Nanuŋ

E-Class

Di ni niŋ yoli pam ni nira tooi yεli Nanumba piligu hali ti naai ka bi bɔli Tohiʒee yuli. Vihigu wuhiya ni Tohiʒee daa yiɣisi la Nigeria yaɣ’ shεli bε ni booni Zamfara la n-kana hali ni Mali tiŋgbani ni. Mali ŋɔ, ni tobu daa luna ka Tohiʒee yina tuhi tobu maa ka di niŋ Mali naa maa nyaɣisim pam. Suhupiεlli ŋɔ daa che ka Mali naa maa daa gbaai o bipuɣiŋga yuli daa booni Paɣiwɔbiga n-daa ti Tohiʒee ka o daa zaŋ paɣa ŋɔ dɔɣi bia yuli booni Kpuɣinimbo ka naan yi kani Mali tiŋgbani ni (Mahama, 2004: P 11). Tohiʒee ni daa zaŋ o nuu n-dihi buɣa tiŋa naai, o niriba maa daa bi kpalim Mali. Kpuɣinimbo ŋun daa nyε o bia la daa zaŋ ba yi Mali ka bε chaŋ na hali ti ʒini tiŋa yuli booni Biuŋ. Biuŋ ka bε daa be hali ka Kpuɣinimbo ti kani. Ni Kpuɣinimbo kalinsi nyaaŋa, Naa Gbewaa ŋun daa nyε Kpuɣinimbo yaaŋa la daa ti zaŋ bε niriba maa n-yiɣisi Biuŋ n-kana hali ti ʒini Pusiga din be Bawku polo la. Naa Gbewaa bihi ni ka Dagbamba, ŋmamprusi ni Nanumba zaa yina.

Naa Gbewaa bihi maa shεba n-daa nyε; Kufoɣu, Tohigu, Shitobu, Zirili ni ŋmantambo. Ni Kufoɣu ŋun daa nyɛ bε kpɛma la daa ti kani ka Naa Gbewaa suhu kabi ka o taɣili hali ti kpɛ tiŋa. Ni Naa Gbewaa kalinsi nyaaŋa Zirili n-daa di o ba yili nti kani ka nam zabili luna o tizobihi maa sunsuuni n-woli bε noya. Dagbaŋ, Nanuŋ ni ŋmamprugu piligu shee n-daa bala. Zabili ŋɔ ni daa niŋ, Tohigu daa nyεla ninvuɣ’ so ŋun je suli n-zona ti ʒini ŋmamprugu ka Sihitɔbu gba zo nti ʒini Dagbaŋ ka ŋmantambo ŋun daa nyε bia sani la gba daa kana nti ʒini Nanuŋ. Dinzuɣu Nanuŋ pilila ŋmantambo ŋun nye

ɛ Naa Gbewaa bia ka lahi nyɛ Tohiʒee yaaŋa la sani.