Joe Ghartey

Diyila Dagbani Wikipedia
Joe Ghartey
Ghana 4th Palimenti din pahiri anahi nira

Silimin gɔli January 7, 2005 - Silimin gɔli January 6, 2009
Piibupiibu yaɣili: Essikado Ketan Constituency (en) Translate
N piigo niŋ: 2004 Ghanaian general election (en) Translate
Attorney General of Ghana (en) Translate

Silimin gɔli June 16, 2006 - Silimin gɔli January 6, 2009
Ayikoi Otoo - Betty Mould-Iddrisu
Minister of Justice of Ghana (en) Translate

Silimin gɔli June 16, 2006 - Silimin gɔli January 6, 2009
Ayikoi Otoo - Betty Mould-Iddrisu
Member of the 5th Parliament of the 4th Republic of Ghana (en) Translate

Silimin gɔli January 7, 2009 - Silimin gɔli January 6, 2013
Piibupiibu yaɣili: Essikado Ketan Constituency (en) Translate
N piigo niŋ: 2008 Ghanaian general election (en) Translate
Member of the 6th Parliament of the 4th Republic of Ghana (en) Translate

Silimin gɔli January 7, 2013 - Silimin gɔli January 6, 2017
Piibupiibu yaɣili: Essikado Ketan Constituency (en) Translate
N piigo niŋ: 2012 Ghanaian general election (en) Translate
Member of the 7th Parliament of the 4th Republic of Ghana (en) Translate

Silimin gɔli January 7, 2017 -
Piibupiibu yaɣili: Essikado Ketan Constituency (en) Translate
N piigo niŋ: 2016 Ghanaian general election (en) Translate
Minister of Railway Development (en) Translate

Silimin gɔli January 11, 2017 - Silimin gɔli January 6, 2021 - John Peter Amewu
Member of the 8th Parliament of the 4th Republic of Ghana (en) Translate

Silimin gɔli January 7, 2021 -
Ankara, Silimin gɔli June 15, 1961 (run 62)
O ya TiŋgbaŋGhana
Education
Shikuru shɛli o ni chaŋRidge Church School (en) Translate
Ghana School of Law (en) Translate bachelor's degree (en) Translate : law (en) Translate
University of Ghana
(1982 - 1986) Bachelor of Laws (en) Translate : law (en) Translate
Bala yɛlibu, sabbu bee buɣisibuSilmiinsili
Tuma
TumaSariya dira, politician (en) Translate ni academic (en) Translate
Ŋun kpuɣi o tumaUniversity of Ghana
AdiiniKristatali
O ni be paati shɛli niNew Patriotic Party

D-Class


Joe Ghartey (doɣim15 June 1961, Accra) nyɛla Ghana looya, karachi ni siyaasa nira. Ŋuni n daa nyɛ Attorney General zaŋti Ghana ( 2006-2009), jitoribi tiondana ŋun pahiri ayu ( 2013-2017) ni Railways and Development Minister ( 2017-2021). [1][2][3][4][5]Joe Ghartey nyɛla ŋun yina Shama, din be Western Region, Ghana.[6]


Tuuli Biɛhigu ni Baŋsim Bobu[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Joe Ghartey nyɛla bini daa doɣi so Ankara, ka o ma Lauraine Ghartey daa nyɛ ŋun wuhiri karimbihi ka o ba Joseph Ghartey mi tumdi gomnanti tuma, bi daa doɣi o la silimin goli15 June, 1961. O daa nyɛla ŋun pili o tuuli shikuru Ridge Church School din be Ankara ka daa ti yi ni n labi Mfantisipim School, din be Cape Coast. O ni daa be Mfantisipim ka o toondali tali nahingbana daa pili polo yibu.Bi daa piigo mi House Prefect zaŋti Pickard-Parker House ka o daa zaŋ lala kpamli ŋo n kpaŋsi shikuru bihi diɛma niyiɣijam Mfanstipim.

