Amílcar Cabral
Amílcar Lopes Cabral (ptptpt; 12 September 1924 – 20 January 1973) nyɛla ninvuɣ' sɔ ŋun daa nyɛ Bissau-Guinean ni Cape Verdean agricultural engineer, political organizer, ni diplomat. O daa nyɛla Africa zuɣ'lan sɔ ŋun gba daa tuhi na dɛi bi tingbani maŋ sulinsi.[1] O daa lahi nyɛla ninvuhi sɔ ŋun daa bɔri nangbanyini ni suhudoo zaŋ kana gbansabila tingban polo ka daa lahi n mali zaha pam zaŋ kana gbansabila tingbana ni bi maŋ sulinsi dɛi bu pam.[2]
Niribi daa mi O la nom de guerre Abel Djassi, O daa nyɛla ninvuɣ' sɔ ŋun daa zan tooni n bɔ soya zaŋ kpa Guinea-Bissau mini Cape Verde Islands maŋ sulinsi polo ka daa kpa tobu ni O soŋ ka Guinea-Bissau dɛi bi maŋ sulinsi.
Cabral daa nyɛla ninvuɣ' sɔ ŋun daa kɔŋ o nyɛvuli 20 January 1973 ka di daa nyɛla bi ŋme o la marifa, di daa kuli chɛla chira anii ni bi yina n ti moli ni Guinea-Bissau's dɛi maŋ'sulinsi naai. O bɛhigu ni salo ni o kpaŋ maŋ daa niŋ niribi vɛlim pam. Niribi kaman Marxism, daa nyɛla ban daa kpuɣi o naba ka gba daa nyɛ sɔ ŋun daa zaya n ti gbaŋ' sabila tingbana maŋsulinsi dɛibu.
O BƐhigu ni O Shukuru
[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]
Amílcar Lopes Cabral daa nyɛla bi ni daa dɔɣi sɔ 12 September 1924. Bi daa dɔɣ' o laBafatá, Portuguese Guinea (pumpɔŋɔ tini pa mi chɛli Guinea-Bissau) O lambi daa nyɛla Cape Verdean nima, bi ni n-daa nyɛ Juvenal António Lopes da Costa Cabral ni Iva Pinhel Évora, ka bi zaa daa nyɛ ninvuhi shabi ban nyina Santiago. O ba daa nyɛla ŋun nyi zuliya shɛli ni bi n-daa mali tingbana ni arizichi.O ma gba daa nyɛla ŋun daa mali o daɣ'lali shitɔɣu, ka daa lahi tumdi hotel ni. O daa nyɛla ninvuhi sɔ ŋun tumdi pam n dihiri o daŋ saha shɛli o mini Amílcar ba ni daa chɛ taba 1929 yuuni puuni. O daa bi tooi n-tuhi o shukuruyaha dama O daŋ daa dii ka arizichi.
Amílcar Cabral daa chaŋla Liceu Secondary Shukuru Gil Eanes di daa bɛla Mindelo, Cape Verde. Ka daa ti lan n chaŋ Instituto Superior de Agronomia Sukuru Lisbon, Portuga tingbani puuni. O daa bɔhin dila binbira mini kɔma gubu yaɣ'li Lisbon maa, O daa kpala shuhurubihi nangban yini lahingu shuhuru maa ni, ka bi daa zaɣ'siri gbaŋpɛla shabi ban daa yi na Portugal ni bi ti n dɛi bi tingban maa la, ka daa lahi kpaŋ di bi maŋa n sɔŋdi gbaŋsabila tingbani kam siliminsi ŋɔ ni daa bɛ ni bi dɛi bi maŋsulinsi.
O Tuma
[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]O n-daa labi na Africa,1953 puuni, o daa niŋ' la vihigu zaŋ kpa pukparim yaɣ'li Portuguese Guinea tingbani, o vihigu ŋɔ daa kpuhi napɔŋ n gɔ kaman 60,000 kilometers.Gɔrim ŋɔ daa chɛ ka o daa niŋ ningbɛnɔ pam ni niriba ni tingbana din bɛ Portuguese Guinea,ŋɔ nim zaa daa paɣ'ya n sɔ ŋɔ ka o daa chaŋ guerrilla tobu maa ni. O daa yi Portugal n labi na Africa 1950s maa saha ka o niya daa kuli nyɛmi ni o tuhi n sɔŋ ka gbansabila tingbana tuhi n-dɛgi bi maŋ'sulinsi Portuguesinim nuuni. 1956 yuuni puuni, o daa nyɛla ŋun kpa PAIGC bɛi Partido Africano da Independência da Guiné e Cabo Verde (African maŋ'sulinsi Party shɛli din daa zaya n-ti Guinea mini Cape Verde). O daa lahi nyɛla sɔ ŋun daa zaŋ o nuu m-pahi ka bi daa lahi kpa Movimento Popular Libertação de Angola (MPLA) lala yuuni maa puuni yaha, O mini Agostinho Neto, o ni daa nyɛ sɔ Portugal ka daa laɣ' o zɔri, Angola ninvuhi shɛbi ban gba puli daa zabiri bi maŋ'sulinsi zuɣu. Cabral daa pahala Czechoslovak State Security (StB) nim ni,ka bi daa mi o "Secretary" ka daa sɔŋdi ba ni baŋsim pam zaŋ kpa lahabali shɛŋa pɔlo n-ti StB nim maa.
Guerrilla Tobu ni o tuhi n-dɛi bi Maŋ'sulinsi
[mali niŋ | mali mi di yibu sheena n-niŋ]
Zaŋ gbaai 1963 hali ni bi n-daa ti di o nyɛvuli 1973 yuuni pulini, Cabral daa zani la tooni n-ʒi PAIGC's guerrilla n kpɛ Portuguese Guinea ni o ti n tuhi Portuguese tingban zuɣulana,[3] bi daa nyɛ nasara lala tobu maani,di daa pahi gbaŋsabila ni tuhi tɔb shɛŋa ka nyɛ nasara bi maŋ'sulinsi dɛi bu ni.Bi niya ni daa kuli nyɛ shɛli ka bi lɔ lala tobu maa daa kuli pala shɛli m-pahala maŋ'sulinsi dɛibu n-ti Portuguese Guinea mini Cape Verde. course of the conflict, as the movement captured territory from the Portuguese, Cabral became the de facto leader of a large portion of what became Guinea-Bissau.[citation needed][<span title="This claim needs references to reliable sources. (July 2024)">citation needed</span>]
- ↑ Lopes, Rui (2019-12-19). "Amílcar Cabral and the Liberation of Guinea-Bissau and Cape Verde: International, Transnational, and Global Dimensions". The International History Review 42 (6): 1230–1237. DOI:10.1080/07075332.2019.1703118. ISSN 0707-5332.
- ↑ Martin, G. (2012-12-23). African Political Thought (in English). Springer. ISBN 9781137062055.
- ↑ CIDAC :: Amílcar Cabral.