa mini tiŋgban maa toonim maa sunsuuni, ni ka Congo daa kɔŋ di nabaayi zanbu. Sojanim maa ni daa shɛi Lumumba nam ni, O daa mali la shili ni o zɔ n chaŋ Stanleyville n ti pahi o nyan dɔllibi zuɣu bin daa kpa bi bɛhigu ka che soja kpem sɔ ŋun daa lɛbi tiŋgban zuhu lana ka bi daa mi o Mobutu la Lumumba shɛibu nyanŋa, ka bi daa boli bini daa kpa tiŋban shɛli maa Free Republic of the Congo. Lumumba daa bi niŋ saɣa,o zɔbu maa sɔli zuɣu, Joseph-Désiré Mobutu (Sese Seko) daa tim la sojanima ni bi ti gbaa gɔ ka daa zaŋɔ tahi Katanga tiŋban ni, Belgian mercenaries daa nyɛla ninvuhi sɔ ŋun daa pahi nuu kabi daa gbai Lamumba, ka daa lahi n chɛ ka o di wahala o gbaabu maa ni hali ka bi daati chɛ ka zuliya shabi daa bɛ Katangan ka bi daa mi ba Moïse Tshombe daa ti di o nyɛvuli.

Lumumba photo, c.1950s

Bi daa dɔɣ'laPatrice Lumumba 2 July 1925 ka o nyɛ Isaïe Tasumbu Tawosa n ti Julienne Wamato Lomendja ni o yidana, François Tolenga Otetshima, ŋun daa nyɛ pukpara, ka daa bɛ Onalua, din daa bɛ Katakokombe yaɣ'li la, Kasai tingbani Belgian Congo tingban puuni.[3][4] O daa yiila zuliya shɛli daa bɛ ni ka bi booni li Tetela, o n daa yi zuliya shɛli maa daa chɛ ka bi daa bɔlo Élias Okit'Asombo.[5][6][7] O ba yuli gbɛnni bi zuliya maa ni n daa nyɛ "zuu sɔ bin narim" di nyɛla yu shɛli din yi Tetela yɛltɔɣ' ni na, okitá/okitɔ́ ('zuu', 'gbaŋlana')[8] ni asombó ('narimbu bɛi zuliya shɛbi ban nyɛn kpiri yɔm').[9] O daa malila tizɔdɔbba ata (Charles Lokolonga, Émile Kalema, ni Louis Onema Pene Lumumba) ni ninvuhi yino ŋun dii pa o dahalali zaa (Jean Tolenga).[3] Bi daa nyɛla Catholic nima, o daa chaŋla Protestant primary shukuru, di daa nyɛla Catholic missionary shukuru, ka daa lahi n trisi tooni n chaŋ government post office training shukuru, o daa naa la o yuuni course shɛli o daa karindi maa vɛnyɛla. He was known for being a vocal, precocious young man, regularly pointing out the errors of his teachers in front of his peers.[10] This outspoken nature would come to define his life and career. Lumumba spoke Tetela, French, Lingala, Swahili, and Tshiluba.[3]

  1. bini mi so Patrice Hemery Lumumba.[1]
A chirim ya: &It;ref> tuma maa yi laɣingu din yuli nyɛ "lower-alpha", ka lee bi saɣiritiri $It;references group ="lower-alpha"/> tuka maa bon nya
  1. A chirim ya: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named britannica
  2. Mulumba 2019, p. 251.
  3. 1 2 3 Kanyarwunga 2006, p. 76.
  4. Zeilig 2015, Section: Early years: life in Onalua.
  5. Fabian 1996, p. 73.
  6. Willame 1990, pp. 22–25.
  7. Kanyarwunga 2006, pp. 76, 502.
  8. Hagendorens 1975, pp. 275–276.
  9. Hagendorens 1975, pp. 309, 371.
  10. Zeilig 2015, p. 23.