O ni daa yi Mfantsipim, Ghartey daa chaŋ la University of Ghana ni o bohim looya tali ka daa nya o LLB degree yuuni 1986 University of Ghana, ni o BL Ghana School of Law yuuni 1988, bi daa kpiɣo leegu looya lala yuuni maa yaha.[7][6]

Looya tuma ni shikuru[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Ghartey daa nyɛla ŋun niŋ o National Service ka nyɛla Legal Officer zaŋti Komenda Eguafo Abem District Assembly din be Central Region, Ghana tingbani ni. O daa lahi nyɛla Associate zaŋti Chambers of Lawyer Gwira din be Sekondi. O daa ti lahi chaŋmi nti pahi Akufo-Addo, Pempeh & Co firm zuɣu, ka dinyɛ Nana Akufo-Addo n daa kpali. Ghartey daa yila ni yuma apoinnyaaŋa ka yuuni1994 o daa chaŋ ti pahi ka o mini Efua Ghartey ŋun gba nyɛ looya kpa Ghartey & Ghartey law firm. O pa nyɛla kpɛma Ghartey & Ghartey.[8]


O looya tuma maa ni, Ghartey daa kpaŋ o maŋa ka o tum nti tuunshɛba ban niyanima daa nyɛ ni bi kpa tuma nima ka kpiɣi niriba din kuli yɛn niŋ ka Ghana daabilim zoogi. O nolini yɛltoɣa ni '' Tingbani tooni chandi dolila daabilim kpɛma, daabilim kpɛma mii simdi ni di mali legal foundations kpema''. O nyɛla ŋun tum ti tuma duri pam tingbani ŋo ni tinduya, di bahi bahindi farigu yobu , tuma zalsi, ʒileli ni tuma duri zalisi. O nyɛla ninvuɣ' kpɛŋ di yi kana Corporate and Investment Law.

O lahi nyɛla ŋun soŋ sali nima zuɣu zabbu Ghana. Di ni niŋ ka o daa pahi ka bi kpa Ghana Committee on Human and Peoples Rights, Ghartey nyɛla ŋun baŋsi niribi zaŋkpa bu Human Rights, Civil Rights ni Obligations zaŋti yaɣa pam. Committee daa nyɛla African Commisssion on Human and People Rights ni daa ti Observer Status. O daa lahi nyɛla kuɣulana zaŋti Inter African Network of Human Rights Organizations din be Zambia.

Di ni niŋ ka o nyɛ ŋun yɛri ni karimba la, Ghartey nyɛla ŋun lahi wuhi looya tali yaɣa pam. O daa nyɛla karimba ŋun wuhiri Investment Law, Ghana Business School. O daa lahi nyɛla ŋun euhiri Corporate Governance and Executive MBA, Ghana Institute of Management and Public Administtration ( GIMPA).

O daa lahi nyɛla ŋun gum Ghana Stock Exchange. Yuuni 2004, o daa nyɛla ŋun sabi binshɛli din pa nyɛ din du pam Ghana zaŋkpa Investment and Busnimess, '' Doing Business and Invsting in Ghana- Legal and Institutional Framework''. O daa lahi wuhi la Company Law, Ghana School oc Law ni Mountcrest University din be Ankara.


Siyaasa tuma ni gomnanti[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Ghartey nyɛla ŋun be New Patriotic Party ( NPP)[6].[9][10] O daa nyɛla ŋun kpe party maa yuuni 1992 ka dama di naa nyɛla binshɛli din wuhiri ladabsi kamani maŋsulinsi, laɣin gbaagi, jilima zaŋkpa salinima biɛhisi polo ni zalisi polo nti pahi ʒɛngama zuɣu tuma lɛbigimsim, binshɛli din daa be o suhuni pam.

O daa nyɛla ŋun pili ka nyɛ pahi Sekondi campaign Team zuɣu ka daa ti leegi kuɣupana zaŋti Greater Accra Disciplinary Committee parti maa ni. O daa pahila nivuɣ'shɛba ban daa sabi '' Stolen Verdict'' yuuni 1993 din daa kuli wuhili piibu piibu yɛligola din daa niŋ yuuni 1992 piibu piibu lani. O daa nyɛla ŋun nyɛ kuɣulana zaŋti National Conferemce yaɣili shɛli din daa mali sabi NPP nim zali kpana Trade Fair Center din be Ankara silimin goli 22 August yuuni 2009. Lala saha maa ka bi daa pahi ninvuɣ' kalinli ban ni too piigi party maa toondana, bi daa kpiɣilimi yi di ni daa nyɛ ninvuɣ'tuha maa tahi ninvuɣ' tuhi kobiga n yaɣi gba.

O daa lahi pahi looya bima shɛba National Council of NPP ni daa piigi ni bi lihi ka sabiri shɛli party maa ni daa sabi zaŋkpa piibi piibu yɛlgola shɛŋa din daa niŋ ni bi zaŋ ti Supreme kootu chaŋ biɛnyɛla yuuni 2012 piibu piibu nyaaŋa ni la lahi lihi n pahi ba hankali. Committee maa daa nyɛla ban zaʋ bini nya shɛlu nti National Council. Din daa be sabbu maan i n daa nyɛ binshɛli din wuhiri ni bi taɣi piibu piibu soya Ghana.

Ghartey nyɛla ŋun soŋ yaɣa pam din be Western, Central, Greater Accra ni Volta Regions, lala yaɣa maa shɛŋa n nyɛ Shama, Sekondu, Takoradi, Effie Kwasimintsim, Tarkwa,Prestea, enfu, Korle Klottey, La- Dade Kotopen ni Hohoe. Yuuni 2000 o daa nyɛla ninvuɣ'kpɛŋ zaŋkpa Western Region NPP toondanam bobu, n kuli zaŋ John Kufuor gori tiŋ maa luɣli kam , ŋun daa ti di yuuni 2000 Ghana tingban zuɣulan tali silimin goli December lala yuuni maa.


Ghartey n nyɛ NPP jimtora zaŋti Essikado/Letan yaɣili din be Western Region, Ghana. [11]Bi daa tuumi piigo yuuni 2004. Ka daa lahi labi piigo yuuni 2008 ni 2012piibu piibu ni. Lala yuma ŋo zaa o ko n daa kuli zani borinam shɛlk din yɛnwuhiri ŋun yɛn zanti NPP poi ka bi naa yi piigi jintora.[12]

Tingbani zuɣulana John Agyekum Kufuor saha, Ghartey daa nyɛla o ni piigi so Deputy Attorney General ni Deputy Minister of Justice silimin goli March 2005. Bi daa duho ka piigo Attorney General ni Minister of Justice silimin goli June yuuni 2006, kpamli shɛli o ni daa gbibi hali ni Janiary 2009 di ni daa niŋ ka NPP daa lu yuuni 2008 piibi piibu ni. Ghartey n daa nyɛ Attorney General ni Minister of Justice ŋun yuugi namni tingbani zuɣulana Kufuor saha. O daa lahi nyɛla bini piigi so ka o myɛ Sierra Leone nim Parliament saawari maana, ka o daa sabi jina duu zalikpana tiba silimin goli May yuuni 2017.[13][14]

Attorney-General ni Minister of Justice[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Silimin golj June 2006, dini daa niŋ ka tingbani zuɣulan Kufuor daa taɣi Minister nim maa zaashɛhi, o daa duhila Ghartey tahi Minister of Justice and Attorney General. O daa nyɛla tingban zuɣulana Kufuor ni po so pori kpɛhi kpamlini silimin goli 16 June 2006 ka o daa leegi Attorney General ni Minister of Justice ŋun pahi pishi Ghana tingbani ni.

O daa nyɛla ninvuɣ'gahindili m pahi ninvuɣgahinda ban daa pun gari zuɣu kamani Victor Owusu ( 1966-69) ni Nana Akufo-Addi ( 2001-03).

O ni daa nyɛ Attorney General, o daa nyɛla ŋun pipi binshɛli din yɛn che ka taɣibu taɣi Ministry of Justice. O daliliri daa nyɛmi ni di kpaŋsi bi tuma duu maa tuma Ghan boba niyaɣa zaa.

Din daa du saa zuɣu n daa nyɛ '' Justice for All'' din niya daa nyɛ ni di che ka ninvuɣ'shɛba bini daa gbahi kpahi yuun gbaliŋ too chaʋ kootu. Lala ŋo daa che ka ninvuɣ' shɛba bini daa gbibi jɛri yaali ni ka zaligu bi saɣi tili daa nyɛ bini bahi shɛba .


O kore zaŋkpa Investement Law ni daa nyɛla din wuhi noli dama o daa niŋ legal framework ni infratructure nti Oli anx Gas Imdustry din be Ghana.

O ni daa pahi Mimes and Energy Comittee la ni zuɣu, o daa nyɛla ŋun kuli kpɛm ni bi zali Petroleum Commission of Ghana. O ni daa nyɛ Cabinet Minister maa,o daa zani tingbani zuɣulana zaani tinduya ni zaŋkpa zalisi polo.

Jintoribi zuɣulaan' paa[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Yuuni 2012 piibu piibh nyaaŋa, Ghartey daa nyɛla NPP jintoribi ban bi galisi jina duu ni piigi so ni o leegi jintoribizuɣulaan'paa ŋun oahiri ayi. Lala kpamli ŋo nyɛla bini mali shɛli tiri jintoribi ban bi galisi jina duu.

Di bahi bahindi NPP nim ni daa kuli yɛli ni bi saŋiti yuuni 2012 piibu piibu la nti pahi bini daa zaɣisi tingban zuɣulan Mahama pori kpɛhi nam ni chandi la, jintoribi ban galisi jina duu shɛb' daa yɛlimi ni bi di tiba lala kpamli ŋo. Joe Ghartey daa nyɛla bini daa ti bahi piigi so silimin goli 7 January yuuni 2013.

O ni daa di kpamli ŋo, o daa nyɛla ŋun che ka bi niŋ zalikpana din yɛn gu ka taɣi suhuyurilim jintoribi puuni. Poi ka o daa naa yi ti di kpamli ŋo, o daa nyɛla Ranking member zaŋti Constitutional ni Legal Affairs Commitee, ka pahi Government Assurances Committee ni Mines and Energy Committee zuɣu. Ŋuni n nyɛ kuɣulana zaŋti Committee of Members Holding Offices of Profit.Yaha o lahi nyɛla ŋun pahi Constitutiinal, Legal ni Parliamentary Committee ni Standing Orders Committee zuɣu. Bi daa lahi piigo mi ni o lee Sierra Leone nim Parliament Shawarimaana, ka o daa sabi jintoribi duu zalikpana nti ba.


Cabinet Minister[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Silimin goli May yuuni 2017, tingbani zuɣulana Akufo-Addo daa byɛla ŋun nam Ministry of Railways Development ka du nyɛ cabinet position ka daa zaŋ Ghartey leegi lala yaɣili maa cabinet Minister.[15]

Campaign zaŋti NPP Tingbani zuɣulana nambora[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Hon. Joe Ghartey daa nyɛla ŋun yɛli ni o yɛn zanila NPP toodantali poi ni 2016 piibu piibu. I daa nyɛla ŋun daa kpiɣi di gbana silimjn goli 7 July 2014,nti pahi niribi ayobu zuɣu. Party maa daa nyɛla din boli di niriba ni di ti che n woogi bi kalinli maa chaŋ niribi anu kaani party maa zalisi ni wuhi shɛm, ŋuni n daa pahi buta amaa kaa daa lee zaɣisi ni o ku lahi bo nam maa, ka daa lee pa be Nana Addo nyaaŋa, ŋun daa di lala piibu piibu maa ka daa tu lahi di tingbani zuɣulaan tali.

Biɛhigu[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

Joe Ghartey nyɛla ŋun mali paɣa Efua Ghartey, ŋun nyɛ looya ka lahi nyɛ ŋun mino daa,kpa Ghartey & Ghartey looyanima tumala. Mrs. Efua Ghartey gba daa nyila kuɣulana zaŋti Bible Society of Ghana ka lahi nyɛ kuɣulama zaŋti Interntiinal Board of the United Bible Societies ( UBS), di be tinsi gari 200.

Ŋuni n lahi nyɛ toondana zaŋti Greater Accra Bar Association ka lahi pahi NPPConstitutional and Legal Committe zuɣu. Bi malila bihi anu.[7]


Diɛma ni yiɣijam ni din pahi[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]

O nI daa nyɛ team kpɛma Mfanstipim shikuru diɛma ni yiɣijam la ni, Ghartey nyɛla ŋun yu bolli pam ka nyɛ ŋun kuli za Ghana diɛma ni yiɣijam nyaaŋa. O daa na nyɛla looya zaŋti Accra Hearts of Oak Supporters Union ( National Chapters Committee) ka daa ti leegi kuɣulana zaŋti Sekomdi Eleven Wise, ka daa kuli zaŋba yihi second division n kpɛhi 1st division.

Ghartey lahi nyɛla wuntizora ka soŋdi pam. O nyɛla ŋun yu bukunima karimbu ka nyɛ ŋun sabi buku ka lahi kuli nyɛ ŋum na sabiri binshɛŋa o ni yɛn bahi o shili yi ti bi.[16][17][18][19]


Kundivihira[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]